Zamek krzyżacki w Toruniu
53°00′34″N 18°36′39″E/53,009444 18,610833 nr rej. A/88 z 6 października 1938[1]
| |
 Widok od strony północnej | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Przedzamcze 3 |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy |
XIII w. |
| Ukończenie budowy |
XIV w. |
| Pierwszy właściciel | |
Położenie na mapie Torunia  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
| 53°00′34″N 18°36′39″E/53,009444 18,610833
| |
.jpg)
Zamek krzyżacki w Toruniu – najwcześniejszy zamek krzyżacki na ziemi chełmińskiej, zbudowany na planie podkowy, prezentuje wcześniejszą formę rozwoju zamków krzyżackich, jeszcze przed ustaleniem się typowego zamku konwentualnego w postaci regularnego czworoboku.
Historia[edytuj | edytuj kod]
XIII wiek[edytuj | edytuj kod]
Budowę zaczęto w latach 50. XIII wieku, ukończono w drugiej ćwierci XIV wieku. Początkowo służył Krzyżakom jako baza wypadowa do podboju Prusów i stworzenia państwa zakonnego. Prawdopodobnie od początku była to siedziba komtura. 7 lutego 1454 roku torunianie jako członkowie Związku Pruskiego rozpoczęli nieudany szturm, a następnie oblężenie zamku. Następnego dnia komtur Albrecht Kelb poddał zamek i otworzył bramy krzyżackiej siedziby. Rada miejska natychmiast zdecydowała o jego wyburzeniu, aby uniemożliwić władzy zwierzchniej (niezależnie czy polskiej lub krzyżackiej) trzymanie w Toruniu wojsk[2]. Wydarzenia te zapoczątkowały wojnę trzynastoletnią[3].
Okres nowożytny[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
.jpg)
W okresie nowożytnym teren zamkowy był wykorzystywany jako bastion oraz wysypisko śmieci. Dopiero w 1966 roku ruiny zamku uporządkowano, odsłaniając zachowane do wysokości ok. 1,5 m mury parteru. Ustawiono tu także dwa metalowe miecze, nawiązujące do grunwaldzkich[4]. Odnalezione wtedy detale architektoniczne (maswerki, zworniki) znalazły się w podziemiach zamku oraz w zbiorach Muzeum Okręgowego w Toruniu.
Z budynków zamku głównego do dzisiaj zachowała się wieża ustępowa (gdanisko) wraz z prowadzącym do niej gankiem, fosa, dolne partie murów parteru (odc. południowy) i ośmiobocznej wieży (stołp) i piwnice. Na terenie przedzamcza zachowały się budynki związane z zamkiem – dawny szpital (częściowo zburzony w końcu XIX w.) i młyn górny, a także znaczne odcinki murów przedzamcza z kilkoma bramami (w tym m.in. Młyńską i Menniczą)[5].
Dzisiaj zamek, zakonserwowany jako trwała ruina, służy celom turystycznym i dydaktycznym. Poza wycieczkami organizowane są tutaj także festiwale uliczne, happeningi, imprezy masowe i turystyczne (pikniki, strzelanie z łuku, pokazy mody itp.). W fosie zamkowej organizowany jest Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Kontakt” oraz Międzynarodowy Festiwal Muzyki Chrześcijańskiej Song of Songs[6].
Od 2007 roku gospodarzem zamku jest Centrum Kultury Zamek Krzyżacki w Toruniu[7].
Przedzamcze[edytuj | edytuj kod]
Na terenie przedzamcza zachowały się obiekty związane z zamkiem[8]:
| Zdjęcie | Nazwa | Uwagi | Zabytek |
|---|---|---|---|
|
Gdanisko | Wzniesione na początku XIV w. (zwane również Danskerem). Pierwotnie było ono znacznie wyższe, a górna jego część miała kształt ośmioboku | Osobny wpis: A/921 z 24 października 1929 |
|
Tama gotycka | Pochodzi z XIII w. i była częścią zamkowego systemu obronnego. W wypadku niebezpieczeństwa spiętrzała wody fosy. Górną kondygnację tamy zdobią ostrołukowe otwory | |
.jpg)
|
Górny Młyn | Pochodzi z 1262 roku, przebudowany w XIX w. na mieszkania. Obecnie Hotel 1231 Toruń | |
|
Młyn Dolny | Pochodzi z 1422 roku, znajduje się w pobliżu ujścia Strugi Toruńskiej do Wisły. Przebudowany w XIX w. na budynek mieszkalny | |
_(1)_(OLA_Z.).JPG)
|
Brama gotycka | Wschodnia brama wjazdowa do zamku | |
|
Mur przedzamcza | Pochodzi z końca XIV w. | |
|
Fosa | Fosa była niegdyś używana jako staw rybny. Obecnie znajduje się tu boisko i plac zabaw | |
|
Międzymurze | Fragment muru obwodowego u wylotu ul. Przedzamcze z tablicą upamiętniającą oddanie do zwiedzania odrestaurowanych ruin zamku krzyżackiego w 1966 roku | |
|
Nadbrzeże | XIX -wieczny mur fortyfikacji pruskich Twierdzy Toruń, wzniesiony na fundamentach starszego z 1613 roku |
Komturzy toruńscy[edytuj | edytuj kod]
Ciekawostka[edytuj | edytuj kod]
Przy ul. Przedzamcze przy otwartym fragmencie przepływającej w kierunku Wisły Strugi Toruńskiej znajduje się ceramiczny smok. Instalacja ta nawiązuje do rzekomego pojawienia się smoka przy tej ulicy w roku 1746[9][10].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 13 lipca 2023 [dostęp 2012-11-25].
- ↑ Zamek krzyżacki w Toruniu
- ↑ Ruiny Zamku Krzyżackiego | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2018-12-03] (pol.).
- ↑ Podróż w przeszłość. Jak wyglądały Bydgoszcz i Toruń 40 lat temu
- ↑ JW Web Development, Toruń, Atrakcje Torunia, Przewodnik po Toruniu, Zwiedzanie Torunia z przewodnikiem, Przewodnicy miejscy Toruń przewodnik miejski Informacja turystyczna, Zabytki Torunia i kujawsko-pomorskiego, Muzea, Historia, Pierniki toruńskie, Twierdza Toruń, www.turystyka.torun.pl [dostęp 2018-12-03] (pol.).
- ↑ Song of Songs Festival 2018, www.songofsongs.pl [dostęp 2018-12-03] (pol.).
- ↑ AKTUALNOŚCI - CENTRUM KULTURY ZAMEK KRZYŻACKI TORUŃ, ckzamek.torun.pl [dostęp 2018-12-03] (pol.).
- ↑ Maria i Eugeniusz Gąsiorowscy, Przewodnik Toruń, Warszawa: Sport i Turystyka, 1971, s. 85.
- ↑ Smok na Podzamczu
- ↑ Atrakcje turystyczne Torunia - smok
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zamek krzyżacki w Toruńskim Serwisie Turystycznym
- Centrum Kultury Zamek Krzyżacki
- 1 2 (gdanisko) Ruiny zamku w okresie PRL (archiwalne zdjęcia)
- Archiwalne widoki zamku w bibliotece Polona
|