Zamek książąt mazowieckich w Czersku

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Zamek książąt mazowieckich
Obiekt zabytkowy nr rej. 1009/116 z 25.01.1958
Ilustracja
Zamek od strony wieży bramnej
Państwo  Polska
Miejscowość Czersk
Styl architektoniczny gotyk
Inwestor Janusz I Starszy
Rozpoczęcie budowy 1388
Ukończenie budowy 1410
Ważniejsze przebudowy XVI wiek
Zniszczono 1656, koniec XVIII w.
Pierwszy właściciel Janusz I Starszy
Położenie na mapie gminy Góra Kalwaria
Mapa konturowa gminy Góra Kalwaria, po prawej znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek książąt mazowieckich”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek książąt mazowieckich”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, blisko centrum na dole znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek książąt mazowieckich”
Położenie na mapie powiatu piaseczyńskiego
Mapa konturowa powiatu piaseczyńskiego, blisko prawej krawiędzi na dole znajduje się ikonka zamku z wieżą z opisem „Zamek książąt mazowieckich”
Ziemia51°57′30″N 21°14′03″E/51,958333 21,234167
Multimedia w Wikimedia Commons

Zamek książąt mazowieckich w Czersku – zamek gotycki zbudowany na przełomie XIV i XV wieku w miejscowości Czersk w pobliżu Góry Kalwarii (woj. mazowieckie).

Dziedziniec zamkowy
Ruiny zamku na grafice z XIX w.

Historia[edytuj | edytuj kod]

W XI wieku w miejscu dzisiejszego zamku istniał drewniano ziemny gród o konstrukcji izbicowej, który został zbudowany w czasach panowania Bolesława Śmiałego lub Władysława Hermana. Gród ten był głównym ośrodkiem administracyjnym księstwa czerskiego. W 1224 roku wymieniono w źródłach kasztelana czerskiego Piotra Pilcha. 27 kwietnia 1245 roku biskup poznański Bogufał II, w obecności Konrada II i jego synów, konsekrował zbudowany na dziedzińcu drewniany kościół św. Piotra. W 1229 książę Konrad mazowiecki uwięził na terenie grodu księcia Henryka Brodatego. Wypuścił go w tym samym roku po interwencji przybyłej ze Śląska księżnej Jadwigi i po zgodzie Henryka na zrzeczenie się roszczeń do Małopolski. W 1239 Konrad uwięził w grodzie Bolesława Wstydliwego. Przed 1406 rokiem zbudowano w grodzie murowaną kaplicę św. Piotra. Z 1350 roku pochodzi wzmianka z dokumentu księcia Kazimierza I Trojdenowicza o obowiązku wsi biskupich do budowy izbic na grodzie czerskim uszkodzonych podczas najazdu Litwinów. W XIV wieku książę mazowiecki Janusz I rozkazał w miejscu przestarzałego grodu zbudować ceglany zamek, który powstał w latach 1388 - 1410. Była to jedna z najważniejszych rezydencji księcia Janusza I, który zmarł na tym zamku 8 grudnia 1429 roku.

Gdy tereny te zostały przyłączone do Królestwa Polskiego w 1526 roku, zamek stał się własnością królewską. W tym też okresie nadbudowano cylindryczne wieże. Od 1547 roku zamek podlegał królowej Bonie, która nakazała wymianę drewnianej zabudowy dziedzińca na murowaną. Powstała wtedy tzw. rezydencja Bony, czyli pałac o wymiarach 10 x 30 metrów, zwany dworem Feliksa Parysa lub Wielkim Domem wzmiankowanym w 1549 roku, a także Dom południowy.

W czasie Potopu szwedzkiego, w 1656 roku, zamek w Czersku doznał bardzo poważnego uszczerbku. Wojska szwedzkie po doznaniu klęski od Stefana Czarnieckiego pod Warką, wycofując się, opanowały zamek i poważnie go zdewastowały.

W latach 1762–1766 starosta czerski marszałek wielki koronny Franciszek Bieliński podjął próbę remontu zamku (wtedy powstał most przez fosę) w celu umieszczenia w nim sądu grodzkiego i ziemskiego z archiwum. Jednak po III rozbiorze Polski i objęciu Czerska przez Prusaków mury zostały częściowo zburzone. Od tego czasu zamek jest zrujnowany. W latach 1907-1911 Towarzystwo Opieki nad Zabytkami Przeszłości sfinansowało pierwsze prace konserwatorskie przeprowadzone przez Kazimierza Skórewicza. W 1915 roku podczas I wojny światowej zamek został uszkodzony podczas walk niemiecko-rosyjskich. W 1927 roku podjęto badania, dzięki którym odkryto fundamenty kościoła św. Piotra. Obecnie zamek udostępniony jest zwiedzającym.

Panorama zamku

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Zamek zbudowano na planie nieregularnym wyznaczonym przez obwód wałów wcześniej istniejącego w jego miejscu grodu ziemnego. Brama wjazdowa do zamku została zlokalizowana w monumentalnej 22-metrowej wieży gotyckiej zbudowanej na planie czworoboku. W wieży tej mieściła się komnata burgrabiego. Dwie wieże cylindryczne w czasach książąt mazowieckich miały wysokość murów obwodowych. Wieże te po przyłączeniu ziemi czerskiej do Korony w 1526 roku nadbudowano do dzisiejszej wysokości. Wieża południowo-zachodnia o wysokości 24 metrów miała wejście prowadzące z murów, a w jej przyziemiu znajdowała się cela więzienna. Wieża zachodnia była dostępna z dziedzińca.

Do dzisiaj zachowana jest większość murów zamku oraz wszystkie trzy wieże (Brama, Południowa i Zachodnia), z których można podziwiać panoramę okolicy. W obrębie murów znajdują się fundamenty kościoła zamkowego pod wezwaniem św. Piotra. Murowana zabudowa z XVI wieku nie zachowała się.

Zamek w kulturze[edytuj | edytuj kod]

W latach 70. ubiegłego wieku w otoczeniu zamku zespół Skaldowie z Łucją Prus nagrał teledysk do piosenki W żółtych płomieniach liści.

 Zobacz też: Czersk (województwo mazowieckie)#Historia.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Bohdan Guerquin: Zamki w Polsce. Warszawa: Arkady, 1984, s. 132-134. ISBN 83-213-3239-0.
  • Leszek Kajzer: Leksykon zamków w Polsce. Warszawa: Arkady, 2001, s. 140-143.
  • Agnieszka Sypek, Robert Sypek: Zamki i warownie ziemi mazowieckiej. Warszawa: Wydawnictwo Trio, 2002, s. 49-53. ISBN 83-88542-34-6.
  • Tadeusz Zagrodzki: Czersk. Zamek i miasto historyczne. Warszawa: TOnZ, 1996, s. 27-46. ISBN 83-902793-8-X.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zamek_książąt_mazowieckich_w_Czersku&oldid=64530858”