Zbójca smolisty
| Ocypus macrocephalus | |||
| (Gravenhorst, 1802) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Podplemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj | |||
| Gatunek |
zbójca smolisty | ||
| Synonimy | |||
| |||
Zbójca smolisty[1] (Ocypus macrocephalus) – gatunek chrząszcza z rodziny kusakowatych i podrodziny kusaków. Zamieszkuje góry w środkowej części Europy.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1802 roku przez Johanna L.C. Gravenhorsta pod nazwą Staphylinus macrocephalus. Jako miejsce typowe wskazano „montes Hercyniae”, czyli góry Harz[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcz o wydłużonym ciele długości od 18 do 24 mm. Głowa jest czworokątna w zarysie, czarna ze słabym połyskiem brązowym. W widoku grzbietowym skronie są znacznie dłuższe od oczu. Czułki są ciemnobrunatne z czerwonobrunatnymi wierzchołkami i mają człon przedostatni dłuższy niż szeroki. Żuwaczki są stosunkowo krótkie i uzębione. Barwa głaszczków jest czerwonobrunatna. Głaszczki wargowe mają człon ostatni pośrodku najszerszy i tam nieco szerszy niż przedostatni. Przedplecze jest czarne ze słabym połyskiem brązowym, węższe od głowy, tak długie jak szerokie, pokryte punktami rozstawionymi na odległości trochę mniejsze niż ich średnice do większych od ich średnic. Pokrywy są czerwonobrunatne do brunatnych, o krawędziach bocznych krótszych niż przedplecze. Odnóża są ciemnobrunatne z czerwonobrunatnymi stopami. Przednia ich para ma na goleniach co najwyżej drobne kolce. Odwłok jest smolistobrunatny. Piąty tergit cechuje się brakiem jasnej obwódki tylnego brzegu, a szósty znacznie rzadszym owłosieniem i punktowaniem niż poprzednie[3].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad górski. Preferuje wilgotne siedliska w obrębie strefy reglowej[3][4] (zwłaszcza buczyny i lasy mieszane[5]), ale spotykany jest też na połoninach i w piętrze kosodrzewiny[3]. Bytuje pod gnijącym listowiem, wśród mchów, pod kawałkami drewna i kamieniami oraz w owocnikach grzybów[4].
Gatunek palearktyczny, europejski, znany z Niemiec[6], Szwajcarii[4], Austrii[6], Włoch[2], Polski, Czech, Słowacji[6] i Rumunii[4][5]. W Polsce podawany jest z Sudetów, Beskidu Żywieckiego, Beskidu Małego, Garbu Tenczyńskiego, Tatr, Pienin, Bieszczadów i okolic Przemyśla[7]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek bliski zagrożenia wymarciem (NT)[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Andrzej Szujecki: Kusakowate (Staphylinidae) lasów Polski. Aspekt różnorodności i monitoringu zooindykacyjnego. Warszawa: Lasy Państwowe, 2017. ISBN 978-83-65659-00-2.
- ↑ a b Lee H. Herman. Catalog of the Stapylinidae (Iscecta:Coleoptera). 1758 to the End of Second Millenium. VI Staphylinine Group (Part 3). Staphylininae: Staphylinini (Quediina, Staphylinina, Tanygnathinina, Xanthopygina), Xantholinini. Staphylinidae incertae sedis. Fossils, Protactinae†. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 265, s. 3021–3840, 2001.
- ↑ a b c Andrzej Szujecki: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XIX Chrząszcze - Coleoptera z. 24 e Kusakowate - Staphylinidae: Kusaki - Staphylininae. Warszawa, Wrocław: PWN, PTE, 1980.
- ↑ a b c d B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Staphylinidae część 2. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (7), 1980.
- ↑ a b Melania Stan. On the species of Ocypus Leach of the Carpathian Basin with Special Reference to the Species of Romania (Coleoptera: Staphylinidae: Staphylininae: Staphylinini). „Acta entomologica serbica”. 15 (2), s. 171–193, 2010.
- ↑ a b c Ocypus (Matidus) macrocephalus (Gravenhorst, 1802). [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2023-03-09].
- ↑ gatunek: Ocypus (Matidus) macrocephalus (J.L.C. Gravenhorst, 1802). [w:] Biodiversity Map [on-line]. [dostęp 2023-03-09].
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.