Zbójek długonosy

Zbójek długonosy
	Rhyncholestes raphanurus
	Osgood, 1924
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Nadrząd	torbacze
Rząd	skąpoguzkowce
Rodzina	zbójnikowate
Rodzaj	Rhyncholestes; Osgood, 1924
Gatunek	zbójek długonosy
Synonimy
	Rhyncholestes continentalis Bublitz, 1987;
	Rhyncholestes continentalis Bublitz, 1987;
Podgatunki
	R. r. raphanurus Osggod, 1924; R. r. continentalis Bublitz, 1987;
	R. r. raphanurus Osggod, 1924; R. r. continentalis Bublitz, 1987;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Zbójek długonosy^[5] (Rhyncholestes raphanurus) – gatunek ssaka z rodziny zbójnikowatych (Caenolestidae), jedyny przedstawiciel rodzaju zbójek^[5] (Rhyncholestes).

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek i rodzaj po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1924 roku amerykański teriolog Wilfred Hudson Osgood nadając im odpowiednio nazwy Rhyncholestes^[2] i Rhyncholestes raphanurus^[1]. Miejsce typowe to ujście rzeki Inio (43°22′08″S 74°03′08″W/-43,368889 -74,052222), południowy kraniec wyspy Chiloé, region Los Lagos, Chile^[6]^[3]^[7]. Holotyp to skóra i czaszka dorosłej samicy o sygnaturze FMNH 22422 z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Chicago; odłowiony 12 stycznia 1923 roku przez Osgooda^[3]. Podgatunek continentalis po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1987 roku niemiecki teriolog Johannes Bublitz nadając mu nazwę Rhyncholestes continentalis^[3]. Miejsce typowe to Cerro La Picada (41°04′35″S 72°24′40″W/-41,076389 -72,411111), na wysokości 450 m n.p.m., Los Lagos, Chile^[3]^[7]. Holotyp to dorosła samica o sygnaturze BMNH 75.1723 z kolekcji Muzeum Historii Naturalnej w Londynie; odłowiony 14 kwietnia 1973 roku przez argentyńskiego paleontologa Osvaldo Reiga^[3]. Jedyny przedstawiciel rodzaju zbójek^[5] (Rhyncholestes)^[8]^[9]^[6].

Ograniczone dane genetyczne i bardziej istotne dane morfologiczne sugerują, że Rhyncholestes raphanurus jest taksonem siostrzanym dla Lestoros inca^[10]^[11]. Podgatunek continentalis został pierwotnie opisany jako odrębny gatunek na podstawie wysokości drugiego guzka na kłach samic, ale potrzeba więcej danych, aby potwierdzić jego odrębność^[8]; w takim ujęciu autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają dwa podgatunki^[8].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Rhyncholestes: gr. ῥυγχος rhunkhos ‘pysk, ryj’^[12]; ληστης lestes ‘rozbójnik, bandyta’, od λῃστευω lēisteuō ‘grabić, łupić’^[13].
raphanurus: gr. ῥαφανος rhaphanos ‘kapusta’^[14]; ουρα oura „ogon”^[15].
continentalis: nowołac. continentalis ‘kontynentalny, z kontynentu’, od łac. continens, continentis ‘kontynent’, od continere ‘trzymać się razem’^[16].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Zbójek długonosy występuje w zależności od podgatunku^[17]:

R. raphanurus raphanurus – Chiloé, południowe Chile.
R. raphanurus continentalis – kontynentalne południowo-środkowe Chile (Los Lagos) i przyległa Argentyna (Park Narodowy Nahuel Huapi).

Charakterystyka[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała (bez ogona) 9,7–12,8 cm, długość ogona 6,5–8,8 cm, długość tylnej stopy 1,9–2,4 cm; masa ciała 23–30 g, czasami 36–40 g; samce wydają się być nieco większe niż samice^[17]^[18]. Mają raczej ciemne umaszczenie. Mają małe, okrągłe uszy oraz krótki ogon^[19].

Odżywianie[edytuj | edytuj kod]

Gatunek ten głównie odżywia się bezkręgowcami żyjącymi w glebie. Dodatkiem do ich diety są rośliny oraz grzyby^[19].

Tryb życia[edytuj | edytuj kod]

Występują one w terenach leśnych od poziomu morza (na wyspie Chiloé) do maksymalnie 1135 m n.p.m. Prowadzą głównie naziemny i nocny tryb życia^[4].

Status[edytuj | edytuj kod]

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) od 2008 roku klasyfikuje zbójka długonosego jako gatunek bliski zagrożenia (NT – Near Threatened). Wcześniej – od 1996 roku – miał on status gatunku narażonego na wyginięcie (VU – Vulnerable). Głównym zagrożeniem dla tego gatunku jest utrata siedlisk spowodowana wycinką lasów^[4].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b ^c Osgood 1924 ↓, s. 170.
↑ ^a ^b Osgood 1924 ↓, s. 169.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g J. Bublitz. Untersuchungen zur Systematik der rezenten Caenolestidae Trouessart, 1898. Unter Verwendung craniomeatrischer Methoden. „Bonner Zoologische Monographien”. 23, s. 80, 1987. (niem.).
↑ ^a ^b ^c G.M.G.M. Martin G.M.G.M., Rhyncholestes raphanurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-22] (ang.).
↑ ^a ^b ^c W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rhyncholestes raphanurus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-07-22].
↑ ^a ^b B.D. Patterson: Genus Rhyncholestes Osgood, 1924. W: A.L. Gardner (red.): Mammals of South America. Cz. 1: Marsupials, Xenarthrans, Shrews, and Bats. Chicago: University of Chicago Press, 2005, s. 126. ISBN 978-0-226-28240-4. (ang.).
↑ ^a ^b ^c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 56. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Rhyncholestes raphanurus Osgood, 1924. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-21]. (ang.).
↑ R. Ojala-Barbour, C.M. Pinto, J. Brito M., L. Albuja V., T.E. Lee Jr. & B.D. Patterson, 2013. A new species of shrew-opossum (Paucituberculata: Caenolestidae) with a phylogeny of extant caenolestids. „Journal of Mammalogy”. 94 (5), s. 967–982, 2013. DOI: 10.1644/13-MAMM-A-018.1. (ang.).
↑ M.A. Abello, N. Toledo & E. Ortiz-Jaureguizar. Evolution of South American Paucituberculata (Metatheria: Marsupialia): adaptive radiation and climate changes at the Eocene- Oligocene boundary. „Historical Biology”. 32 (1), s. 476, 2020. DOI: 10.1080/08912963.2018.1502286. (ang.).
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 197.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 123.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 193.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 247.
↑ continentalis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-20] (ang.).
↑ ^a ^b B. Patterson: Family Caenolestidae (Shrew-Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 198–197. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).
↑ Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 42. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ ^a ^b A. Moore: Rhyncholestes raphanurus (Chilean shrew opossum). Animal Diversity Web. [dostęp 2020-06-17]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

W.H. Osgood. Review of living caenolestids with description of a new genus from Chile. „Publication. Field Museum of Natural History. Zoological series”. 14 (2), s. 165–172, 1924. (ang.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1-256, OCLC 637083062 (ang.).

[CITEREFOsgood1924[https://www.biodiversitylibrary.org/page/2766947_170]-1] Osgood 1924 ↓, s. 170.

[CITEREFOsgood1924[https://www.biodiversitylibrary.org/page/2766946_169]-2] Osgood 1924 ↓, s. 169.

[Bublitz-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g J. Bublitz. Untersuchungen zur Systematik der rezenten Caenolestidae Trouessart, 1898. Unter Verwendung craniomeatrischer Methoden. „Bonner Zoologische Monographien”. 23, s. 80, 1987. (niem.).

[iucn-4] G.M.G.M. Martin G.M.G.M., Rhyncholestes raphanurus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020, wersja 2020-2 [dostęp 2020-07-22] (ang.).

[Cichocki&inni-5] W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 6. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Wilson&Reeder-6] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Rhyncholestes raphanurus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-07-22].

[pat-7] B.D. Patterson: Genus Rhyncholestes Osgood, 1924. W: A.L. Gardner (red.): Mammals of South America. Cz. 1: Marsupials, Xenarthrans, Shrews, and Bats. Chicago: University of Chicago Press, 2005, s. 126. ISBN 978-0-226-28240-4. (ang.).

[icmw-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 56. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[mdd-9] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Rhyncholestes raphanurus Osgood, 1924. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-07-21]. (ang.).

[bar&inni-10] R. Ojala-Barbour, C.M. Pinto, J. Brito M., L. Albuja V., T.E. Lee Jr. & B.D. Patterson, 2013. A new species of shrew-opossum (Paucituberculata: Caenolestidae) with a phylogeny of extant caenolestids. „Journal of Mammalogy”. 94 (5), s. 967–982, 2013. DOI: 10.1644/13-MAMM-A-018.1. (ang.).

[abe&inni-11] M.A. Abello, N. Toledo & E. Ortiz-Jaureguizar. Evolution of South American Paucituberculata (Metatheria: Marsupialia): adaptive radiation and climate changes at the Eocene- Oligocene boundary. „Historical Biology”. 32 (1), s. 476, 2020. DOI: 10.1080/08912963.2018.1502286. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=227_197]-12] Jaeger 1944 ↓, s. 197.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=153_123]-13] Jaeger 1944 ↓, s. 123.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=223_193]-14] Jaeger 1944 ↓, s. 193.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=277_247]-15] Jaeger 1944 ↓, s. 247.

[16] continentalis, [w:] The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-07-20] (ang.).

[Patterson-17] B. Patterson: Family Caenolestidae (Shrew-Opossums). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 5: Monotremes and Marsupials. Barcelona: Lynx Edicions, 2015, s. 198–197. ISBN 978-84-96553-99-6. (ang.).

[amw-18] Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 42. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[:0-19] A. Moore: Rhyncholestes raphanurus (Chilean shrew opossum). Animal Diversity Web. [dostęp 2020-06-17]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]