Zbąszynek

Zbąszynek
Dom Kultury Kolejarz
Herb Zbąszynka Flaga Zbąszynka
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	świebodziński
Gmina	Zbąszynek gmina miejsko-wiejska
Data założenia	1923
Prawa miejskie	1945
Burmistrz	Wiesław Czyczerski
Powierzchnia	2,76 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	5 022 1 402,8 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 68
Kod pocztowy	66-210
Tablice rejestracyjne	FSW
Położenie na mapie powiatu świebodzińskiego Zbąszynek
Położenie na mapie województwa lubuskiego Zbąszynek
Położenie na mapie Polski Zbąszynek
52°14′32″N 15°48′59″E
TERC (TERYT)	4081108064
Urząd miejski Rynek 1 66-210 Zbąszynek
Strona internetowa

Zbąszynek (do 1945 niem. Neu Bentschen) – miasto w województwie lubuskim, w powiecie świebodzińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Zbąszynek. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. zielonogórskiego. Według danych z 31 grudnia 2014 miasto liczyło 5037 mieszkańców.

Historia

Zbąszynek powstał w latach 1923-1939 jako Neu Bentschen (Nowy Zbąszyń), niemiecka osada i placówka celna, przy stacji granicznej. Wiernie oddaje to serial "Szpiedzy w Warszawie" - czteroodcinkowy polsko-brytyjski miniserial historyczny produkcji BBC Films i Telewizji Polskiej. W pierwszym odcinku część akcji odbywa się w miejscowości granicznej Neu Bentschen.

Lokalizacja nie obyła się bez trudności, gdyż pierwotna koncepcja budowy stacji w okolicy Dąbrówki Wielkopolskiej została zmieniona na skutek problemów z wykupem gruntów pod zabudowę. Ostatecznie osadę wybudowano na polach wsi Kosieczyn. W okresie międzywojennym stworzono dużą i nowoczesną infrastrukturę kolejową oraz kolonię według koncepcji miasta-ogrodu (projektantem był Friedrich Veil). Neu Bentschen w tym okresie zamieszkiwali w przeważającej większości Niemcy pracujący na kolei. W osadzie istniały dwa kościoły (wzniesione w 1929 roku w stylu charakterystycznym dla okresu międzywojennego, drukarnia należąca do Carla Albrechta, dom kultury (Deutsches Haus), szkoła, poczta oraz bank. Administracyjnie kolonia należała do powiatu międzyrzeckiego.

W okresie II wojny światowej istniały w mieście obozy pracy przymusowej, w których pracowały (w różnych okresach) oddziały robocze złożone jeńców sowieckich, francuskich, włoskich a także Żydzi z łódzkiego Getta. W wyniku fatalnych warunków wielu z przymusowych robotników zmarło z wycieńczenia oraz chorób. Robotnicy przymusowi pracowali głównie przy rozbudowie infrastruktury kolejowej i jej dostosowaniu do obsługi transportów wojennych. Często dochodziło w trakcie tych prac do aktów sabotażu bezlitośnie karanego przez Niemców.

Kim Ir Sen na stacji kolejowej w Zbąszynku. Na pierwszym planie, tyłem, Tomasz Kotkowiak

Do ciekawostek można zaliczyć, że przez stację przejeżdżały takie osoby jak Adolf Hitler (podczas wojny), Józef Stalin (na konferencję w Poczdamie) i Kim Ir Sen (w latach 80).

W styczniu 1945 roku mieszkańcy Neu Bentschen i okolicznych wsi ewakuowali się koleją za Odrę. O miasto nie toczyły się walki, więc pozostało niezniszczone (w znikomym stopniu dosięgły go dewastacje oraz szabrownicy) i mogło stanowić jeden z etapów w akcji repatriacyjnej. Od 1945 roku pod przejściową nazwą Nowy Zbąszyń (od 1946 pod obecną nazwą) już w Polsce, uzyskał prawa miejskie. W latach 1945-1989 dominującą rolę w mieście odgrywała kolej, będąc głównym pracodawcą i przyczyniając się do wszechstronnego rozwoju infrastruktury miejskiej. W tamtym okresie Zbąszynek był jednym z ważniejszych węzłów kolejowych na trasie Berlin-Warszawa.

Obecnie największym zakładem w okolicy jest koncern IKEA i szereg zakładów kooperujących. W byłej lokomotywowni serwisowane są zespoły trakcyjne Kolei Wielkopolskich, m.in. typu Pesa Elf. W pobliżu znajduje się rezerwat leśny Kręcki Łęg (pow. 65 ha) oraz wioski Chlastawa z zabytkowym drewnianym kościołem z 1637 roku, Kosieczyn z drewnianym kościołem (według najnowszych badań dendrochronologicznych jednym z najstarszych w kraju) datowanym na ok. 1406 rok i dworem z XVII-XVIII wieku oraz Dąbrówka Wielkopolska znana z walki o polskość w okresie międzywojennym i działalności Związku Polaków w Niemczech.

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Zbąszynka w 2014 roku.

Zabytki

Kościół Macierzyństwa NMP

Urząd Miasta i Gminy w Zbąszynku

Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są:

• kościół filialny pod wezwaniem śś. Apostołów Piotra i Pawła, z lat 1929-30
• zespół kościoła ewangelickiego, ul. Długa 29/30, z lat 1928-29:
  • kościół, obecnie rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny z 1928 r.
  • dom parafialny, obecnie plebania
  • dawny dom gminy ewangelickiej
  • ogrodzenie murowane, z bramami

inne zabytki:

• dworzec kolejowy z 1923 r.
• Urząd Miasta i Gminy z 1930 r.
• dom kultury w stylu modernistycznym.

Kultura

Gimnazjum i Miejska Biblioteka Publiczna, 1925 r.

• Miasto należy do Regionu Kozła kultywującego tradycje ludowe
• Dom Kultury Kolejarz
• Kino Muza
• Biblioteka Miejska w Zbąszynku.

Oświata

• Niepubliczne Przedszkole pod Muchomorkiem
• Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi im. II Armii Wojska Polskiego w Zbąszynku
• Gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków w Zbąszynku
• Zespół Szkół Technicznych im. Jana Pawła II w Zbąszynku

Sport

• Miejski Klub Sportowy „Syrena” Zbąszynek – klub piłkarski założony w 1945 roku i występujący w zielonogórskiej klasie okręgowej.
• Semafor Zbąszynek - sekcja piłki nożnej, strzelecka i wędkarska
• SPS Strefa Piłki Siatkowej Zbąszynek - sekcja piłki siatkowej dziewcząt i chłopców.
• UKS Junior - sekcja piłki nożnej.

Transport

Parowóz Tp3 przy stacji Zbąszynek

Ważny węzeł kolejowy. Linie kolejowe łączą Zbąszynek bezpośrednio z wieloma miastami:

• Zbąszynek-Poznań-Warszawa
• Zbąszynek-Poznań-Bydgoszcz-Gdynia
• Zbąszynek-Świebodzin-Rzepin-Frankfurt nad Odrą-Berlin
• Zbąszynek-Sulechów-Zielona Góra-Nowa Sól
• Zbąszynek-Zbąszyń-Wolsztyn-Leszno
• Zbąszynek-Międzyrzecz-Skwierzyna-Gorzów Wielkopolski.

W pobliżu miasta przebiega droga wojewódzka nr 302 do Nowego Tomyśla.

Znane osoby związane ze Zbąszynkiem

• Ze Zbąszynka pochodzą:
  • Krzysztof Białasik- ksiądz, biskup sprawujący urząd w diecezji Oruro w Boliwii.
  • Jakub Mazurek - aktor, który zagrał m.in. w: Sprawiedliwi, Hotel 52, Czas honoru.

Bibliografia

• Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. T. 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 187-190. ISBN 978-83-919914-8-0.

Linki zewnętrzne

• Urząd Miasta Zbąszynek,
• Gazeta Lokalna. Dwutygodnik Powiatu Świebodzińskiego i gminy Zbąszynek