52°14′32″N 15°48′59″E/52,242222 15,816389Zbąszynek
 |
Ten artykuł od 2008-06 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
| |||||
.jpg) Jedna z ulic w Zbąszynku | |||||
| |||||
| Państwo |  Polska
| ||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo |  lubuskie
| ||||
| Powiat | świebodziński | ||||
| Gmina | Zbąszynek | ||||
| Data założenia | 1923 | ||||
| Prawa miejskie | 1945 | ||||
| Burmistrz | Wiesław Czyczerski | ||||
| Powierzchnia | 3,6 km² | ||||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
5032[1] 1397,8 os./km² | ||||
| Strefa numeracyjna | +48 68 | ||||
| Kod pocztowy | 66-210 | ||||
| Tablice rejestracyjne | FSW | ||||
Położenie na mapie gminy Zbąszynek  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa lubuskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu świebodzińskiego  | |||||
| 52°14′32″N 15°48′59″E/52,242222 15,816389
| |||||
| TERC (TERYT) | 0808064 | ||||
| SIMC | 0988649 | ||||
Urząd miejski Rynek 166-210 Zbąszynek | |||||
| Strona internetowa | |||||
Zbąszynek (do 1945 niem. Neu Bentschen[2]) – miasto w województwie lubuskim, w powiecie świebodzińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Zbąszynek. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. zielonogórskiego. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. miasto liczyło 5032 mieszkańców[1]. Zbąszynek leży na obszarze stanowiącym część historycznej Wielkopolski[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Zbąszynek powstał w latach 1923–1939 jako Neu Bentschen (Nowy Zbąszyń), niemiecka osada i placówka celna, przy stacji granicznej. Wiernie oddaje to serial Szpiedzy w Warszawie – czteroodcinkowy polsko-brytyjski miniserial historyczny produkcji BBC Films i Telewizji Polskiej. W pierwszym odcinku część akcji odbywa się w miejscowości granicznej Neu Bentschen.
Lokalizacja nie obyła się bez trudności, gdyż pierwotna koncepcja budowy stacji w okolicy Dąbrówki Wielkopolskiej została zmieniona na skutek problemów z wykupem gruntów pod zabudowę. Ostatecznie osadę wybudowano na polach wsi Kosieczyn. W okresie międzywojennym stworzono dużą i nowoczesną infrastrukturę kolejową oraz kolonię według koncepcji miasta-ogrodu (projektantem był Friedrich Veil). Neu Bentschen w tym okresie zamieszkiwali w przeważającej większości Niemcy pracujący na kolei. W osadzie istniały dwa kościoły (wzniesione w 1929 roku w stylu charakterystycznym dla okresu międzywojennego), drukarnia należąca do Carla Albrechta, dom kultury (Deutsches Haus), szkoła, poczta oraz bank. Administracyjnie kolonia należała do powiatu międzyrzeckiego.
W okresie II wojny światowej istniały w mieście obozy pracy przymusowej, w których pracowały (w różnych okresach) oddziały robocze złożone jeńców sowieckich, francuskich, włoskich a także Żydzi z łódzkiego Getta. W wyniku fatalnych warunków wielu z przymusowych robotników zmarło z wycieńczenia oraz chorób. Robotnicy przymusowi pracowali głównie przy rozbudowie infrastruktury kolejowej i jej dostosowaniu do obsługi transportów wojennych. Często dochodziło w trakcie tych prac do aktów sabotażu bezlitośnie karanego przez Niemców.
Do ciekawostek można zaliczyć, że przez stację przejeżdżały takie osoby jak Adolf Hitler (podczas wojny), Józef Stalin (na konferencję w Poczdamie) i Kim Ir Sen (w latach 80).
W styczniu 1945 roku mieszkańcy Neu Bentschen i okolicznych wsi ewakuowali się koleją za Odrę. O miasto nie toczyły się walki, więc pozostało niezniszczone (w znikomym stopniu dosięgły go dewastacje oraz szabrownicy, natomiast zostało splądrowane i podpalone przez Armię Czerwoną[4]) i mogło stanowić jeden z etapów w akcji repatriacyjnej. Od 1945 roku pod przejściową nazwą Nowy Zbąszyń (od 1946 pod obecną nazwą[5]) już w Polsce, uzyskał prawa miejskie. W latach 1945–1989 dominującą rolę w mieście odgrywała kolej, będąc głównym zakładem pracy i przyczyniając się do wszechstronnego rozwoju infrastruktury miejskiej. W tamtym okresie Zbąszynek był jednym z ważniejszych węzłów kolejowych na trasie Berlin – Warszawa.
Obecnie największym zakładem w okolicy jest koncern IKEA i szereg zakładów kooperujących. W byłej lokomotywowni serwisowane są zespoły trakcyjne Kolei Wielkopolskich, m.in. typu Pesa Elf[6]. W pobliżu znajduje się rezerwat leśny Kręcki Łęg (pow. 65 ha) oraz wioski Chlastawa z zabytkowym drewnianym kościołem z 1637 roku, Kosieczyn z drewnianym kościołem (według najnowszych[kiedy?] badań dendrochronologicznych jednym z najstarszych w kraju) datowanym na ok. 1406 rok i dworem z XVII–XVIII wieku oraz Dąbrówka Wielkopolska znana z walki o polskość w okresie międzywojennym i działalności Związku Polaków w Niemczech.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- Piramida wieku mieszkańców Zbąszynka w 2014 roku[7].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków wpisane są[8]:
- kościół filialny pod wezwaniem śś. Apostołów Piotra i Pawła, z lat 1929–1930
- zespół kościoła ewangelickiego, ul. Długa 29/30, z lat 1928–1929:
- kościół, obecnie rzymskokatolicki parafialny pod wezwaniem Macierzyństwa Najświętszej Maryi Panny z 1928 r.
- dom parafialny, obecnie plebania
- dawny dom gminy ewangelickiej
- ogrodzenie murowane, z bramami
inne zabytki:
- dworzec kolejowy z 1923 r.
- Urząd Miasta i Gminy z 1930 r.
- dom kultury w stylu modernistycznym.
Kultura[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Miasto należy do Regionu Kozła kultywującego tradycje ludowe
- Dom Kultury Kolejarz
- Kino Muza
- Biblioteka Miejska w Zbąszynku.
Oświata[edytuj | edytuj kod]
- Niepubliczne Przedszkole pod Muchomorkiem
- Szkoła Podstawowa z Oddziałami Integracyjnymi im. II Armii Wojska Polskiego w Zbąszynku
- Szkoła Podstawowa im. II Armii Wojska Polskiego w Zbąszynku - oddział drugi placówki (dawniej Gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków w Zbąszynku)
- Centrum Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego w Zbąszynku (Zespół Szkół Technicznych im. Jana Pawła II w Zbąszynku)
Sport[edytuj | edytuj kod]
- Miejski Klub Sportowy „Syrena” Zbąszynek – klub piłkarski założony w 1945 roku i występujący w IV lidze lubuskiej.
- Semafor Zbąszynek – sekcja piłki nożnej, strzelecka i wędkarska
- SPS Strefa Piłki Siatkowej Zbąszynek – sekcja piłki siatkowej dziewcząt i chłopców.
- UKS Junior – sekcja piłki nożnej.
- Zbąszynecka Akademia Piłkarska.
Transport[edytuj | edytuj kod]
Ważny węzeł kolejowy. Linie kolejowe łączą Zbąszynek bezpośrednio z wieloma miastami:
- Zbąszynek-Poznań-Warszawa
- Zbąszynek-Poznań-Bydgoszcz-Gdynia
- Zbąszynek-Świebodzin-Rzepin-Frankfurt nad Odrą-Berlin
- Zbąszynek-Sulechów-Zielona Góra-Nowa Sól
- Zbąszynek-Zbąszyń-Wolsztyn-Leszno
- Zbąszynek-Międzyrzecz-Skwierzyna-Gorzów Wielkopolski.
W pobliżu miasta przebiega droga wojewódzka nr 302 do Nowego Tomyśla.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny, demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-19].
- ↑ Garbacz 2011 ↓, s. 187.
- ↑ Aleksander Fudalej, Piętnaście lat istnienia przekreśla tymczasowość (w sprawie nazwy „Ziemia Lubuska”), [w:] „Kwartalnik Historyczny”, R. 66, nr 4, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1959, s. 1382.
- ↑ Mark Sołonin: Nic dobrego na wojnie. Poznań: Rebis, 2011, s. 249. ISBN 978-83-7510-714-2.
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ RAK, Przystań dla „elfów”, w: Monitor Wielkopolski, wrzesień 2015, s. 6.
- ↑ Zbąszynek w liczbach, [w:] Polska w liczbach [online], polskawliczbach.pl [dostęp 2016-01-09] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. lubuskiego - stan na 31.12.2012 r.. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 80. [dostęp 20.2.13].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. T. 1. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza „PDN”, 2011, s. 187-190. ISBN 978-83-919914-8-0.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
| Miasta na prawach powiatu | |
|---|---|
| Miasta powiatowe | |
| Miasta gminne |
|
