Zbigniew Pielach
| Data i miejsce urodzenia |
9 kwietnia 1927 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
25 października 1955 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Główne wojny i bitwy |
II wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
  
| |
Zbigniew Pielach ps. „Kmicic”, „Feluś”, „Felek”, (ur. 9 kwietnia 1927 w Wytycznie, zm. 25 października 1955 we Wrocławiu) – żołnierz Wojska Polskiego, NSZ później WiN, jeden z ostatnich żołnierzy polskiego podziemia antykomunistycznego i niepodległościowego[1][2], więzień na Zamku Lubelskim, Praskiego Karno-Śledczego Więzienia „Toledo” w Warszawie, Montelupich w Krakowie oraz wrocławskiego więzienia przy ul. Świebodzkiej. Skazany na 31-krotną karę śmierci oraz utratę praw obywatelskich i honorowych na zawsze, w tym na przepadek mienia, zmarł wskutek choroby[1].
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się w patriotycznej, ubogiej rodzinie chłopskiej. Miał dwie siostry i czterech braci, z których końca II wojny światowej doczekało tylko dwóch – starszy z braci, Witold żołnierz AK okręgu lubelskiego zgrupowania mjr. „Jaremy” zginął zabity przez Niemców pod Wytycznem 8 maja 1944 wraz z siedmioma innymi członkami oddziału. Młodszy z braci Eugeniusz jako mały chłopiec zaginął w czasie działań wojennych.
Służba w Polskim Sztabie Partyzanckim[edytuj | edytuj kod]
Służbę rozpoczął w zgrupowaniu partyzanckim „Jeszcze Polska nie zginęła” dowodzoną przez Roberta Satanowskiego, należącą do Polskiego Sztabu Partyzanckiego. Zgrupowanie to wraz z oddziałami AK i partyzantką sowiecką operowały na początku 1944 roku w rejonie lasów wytyckich i Polesia Lubelskiego.
W okresie służby w LWP[edytuj | edytuj kod]
W latach 1944-1946 pełnił służbę w 1 Korpusie Pancernym zakwalifikowany jako kierowca, przechodząc cały szlak bojowy od Chełma do Budziszyna, biorąc udział w walkach frontowych[1] Po rozformowaniu jednostki w 1946 wrócił w rodzinne strony do Wytyczna.
W walce z komunizmem[edytuj | edytuj kod]
Od lutego 1947 roku w oddziałach Józefa Struga „Ordona”, Edwarda Taraszkiewicza „Żelaznego” Obwodu WiN Włodawa, następnie w oddziale Stanisława Kuchcewicza „Wiktora”. Brał udział w akcjach rozbrajania funkcjonariuszy MO i ORMO, jak również w walkach z jednostkami KBW. Oddział „Żelaznego” przeprowadzał wiele akcji bojowo-dywersyjnych i likwidacyjnych[1].
23 maja 1949 z oddziałem „Żelaznego” w ramach akcji ekspropriacyjnej we wsi Wola Tarnowska zabrano towary z miejscowej spółdzielni, a następnie rozdzielono między miejscową ludność.
Wraz z Józefem Franczakiem ps. „Lalek” wykonał wyrok na byłym partyzancie, zdrajcy i donosicielu Franicszku Kasperku ps. „Hardy”[3] i Franciszku Drygale, którzy wydali UB dwóch partyzantów podziemia antykomunistycznego. Oprócz wyroków śmierci wykonywał kary chłosty członkach PPR.
25 października 1949 wraz z Edwardem Taraszkiewiczem ps. „Żelazny” oraz trzema innymi członkami oddziału przeprowadził na linii kolejowej Chełm–Włodawa, w okolicach stacji Stulno, akcję zbrojną na pociąg pasażerski. Partyzanci rozbroili 5 funkcjonariuszy MO i ORMO oraz dwóch oficerów WOP i LWP. Zabrali z pociągu 1 500 000 złotych oraz z ambulansu pocztowego spec-przesyłkę (listę konfidentów i tajnych współpracowników UB)[1] z Powiatowego Urzędu BP we Włodawie do Urzędu Bezpieczeństwa w Chełmie i Lublinie[2][4].
Ucieczka na Zachód[edytuj | edytuj kod]
Wiosną 1950 roku wraz Stanisławem Kuchcewiczem próbowali przedostać się na Zachód przebierając się za studentów wyjeżdżają do Lublina, a stamtąd pociągiem przez Warszawę docierają do Poznania. W dalszą drogę ku zachodniej granicy udają się pieszo by móc ją przekroczyć a następnie dotrzeć do Niemiec Zachodnich. Plan nie powiódł się ze względu na chorobę Pielacha, skutkiem czego powracają do swoich mateczników na teren pow. włodawskiego, by tam ponownie podjąć walkę[5].
Powrót w lubelskie[edytuj | edytuj kod]
W maju 1951 w lesie pomiędzy Orzechowem a Sosnowicą napotykają z Janem Łuciem ps. „Zenek” pościgową grupę operacyjną z Jednostki Wojskowej nr 1702 (3 pułk KBW Ziemi Lubelskiej) w Lublinie, podczas wymiany ognia ciężko rannych zostaje 5 żołnierzy KBW.
10 lutego 1953, razem ze Stanisławem Kuchcewiczem ps. „Wiktor” i Józefem Franczakiem „Lalkiem” przeprowadzili akcję ekspropriacyjną kasy Gminnej Spółdzielni w Piaskach, aby zdobyć fundusze na przetrwanie zimy. Akcja nie powiodła się, kasjer Henryk Dąbrowski zdążył wezwać na pomoc milicję. W wymianie ognia z milicjantami poległ Kuchciewicz – ostatni dowódca Pielacha i Józefa Franczaka „Lalka”, natomiast po stronie MO zginął komendant posterunku Tadeusz Stojek[6].
A tak przygotowania do tej akcji w swojej książce Uskok kontra UB:[5] opisał Henryk Pająk:
Trik autorstwa „Wiktora” zapowiadał się dość obiecująco „Lalek” pozostaje na ubezpieczeniu przed budynkiem w pobliżu cmentarza „Wiktor” z „Felkiem” wchodzą do budynku kasy. Obaj w przebraniu: „Wiktor" jako wieśniak w kożuchu, baranicy i z batem w ręce natomiast niski „Felek” jako kobieta w chuście na głowie. W sumie – wieśniacze małżeństwo. W poczekalni na dole obaj jeszcze poczekali kilkanaście minut. Na górę ruszyli w chwili, gdy zbliżała się pora zamykania kasy i budynku. Pod kożuchem „Wiktora” tkwiła pepesza o skróconej kolbie oraz pistolet „Felek” posiadał PPSz i pistolet, Lalek także był uzbrojony w PPSz.
Ostatni wolni[edytuj | edytuj kod]
Dalsze losy partyzantów to między innymi unikanie aresztowania. Latem 1953 na wolności pozostają już tylko Józef Franczak ps. „Lalek”, Jan Łuć ps. „Zenek”, Zbigniew Pielach ps „Feluś” z byłych lotnych oddziałów WiN. Dwaj ostatni wskutek wprowadzenia na teren Lubelszczyzny i powiatu włodawskiego agenta o pseudonimie mjr „Adam” także „Werba” Tadeusza Topolskiego pracownika WUBP w Lublinie wkrótce zostają aresztowani[5].
Aresztowanie i śledztwo[edytuj | edytuj kod]
Zbigniewa Pielacha wraz z Janem Łuciem aresztowano w grudniu 1953 r. na jednej z podwarszawskich stacji kolejowych w wyniku specjalnie przygotowanej w tym celu przez UB prowokacji, której rzekomym celem miało być przerzucenie obydwu na Zachód[5].
W podobny sposób został aresztowany major Hieronim Dekutowski „Zapora”.
Akt oskarżenia[edytuj | edytuj kod]
W akcie oskarżenia sformułowanym przez Najwyższy Sąd Wojskowy 21 czerwca 1955 r. w Warszawie z udziałem sędziów ppłk. Józefa Dziowgo, ppłk. Zygmunta Wizelberga[7] i mjr. Sierackiego Władysława przedstawiono Zbigniewowi Pielachowi zarzuty "Przynależność do kontrrewolucyjnej bandy „Jastrzębia” i „Żelaznego”, „Wiktora” oraz dowodzenia samemu taką bandą w tym około 50 napadów na funkcjonariuszy i przedstawicieli władzy ludowej ze skutkiem śmiertelnym oraz zagrabienia i niszczenia mienia państwowego[4]"[1].
Życie osobiste[edytuj | edytuj kod]
Zbigniew Pielach był żonaty z Amelią Drabik (ślub odbył się w grudniu 1953 w Jedlance w bunkrze pod stodołą teścia M. Drabika), miał syna Mariana[5].
III Rzeczpospolita[edytuj | edytuj kod]
Wszystkie próby rehabilitacji Zbigniewa Pielacha wnoszone przez syna Mariana Pielacha przed polskimi sądami w III RP zakończyły się fiaskiem. Sądy w Warszawie i Lublinie (lata 1994-2007) odmówiły rehabilitacji, a także kasacji wyroków z lat 50. oraz odszkodowania z tytułu represjonowania Zbigniewa Pielacha.
Okoliczności śmierci Pielacha nie są do końca jasne, dokumenty Urzędu Bezpieczeństwa jako przyczynę śmierci wskazują chorobę[6]. Sekcji zwłok nigdy nie wykonano, ciało nigdy nie zostało wydane rodzinie, a miejsce zakopania ciała nie było znane przez 55 lat. Dopiero staraniem wnuczki A. Pielach, pasjonatów historii oraz profesora Krzysztofa Szwagrzyka z wrocławskiego oddziału IPN w 2009 r. zlokalizowano je na jednym z wrocławskich cmentarzy[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Lista Represjonowanych w PRL z Powodów Politycznych-PIELACH ZBIGNIEW, [w:] Sławomir Poleszak, AIPN – Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej w Lublinie, akta jawne, Lublin: IPN Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, 2005, s. 1-2.
- ↑ a b Grzegorz Makus, „JASTRZĄB” i „ŻELAZNY” ostatni partyzanci Polesia Lubelskiego 1945 - 1951, Włodawa: Fundacja „Pamiętamy”, 2008.
- ↑ http://www.zaporczycy.pl/zolnierze/profil/kasperek-franciszek-ps.hardy
- ↑ a b E.Taraszkiewicz, Trzy Pamiętniki, B.Janocińska A.T.Filipek (red.), Warszawa-Lublin: IPN, 2008, ISBN 978-83-7629-002-7.
- ↑ a b c d e Henryk Pająk, Uskok kontra UB, Lublin: wydano nakładem autora, 1992.
- ↑ a b http://arch.ipn.gov.pl/represje/pdf_file/0010/99703/Pielach_Zbigniew.pdf
- ↑ Tadeusz Płużański, Lista Oprawców, Fronda, 2014, ISBN 978-83-64095-26-9.
- ↑ Marek Zygmunt, Wywiad z prof.Krzysztofem Szwagrzykiem, „Nasz Dziennik” (Nr 257(3578)), 2 listopada 2009.