Zbrodnia w Białochowie

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zbrodnia w Białochowie
Ilustracja
Pomnik upamiętniający ofiary zbrodni w Białochowie
Państwo

Polska pod okupacją III Rzeszy

Miejsce

Białochowo

Data

jesień 1939

Liczba zabitych

200 osób

Typ ataku

egzekucja przez rozstrzelanie

Sprawca

Selbstschutz

Położenie na mapie Polski w 1939 r.
Mapa konturowa Polski w 1939 r., u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „miejsce zdarzenia”
Ziemia53°32′33″N 18°51′53″E/53,542500 18,864722
Multimedia w Wikimedia Commons

Zbrodnia w Białochowie – masowe egzekucje mieszkańców Białochowa i sąsiednich wsi przeprowadzane przez okupantów niemieckich jesienią 1939. Na tzw. bagnach białochowskich członkowie paramilitarnego Selbstschutzu zamordowali wówczas ok. 200 mieszkańców powiatu grudziądzkiego.

Egzekucje na bagnach białochowskich[edytuj | edytuj kod]

Tereny powiatu grudziądzkiego zostały opanowane przez oddziały Wehrmachtu już w pierwszych dniach września 1939[1]. Błyskawicznie zaczęły tam powstawać pierwsze struktury Selbstschutzu – paramilitarnej formacji złożonej z przedstawicieli niemieckiej mniejszości narodowej zamieszkującej terytorium przedwojennej Polski. Jednym z lokalnych przywódców Selbstschutzu był Kurt von Falkenhayn – właściciel majątku ziemskiego w Białochowie[2]. Pełnił on funkcję dowódcy tzw. I rejonu Selbstschutzu w powiecie grudziądzkim[3].

Selbstschutz rychło rozpoczął masowe aresztowania Polaków. Był to element szerszej akcji eksterminacyjnej, wymierzonej w pierwszym rzędzie w polską inteligencję, którą narodowi socjaliści obarczali winą za politykę polonizacyjną prowadzoną na Pomorzu Gdańskim w okresie międzywojennym oraz traktowali jako główną przeszkodę na drodze do szybkiego i całkowitego zniemczenia regionu[a]. W ramach tzw. Intelligenzaktion (pol. akcja „Inteligencja”) Niemcy zamordowali jesienią 1939 blisko 30 000 – 40 000 mieszkańców Pomorza.

 Osobny artykuł: Intelligenzaktion na Pomorzu.

W okolicach Białochowa ofiarą aresztowań padali przede wszystkim polscy rolnicy i robotnicy. Miejscowi Niemcy mogli przy okazji uregulować wiele zadawnionych sąsiedzkich sporów i porachunków, jak też korzystali z okazji do zagrabienia mienia mordowanych Polaków. Przykład w tym względzie dał sam Falkenhayn, który rozkazał aresztować i zamordować polskich pracowników swojego majątku. Ich „winą” było dochodzenie przed wojną na drodze sądowej praw do otrzymania dożywotniego deputatu (jako wynagrodzenia za wieloletnią służbę)[4].

Masowe egzekucje były przeprowadzane przez Niemców na tzw. bagnach białochowskich – tj. pokrytym liściastym drzewostanem bagnie po wyschłym jeziorze[5][6]. W październiku i listopadzie 1939 roku Selbstschutz rozstrzelał tam około 200 osób[b], w większości rolników z Białochowa, Nowej Wsi, Rogóźna, Dusocina, Lisich Kątów, Dąbrówki Królewskiej, Mokrego, Leśniewa i Owczarek. W gronie zamordowanych znaleźli się m.in. ks. Franciszek Kędzierski (wikariusz z parafii Mokre), kapitan Marian Bardoński (oficer Wojska Polskiego), 15-letni Stanisław Kamiński z Leśniewa oraz Helena Biedzińska i Pelagia Bieniak[7][8]. Znana jest także tożsamość dwudziestu rolników, dziewięciu robotników, trzech rzemieślników oraz kilku przedstawicieli inteligencji z terenów gminy Rogoźno, których rozstrzelano na bagnach białochowskich[9].

Część zwłok została wywieziona przez Niemców w nieznanym kierunku[6].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Po wojnie na bagnach białochowskich postawiono kamień z tablicą pamiątkową. W pobliżu miejsca straceń, na skrzyżowaniu dróg Grudziądz-Kwidzyn oraz Mokre-Białochowo, wybudowany został natomiast pomnik upamiętniający ofiary zbrodni[6]. Część odnalezionych zwłok została ekshumowana i pogrzebana w pobliskiej wsi Mokre. Na ich mogile postawiono pamiątkowy nagrobek z nazwiskami ofiar[10][11].

Po wojnie przed polskim sądem stanął jeden z członków miejscowego Selbstschutzu – Alfred Zilz[2]. Kurt von Falkenhayn uciekł do Niemiec w styczniu 1945, unikając w ten sposób odpowiedzialności za zbrodnie na Polakach popełnione w 1939 roku[12].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Do grona inteligencji Niemcy nie zaliczali wyłącznie osób należących z powodu wykształcenia do określonej warstwy społecznej, lecz wszystkich tych, wokół których z racji ich aktywności i postawy mógł się rozwijać ruch oporu – a więc ludzi, których cechowała aktywność, umiejętności kierownicze lub autorytet w polskim społeczeństwie. Nazistowscy decydenci używali w stosunku do tej szerokiej grupy określenia „polska warstwa przywódcza” (niem. Führungsschicht).
  2. ↑ W ankiecie przeprowadzonej przez sąd grodzki w 1945 roku była mowa o 143 zamordowanych. Większość źródeł wspomina jednak o 200 ofiarach.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Stanisław Kardasz (red.): Diecezja Toruńska. Historia i Teraźniejszość. T. 12: Dekanat Łasiński. Toruń: Wydawnictwo Diecezjalne w Toruniu, 1997, s. 16. ISBN 83-86471-03-4.
  2. ↑ a b Barbara Bojarska: Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim (wrzesień-grudzień 1939). Poznań: Instytut Zachodni, 1972, s. 79.
  3. ↑ Stanisław Kardasz (red.): op.cit. s. 26.
  4. ↑ Barbara Bojarska: op.cit. s. 55–56.
  5. ↑ Józef Błachnio (red.): Przewodnik po Grudziądzu i okolicy. Grudziądz: Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki dla Powiatu Grudziądzkiego i Miasta Grudziądza, 1968, s. 80.
  6. ↑ a b c Zygmunt Drwęcki: Miejsca walk i męczeństwa w województwie bydgoskim 1939-1945. Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, 1969, s. 94.
  7. ↑ Maria Wardzyńska: Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009, s. 172. ISBN 978-83-7629-063-8.
  8. ↑ Stanisław Kardasz (red.): op.cit. s. 54.
  9. ↑ Barbara Bojarska: op.cit. s. 118.
  10. ↑ Stanisław Poręba (red.): Grudziądz i okolice. Przewodnik. Grudziądz: Grudziądzkie Towarzystwo Kultury&Biblioteka Miejska w Grudziądzu, 1990, s. 77.
  11. ↑ Białochowo – mogiła zbiorowa ofiar terroru hitlerowskiego z okresu II wojny światowej. Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. [dostęp 2012-02-29].
  12. ↑ Adam Stenzel. Trzy Pałace. „Kalendarz Grudziądzki 2010”, s. 84, 2009. Grudziądz. ISSN 1427-700X. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Józef Błachnio (red.): Przewodnik po Grudziądzu i okolicy. Grudziądz: Komitet Kultury Fizycznej i Turystyki dla Powiatu Grudziądzkiego i Miasta Grudziądza, 1968.
  • Barbara Bojarska: Eksterminacja inteligencji polskiej na Pomorzu Gdańskim (wrzesień-grudzień 1939). Poznań: Instytut Zachodni, 1972.
  • Zygmunt Drwęcki: Miejsca walk i męczeństwa w województwie bydgoskim 1939-1945. Bydgoszcz: Kujawsko-Pomorskie Towarzystwo Kulturalne, 1969.
  • Stanisław Kardasz (red.): Diecezja Toruńska. Historia i Teraźniejszość. T. 12: Dekanat Łasiński. Toruń: Wydawnictwo Diecezjalne w Toruniu, 1997. ISBN 83-86471-03-4.
  • Stanisław Poręba (red.): Grudziądz i okolice. Przewodnik. Grudziądz: Grudziądzkie Towarzystwo Kultury&Biblioteka Miejska w Grudziądzu, 1990.
  • Adam Stenzel. Trzy Pałace. „Kalendarz Grudziądzki 2010”, 2009. Grudziądz. ISSN 1427-700X. 
  • Maria Wardzyńska: Był rok 1939. Operacja niemieckiej policji bezpieczeństwa w Polsce. Intelligenzaktion. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2009. ISBN 978-83-7629-063-8.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zbrodnia_w_Białochowie&oldid=70842365”