Zbrodnia w Nemmersdorf
,_ermordete_Deutsche.jpg) Zamordowani niemieccy cywile | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data |
21 października 1944 |
| Liczba zabitych |
patrz tekst |
| Typ ataku | |
| Sprawca |
25 Gwardyjska Brygada Pancerna Armii Czerwonej |
Położenie na mapie Rzeszy Niemieckiej  | |
| 54°31′12″N 22°03′56″E/54,520000 22,065556 | |
Zbrodnia w Nemmersdorf lub masakra w Nemmersdorf – mord cywilnej ludności niemieckiej we wsi Nemmersdorf w Prusach Wschodnich dokonany przez żołnierzy Armii Czerwonej 21 października 1944. Dokładna liczba ofiar jest przedmiotem sporów – według nowszych ustaleń wynosi 24–26 osób. Podawana dawniej liczba 65–73 ofiar została zawyżona w celach propagandowych[1]. Dzięki machinie propagandowej Josepha Goebbelsa, a następnie okresowi zimnej wojny, który sprzyjał rozpowszechnianiu wersji propagandy nazistowskiej po zachodniej stronie żelaznej kurtyny wydarzenia z Nemmersdorf stały się symbolem zbrodni wojennych popełnionych przez Armię Czerwoną na niemieckiej ludności cywilnej Prus Wschodnich.
Zajęcie wioski przez oddział Armii Czerwonej[edytuj | edytuj kod]
21 października 1944 oddziały 11 Gwardyjskiej Armii 3 Frontu Białoruskiego (25 Gwardyjska Brygada Pancerna[2] względnie 16 Gwardyjska Dywizja Strzelecka II Gwardyjskiego Korpusu Pancernego)[3] ZSRR podczas pierwszego ataku na Prusy Wschodnie zajęły wieś Nemmersdorf. Na miejscu zastały wielu mieszkańców, w tym przede wszystkim kobiety i dzieci, które nie zdążyły się ewakuować. Po dwóch dniach oddziały niemieckie odbiły wioskę, a w miejscowości odkryły ciała 24–26 ofiar.
Działania propagandowe Niemców po odbiciu wioski[edytuj | edytuj kod]
Minister oświecenia publicznego i propagandy Joseph Goebbels wydał polecenie, aby wyolbrzymić to wydarzenie. Niemcy w następnych dniach sfabrykowali film i rozkręcili machinę propagandową w całych Niemczech, również uzyskując posłuch w Watykanie[4], wskazując, że czerwonoarmiści okrutnie zgwałcili, torturowali i zabili ponad 70 kobiet i dzieci. Ciała wyjęto z grobów i przygotowano do propagandowych zdjęć, by mogli je sfilmować i sfotografować przywiezieni do Nemmersdorfu operatorzy Die Deutsche Wochenschau i dziennikarze. Ekshumacja połączona z profanowaniem zwłok odbywała się pod nadzorem specjalnego wysłannika reichsfuhrera SS Heinricha Himmlera. Rozpowszechniona została relacja volkssturmisty z Królewca, który jakoby w końcu października 1944 roku znalazł się w Nemmersdorfie: „Przy pierwszej zagrodzie, na lewo od drogi, stał wóz drabiniasty. Do niego przybito za ręce w pozycji ukrzyżowanej cztery nagie kobiety. Na drzwiach stodoły przybito dwie nagie kobiety również w pozycji ukrzyżowanej. W mieszkaniach znaleźliśmy w sumie 72 kobiety i dzieci oraz jednego starego mężczyznę w wieku 74 lat. Wszyscy byli martwi. Widać było, że torturowano ich w bestialski sposób, z wyjątkiem kilkorga, których zabito strzałem w potylicę. Wśród zabitych były nawet niemowlęta ze strzaskanymi czaszkami. Wszystkie kobiety, a także dziewczynki w wieku 8–12 lat nosiły na ciele ślady gwałtu. Nie oszczędzono nawet niewidomej staruszki”[5].
Zainicjowana przez Josepha Goebbelsa niemal dwutygodniowa kampania prasowa opisująca zbrodnie w Nemmersdorfie oraz poświęcona im kronika filmowa, wyświetlana we wszystkich kinach III Rzeszy, nadały nazwie Nemmersdorf symboliczne znaczenie.
Ustalenia z lat 90. XX wieku[edytuj | edytuj kod]
W latach 90. XX wieku znaleziono świadków kluczowych dla wyjaśnienia sprawy. Prawdę o wydarzeniach upowszechnił zrealizowany przez ZDF (drugi program niemieckiej telewizji publicznej) pod kierunkiem Guido Knoppa serial dokumentalny Die grosse Flucht („Wielka ucieczka” – w Polsce znany z emisji na kanale Discovery pod tytułem „Exodus ze Wschodu”). Gerda Meczulat, mieszkanka wioski Nemmersdorf, która cudem przeżyła i Helmut Hoffman, żołnierz niemieckich oddziałów wyzwalających wioskę opowiedzieli, co naprawdę się wydarzyło. Rosjanie plądrowali domostwa w zdobytej wiosce Nemmersdorf, a grupa 27 jej mieszkańców przebywała w schronie. „Tego dnia były urodziny mego ojca – wspomina Gerda Meczulat – a my poszliśmy do schronu. Późnym popołudniem wioskę zaczęły bombardować nasze [niemieckie] samoloty. Do schronu zbiegli także czerwonoarmiści”. I w tym schronie któryś z oficerów II. Armii Gwardyjskiej wydał rozkaz zabicia cywilów. „Po nalocie – mówi dalej pani Gerda – Rosjanie ustawili się na zboczu z bronią maszynową. Wypędzali nas ze schronu krzycząc »Paszoł, paszoł!« Wychodziłam jako ostatnia. Upadłam. I w tym momencie któryś z Rosjan strzelił do mnie”[1]. Z relacji Helmuta Hoffmana, byłego żołnierza oddziału niemieckiego wkraczającego do odbitej wioski: „Później pisano o ukrzyżowanych kobietach przybitych do ścian domów. To nonsens. Żadnej z zabitych kobiet nawet nie zgwałcono. Publikowane w prasie fotografie były kłamstwem. Zostały zaaranżowane. Zabitym kobietom zadzierano spódnice”[1].
Zgodnie z ustaleniami niemieckiego publicysty Bernharda Fischa Armia Czerwona bezsprzecznie popełniła w Nemmersdorfie zbrodnię, jednak zarówno liczba ofiar, jak i rodzaj popełnionych czynów zostały celowo wyolbrzymione przez propagandę nazistowską po to, aby wzmocnić chęć oporu zmęczonego już wojną społeczeństwa niemieckiego[6][7]. Część zdjęć pokazujących ofiary została spreparowana. Ciała zamordowanych kobiet sfotografowano z obnażonymi genitaliami, by wywołać wrażenie, iż wszystkie zostały zgwałcone – istnieją jednak również fotografie, na których ofiary są normalnie ubrane[8]. Nie było również zwłok przybitych do drzwi. Według badań m.in. niemieckiego historyka Guido Knoppa w Nemmersdorf zginęło 26 cywilów[9].
Skutki nazistowskiej propagandy[edytuj | edytuj kod]
Pomimo dotarcia do dokumentów z 1944 r. i relacji świadków z wydarzeń z Nemmersdorff, kłamstwo propagandy niemieckiej o Nemmersdorf żyje własnym życiem dzięki mnogości publikacji utrwalających i powielających je zwłaszcza w okresie zimnej wojny. Brytyjska dziennikarka i wykładowca akademicka Isabel Denny w swojej książce z 2007 r. The Fall of Hitler’s Fortress City, w Polsce wydanej w 2008 r. pod tytułem Upadek twierdzy Hitlera. Bitwa o Królewiec pisze[10]: „Dwudziestego pierwszego października Rosjanie zaatakowali wieś Majakowskoje [Nemmersdorff]. Była to pierwsza niemiecka wieś, w której znaczna część ludności cywilnej dostała się w ręce Rosjan. Ataku dokonały siły 25. pułku czołgów nacierające od strony Gusiewa. [...] Schwytano i zgwałcono wszystkie kobiety, a niektóre zostały ukrzyżowane na drzwiach domów i wrotach stodół. Dzieci zabijano ciosami kijów i pałek, a do starszych strzelano zimną krwią. Wojska niemieckie odbiły wieś po dwóch dniach. Znaleziono tam ciała prawie wszystkich 635 mieszkańców”.
Znaczenie[edytuj | edytuj kod]
Nemmersdorf – dziś Majakowskoje w obwodzie królewieckim – był jedną z pierwszych miejscowości zdobytych w październiku 1944 przez Armię Czerwoną w Prusach Wschodnich, a tym samym na terytorium ówczesnych Niemiec. Wielu Niemców, wierząc propagandzie Goebbelsa, uznało, że taki sam los czeka wszystkie zdobyte przez Armię Czerwoną tereny i ich mieszkańców; co w istocie nie było dalekie od prawdy. Spowodowało to powstanie tzw. „syndromu Nemmersdorf” – głównego motywu ucieczki tysięcy cywilnych Niemców z Prus Wschodnich przy ponad 20-stopniowym mrozie w styczniu 1945 roku[11] oraz licznych samobójstw i mordów własnych dzieci przez Niemki[1]. Nemmersdorf – to do dziś dla wielu Niemców symbol zbrodni, popełnionych przez Armię Czerwoną na ludności cywilnej oraz dowód na to, że byli oni również ofiarami w tej wojnie.
Zdaniem Marka Sołonina, mordowanie przez czerwonoarmistów niemieckiej ludności cywilnej służyć miało wywołaniu paniki w celu łatwiejszej powojennej zmiany granic niemieckich na rzecz ZSRR i podporządkowanej mu Polski. Paradoksalnie, przyniosło to jednak wzrost woli walki w Wehrmachcie oraz poczucie sensu kontynuowania oporu. Właśnie ochroną niemieckiej ludności uzasadniał admirał Karl Dönitz kontynuowanie wojny już po samobójstwie Adolfa Hitlera[12].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d (Doku in HD) Die große Flucht (1/5) Der große Treck. TheDokuChannel 2017-03-11. [dostęp 2017-05-17].
- ↑ Hastings, Max, Armageddon, Alfred A. Knopf, NY, 2004, s. 264–265; Sharp, Charles C., Soviet Orders of Battle, Vol. III, Red Storm, Nafziger, 1995, s. 39–40, 70.
- ↑ Mark Sołonin: Nic dobrego na wojnie. Poznań: Rebis, 2011, s. 241–263. ISBN 978-83-7510-714-2.
- ↑ Leszek Adamczewski, Łuny nad jeziorami: agonia Prus Wschodnich, ISBN 978-83-7674-286-1, OCLC 957338977.
- ↑ Leszek Adamczewski, Zatrzaśnięte wrota: śladami tajemnic drugiej wojny światowej, PSO, 2001, ISBN 83-87073-14-8, OCLC 69569907.
- ↑ Prusy Wschodnie – Nemmersdorf.
- ↑ Bernhard Fisch, Nemmersdorf, Oktober 1944: was in Ostpreussen tatsächlich geschah, Edition Ost, 1997, ISBN 3-932180-26-7, OCLC 654230383.
- ↑ Bernhard Fisch: Ostpreußen 1944/45. Mythen und Realitäten. W: Christian Pletzing (Hg.): Vorposten des Reiches? Ostpreußen 1933-1945, s. 213–246.
- ↑ Poświęcenie, [w:] Guido Knopp, Dzieci Hitlera, Warszawa: Świat Książki, 2008, s. 253, ISBN 978-83-7391-971-6 (pol.).
- ↑ Marian Baranowski, Upadek twierdzy Hitlera: bitwa o Królewiec, Bellona, 2008, ISBN 83-11-11018-2, OCLC 749736653.
- ↑ Maria Podlasek: Wypędzenie Niemców z terenów na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej. Warszawa: Wydawnictwo Polsko-Niemieckie, 1995, s. 68–71. ISBN 83-86653-00-0.
- ↑ Mark Sołonin: Nic dobrego na wojnie. Poznań: Rebis, 2011, s. 281–310. ISBN 978-83-7510-714-2.