Zdzisław Maćkowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zdzisław Józef Ferdynand Maćkowski
Ilustracja
Zdzisław Maćkowski w czasie służby w Legionach Polskich
pułkownik piechoty pułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

17 marca 1895
Leszno

Data i miejsce śmierci

4 grudnia 1941
Auschwitz-Birkenau

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie
Służby Zwycięstwu Polski-Związku Walki Zbrojnej

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

4 Pułk Piechoty,
7 Pułk Piechoty Legionów,
8 Pułk Piechoty Legionów
86 Pułk Piechoty

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-ukraińska,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa

Późniejsza praca

starosta powiatu

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi

Zdzisław Józef Ferdynand Maćkowski (ur. 17 marca 1895 w Lesznie, zm. 4 grudnia 1941 w obozie koncentracyjnym Auschwitz) – pułkownik piechoty Wojska Polskiego, urzędnik, działacz społeczno-polityczny.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w Lesznie, w rodzinie dziennikarza Jana Karola (1865–1915) i Ewy z Kraśnickich. Od 1905 r. uczęszczał do III gimnazjum w Krakowie. Tam w 1913 r. uzyskał świadectwo dojrzałości. W latach 1913–1914 studiował prawo na Uniwersytecie Franciszkańskim. W czasie studiów działał w organizacjach niepodległościowych i skautingu. W 1913 r. zdał egzamin oficerski w Drużynach Polowych Sokoła[1].

W czasie I wojny światowej walczył w Legionach Polskich. Był oficerem 4 pułku piechoty i Komendy Legionów. Reskryptem Rady Regencyjnej z 25 października 1918 roku został przydzielony do podległego jej Wojska Polskiego w randze kapitana[2].

Podczas wojny z Ukraińcami, a później z bolszewikami walczył w szeregach 8 pułku piechoty Legionów. Był zastępcą Franciszka Kruk-Grzybowskiego, dowódcy III baonu, a po jego bohaterskiej śmierci – 18 lutego 1919 roku objął dowództwo tego pododdziału. 11 czerwca 1920 roku zatwierdzony został w stopniu podpułkownika z dniem 1 kwietnia tego roku. 17 lipca 1920 roku objął dowództwo 7 pułku piechoty Legionów. 3 maja 1922 roku zweryfikowany został w stopniu podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 169. lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty. 13 czerwca 1923 roku został przeniesiony do 86 pułku piechoty w Mołodecznie na stanowisko dowódcy pułku[3]. 1 grudnia 1924 roku awansował na pułkownika ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 37. lokatą w korpusie oficerów piechoty. Z dniem 4 marca 1927 roku przeniesiony został w stan nieczynny, bez prawa do poborów, na okres sześciu miesięcy[4]. 4 września 1927 roku oraz 4 marca i 4 września 1928 roku Minister Spraw Wojskowych przedłużył mu okres pozostawania w stanie nieczynnym. Z dniem 15 listopada 1928 roku przeniesiony został do rezerwy[5].

Pozostając w stanie nieczynnym, a następnie w rezerwie, pełnił kolejno funkcję starosty siedleckiego (od kwietnia 1927 roku), radomskiego (prowizoryczny od 16 kwietnia 1929 do 21 lipca 1933 oraz do 25 sierpnia 1933 roku starosta powiatowy)[6] i łowickiego (od września 1933)[7]. Obowiązki starosty radomskiego łączył z funkcją społeczną – prezesa Ligi Morskiej i Kolonialnej Okręgu Radomsko-Kieleckiego. W Łowiczu w ciągu jednego roku zbudował w powiecie 18 szkół i Dom Ludowy. W 1935 r. przeniesiony został na emeryturę. Od 1938 r. mieszkał w Zamościu, razem z poślubioną 14 listopada 1922 r. Pelagią z Sikorskich[8] (1898–1988) oraz synami Zdzisławem (ur. 1923) i Janem (ur. 1926)[9].

Coraz bardziej krytyczny wobec ewolucji w prawo obozu sanacyjnego, za publiczną krytykę tego stanu rzeczy odwołany ze stanowiska. W latach 30. XX w. zbliżył się do środowisk inteligenckich z lewego skrzydła obozu sanacyjnego, domagając się powrotu do dawnych ideałów z czasów Legionów, współpracował także i sympatyzował z lewym skrzydłem ruchu ludowego, propagując wypracowaną przezeń ideologię agrarystyczną. W roku 1935 wydał książkę Droga do Polski Ludowej, która zyskała pewien rozgłos.

Pod koniec lat 30. XX w. należał do współorganizatorów tzw. Klubów Demokratycznych, które następnie przekształciły się w Stronnictwo Demokratyczne, zrzeszające prospołeczną inteligencję pracującą oraz ludzi wolnych zawodów, przeciwnych rozwojowi w Polsce tendencji totalistycznych.

Po wybuchu wojny brał udział w kampanii wrześniowej, a następnie działał w podziemiu, pełniąc funkcję zastępcy komendanta Obwodu Zamość Służby Zwycięstwu PolskiZwiązku Walki Zbrojnej. 17 marca 1941 roku został aresztowany wraz z całą rodziną, a następnie przewieziony do obozu Auschwitz, gdzie zmarł z wycieńczenia i tortur 4 grudnia 1941 roku. Tamże w 1942 r. zostali rozstrzelani jego synowie[9]. Żona Pelagia od 23 września 1941 do 1945 r. była więźniarką obozu Ravensbrück (nr więzienny 7886)[10].

Zdzisław Maćkowski (z lewej) obok prof. dr. Leona Michalskiego - sekretarza Ligi Morskiej i Kolonialnej Okręgu Radomsko-Kieleckiego (lata 1929–1933).

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Janusz Mierzwa, Maćkowski Zdzisław Józef Ferdynand [w:] Słownik biograficzny starostów Drugiej Rzeczypospolitej, t. 1, Łomianki 2018, s. 279.
  2. Dziennik Rozporządzeń Komisji Wojskowej, 1918, R. 1, nr 1, Warszawa 1918, s. 7.
  3. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 39 z 20 czerwca 1923 roku, s. 402.
  4. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 11 z 31.03.1927 r.
  5. Dziennik Personalny M.S.Wojsk. Nr 24 z 26.09.1927 r., Nr 8 z 21.03.1928 r. i Nr 14 z 15.11.1928 r.
  6. Janusz Mierzwa, Maćkowski Zdzisław Józef Ferdynand [w:] Słownik biograficzny starostów Drugiej Rzeczypospolitej, t. 1, Łomianki 2018, s. 279–280.
  7. Nowiny Codzienne Nr 259 z 3 września 1933 r., s. 3.
  8. Janusz Mierzwa, Maćkowski Zdzisław Józef Ferdynand [w:] Słownik biograficzny starostów Drugiej Rzeczypospolitej, t. 1, Łomianki 2018, s. 280.
  9. a b Andrzej Kedziora, Zamościopedia - MAĆKOWSKI ZDZISŁAW (1895–1941) pułkownik WP, żołnierz Podziemia, legionista [online], www.zamosciopedia.pl [dostęp 2022-06-23] (pol.).
  10. Andrzej Kedziora, Zamościopedia - MAĆKOWSKA PELAGIA (1898–1988) królik doświadczalny z Ravensbrück [online], www.zamosciopedia.pl [dostęp 2022-06-23] (pol.).
  11. Dekret Wodza Naczelnego L. 2980 z 17 maja 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 21, poz. 820
  12. M.P. z 1931 r. nr 132, poz. 199 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  13. M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 631 „za zasługi na polu pracy społecznej oraz orgaznizacji, wyszkolenia i administracji wojska”.
  14. Jan Grygiel, Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa w obwodzie zamojskim 1939–1944. Szkice, wspomnienia, dokumenty, Warszawa 1985, s. 68.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]