Zdzisława Wójcik

Zdzisława Maria Wójcik

Data i miejsce urodzenia	26 stycznia 1915 Kraków
Data i miejsce śmierci	14 lutego 2018 Warszawa
Miejsce spoczynku	Cmentarz w Marysinie Wawerskim
Zawód, zajęcie	geobotaniczka, nauczycielka, harcerka
Tytuł naukowy	doktor habilitowana
Alma Mater	Uniwersytet Poznański
Pracodawca	instytuty Polskiej Akademii Nauk
Rodzice	Kazimierz Wójcik, Żelisława
Dzieci	Bożenna

Grób Zdzisławy Wójcik

Zdzisława Maria Wójcik (ur. 26 stycznia 1915 w Krakowie, zm. 14 lutego 2018 w Warszawie) – polska geobotaniczka, działaczka społeczna, nauczycielka i instruktorka harcerska, komendantka Chorągwi Afrykańskiej ZHP, harcmistrzyni.

Życiorys

Urodziła się w Krakowie w rodzinie Żelisławy i Kazimierza Wójcików, jej ojciec, geolog, pracował jako profesor nadzwyczajny w Uniwersytecie Jagiellońskim. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości rodzina przeniosła się do Poznania – Kazimierz Wójcik był jednym z tzw. fundatorów nowo powołanego Uniwersytetu w Poznaniu i profesorem zwyczajnym na tej uczelni.

Ukończyła szkołę powszechną, gimnazjum i dwa kierunki studiów na Uniwersytecie Poznański, otrzymując dyplom inżyniera rolnictwa w maju 1937 oraz magistra filozofii w zakresie botaniki w grudniu 1938. Po skończeniu studiów otrzymała stypendium Senatu Uniwersytetu Poznańskiego i podjęła badania roślinności wodnej Wielkopolski oraz prace nad zbiorem nasion roślin wodnych i błotnych.

Jeszcze w gimnazjum wstąpiła do harcerstwa, później była instruktorką programową Wielkopolskiej Chorągwi Harcerek.

W 1939 zaręczona z entomologiem-apiologiem Mieczysławem Steinem (1913–1940) – prawnukiem Karola Estreichera (1827–1908).

Po wybuchu II wojny światowej wraz z narzeczonym przedostała się do Lwowa. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną nie przyjęli paszportów radzieckich, a próby powrotu do Generalnego Gubernatorstwa zakończyły się niepowodzeniem. W czerwcu 1940 zostali aresztowani i wywiezieni w głąb ZSRR do tajgi w rejonie Archangielska (osada Ustiliszcze), gdzie pracowała fizycznie w lesie. Po próbie ucieczki narzeczony zamarzł w tajdze, a Zdzisławę Wójcik ponownie aresztowano, przebywała w kilku aresztach tymczasowych, więzieniach i szpitalach w Wierchniej Tojmie, Kotłasie, Wołogdzie i Archangielsku. Po amnestii w 1941 podjęła tam pracę w ogrodach miejskich i pracowała przy budowie dróg pod Murmańskiem. W marcu 1942 została zatrudniona w Delegaturze Rządu RP.

W sierpniu 1942, w ramach akcji opuszczania ZSRR przez Armię Polską pod dowództwem gen. Władysława Andersa oraz polskie placówki dyplomatyczne, trafiła wraz z rodzinami oraz polskimi sierotami do Persji. Pracowała w placówce Polskiego Czerwonego Krzyża w Meszhedzie, współorganizowała konwojowanie transportów dzieci z Meszhedu do Teheranu.

Od grudnia 1942 do końca 1944 w byłej Brytyjskiej Afryce Wschodniej (obecnie Kenia) pracowała z młodzieżą harcerską w polskich osiedlach uchodźczych – najpierw z ramienia Delegatury Ministerstwa Pracy i Opieki Społecznej, później Delegatury Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego Rządu RP w Londynie, mających swe placówki w Nairobi. Z nominacji władz Związku Harcerstwa Polskiego została komendantką Chorągwi Afrykańskiej ZHP, kierowała całością pracy harcerskiej w Afryce, wizytowała kolejne osiedla odległe od siebie o setki, a nawet tysiące kilometrów i koordynując pracę lokalnych hufców i drużyn w Kenii, Tanganice, Ugandzie i Rodezji, prowadząc kursy instruktorskie dla drużynowych i zastępowych.

Po wojnie do końca 1947 pracowała jako nauczycielka w Gimnazjum i Liceum im. Stefana Batorego w największym (około 5 tysięcy mieszkańców) polskim osiedlu uchodźczym w Afryce – w Tengeru w Tanganice (region Arusza). W lutym 1948 wyjechała do brata do Kanady, gdzie rozpoczęła pracę w charakterze asystentki w Instytucie Botaniki Uniwersytetu w Toronto. W końcu roku postanowiła jednak wrócić do kraju i zamieszkać w Warszawie. Tu urodziła córkę Bożennę.

W okresie 1950–1953 pracowała w Państwowym Wydawnictwie Rolnym i Leśnym, zaś od listopada 1953 rozpoczęła pracę naukową w Zakładzie Ekologii Polskiej Akademii Nauk. Prowadziła badania nad zbiorowiskami chwastów polnych (praca doktorska Zbiorowiska chwastów zbożowych Mazowsza na Uniwersytecie Adama Mickiewicza w Poznaniu w 1964, rozprawa habilitacyjna Charakterystyka siedlisk polnych na Pogórzu Beskidu Niskiego metodami biologicznymi w 1976 na Uniwersytecie Warszawskim). W 1970 przeniosła się do Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN, gdzie pracowała jako adiunkt, a następnie docent w Zakładzie Zagospodarowania Środowiska, od 1980 w Zakładzie Biogeografii. Po 1985, mimo przejścia na emeryturę, nie przerwała działalności naukowej, biorąc czynny udział w badaniach prowadzonych m.in. na Pogórzu Przemyskim. Jest autorką ponad 100 oryginalnych prac naukowych.

Była współtwórczynią Fundacji „Archiwum Fotograficzne Tułaczy”.

Pochowana na cmentarzu w Marysinie Wawerskim w Warszawie (sektor 5 B, rząd 5, nr 34) .

Bibliografia

• Zdzisława Wójcik. [w:] Audiohistoria – Archiwum Historii Mówionej [on-line]. Ośrodek Karta, Dom Spotkań z Historią, 10-11 2008. [dostęp 2016-02-08].
• Marek Degórski. Setna rocznica urodzin dr hab. Zdzisławy Wójcik. „Przegląd Geograficzny”. 87 (1), s. 188–191, 2015. Warszawa: IGiPZ PAN. ISSN 0033-2143. [dostęp 2016-02-08]. 

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia ze zbiorów Zdzisławy Wójcik. [dostęp 2016-02-08].
• Krystyna Olszewska: Harcerze pod baobabem. Harcerstwo w polskich skupiskach w Afryce w latach 1941 – 1948. Fundacja Harcerstwa Drugiego Stulecia, 2013-06-14. [dostęp 2016-02-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-24)].
• Zdzisława Wójcik – relacja biograficzna. Ośrodek KARTA