Zespół klasztorny dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim
 nr rej. 174-IX-20 z 21.07.1948 oraz
205 z 9.09.1967 (kościół) i 175-IX-21 z 21.07.1948 oraz 206 z 9.09.1967 (klasztor) | |
 Widok klasztoru od strony Placu Kościuszki | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Pl. Kościuszki / ul. Rycerska 3 |
| Styl architektoniczny |
barokowy |
| Rozpoczęcie budowy |
1627 |
| Ważniejsze przebudowy |
1882 (Feliks Nowicki) |
Położenie na mapie Starego Miasta w Piotrkowie Trybunalskim  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |
Położenie na mapie Piotrkowa Trybunalskiego  | |
| 51°24′32,9040″N 19°41′39,1560″E/51,409140 19,694210 | |
Zespół klasztorny dominikanek w Piotrkowie Trybunalskim – zespół budynków klasztornych na Starym Mieście w Piotrkowie Trybunalskim. W skład zabytkowego zespołu wchodzą: budynek kościoła pw. Matki Bożej Śnieżnej, klasztor wsparty o średniowieczne mury miejskie oraz plebania. Fundatorką klasztoru była Katarzyna Warszycka.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dominikanki sprowadziła do Piotrkowa z Sochaczewa w 1608 Katarzyna Warszycka[1]. Pierwotnie w Piotrkowie osiadło siedem mniszek, na czele których stała przeorysza Beata Lelewska[2]. Dominikanki od początku pobytu w Piotrkowie aż do 1864 zajmowały się jedynej w mieście i okolicy szkoły dla dziewcząt (z przerwą w latach 1797–1827, gdy szkoła została zlikwidowana przez władze pruskie)[1][2].
Budowę zespołu klasztornego rozpoczęto w 1627[3]. Od strony dzisiejszego Placu Kościuszki oparto go o mury miejskie Piotrkowa[3]. Budynki zostały zniszczone w wyniku pożaru w 1648, a także w czasie potopu szwedzkiego[3]. Odbudowę zespołu ukończono w 1673, zaś w 1685 poświęcono wyposażenie kościoła[3]. W XVIII w. zespół klasztorny rozbudowano o stajnię i oficynę, dobudowano wieżę kościoła i podparto mur miejski skarpami[1].
Największą liczebność klasztor uzyskał w 1750, gdy na czele 28 mniszek stała przeorysza Hosanna Dunin-Sulgustowska[2]. Kolejna przełożona klasztoru, Joanna Paradowska, dokonała zmian w kościele, wymieniając m.in. w 1755 ołtarz główny[2]. W 1786 klasztor doznał uszkodzeń w trakcie pożaru miasta[2]. Zakonnice na pewien czas opuściły zabudowania klasztorne, jednak już w 1787 wróciły do częściowo wyremontowanych gmachów[2].
W wyniku II rozbioru Polski Piotrków został przyłączony do Królestwa Prus[2]. W 1794 władze zaborcze zamknęły nowicjat, zaś w 1797 skonfiskowały majątek i zamknęły szkołę[2]. Nowicjat ponownie otwarto w 1815[2]. W 1827 dzięki staraniom przeoryszy Anieli Borowskiej wznowiono działalność szkoły klasztornej, przekształconej w dwuklasową pensję żeńską[2]. W latach 40. XIX w. pod kierownictwem przełożonej Katarzyny Busiakiewiczówny wyremontowano obiekt, a także odzyskano majątek w mieście oraz posiadłościach wiejskich[2].
Dom klasztorny dominikanek w Piotrkowie został skasowany w 1864 w wyniku represji po powstaniu styczniowym i zamieniony w tzw. dom etatowy[4][2]. Ostatecznie po 1869 mniszki zostały przeniesione do klasztoru w Świętej Annie[2]. Po 1865 został zamknięty także kościół, ale od 1881 odbywały się w nim nabożeństwa dla uczniów gimnazjum męskiego[1]. W 1882 kościół został przebudowany według projektu Feliksa Nowickiego[3]. Budynki klasztorne przystosowano na potrzeby internatu dla dziewcząt[3].
W 2015 zakończył się gruntowny remont zespołu klasztornego, w ramach którego m.in. podwyższono dziedziniec i nakryto go szklanych dachem, wyremontowano i przebudowano pomieszczenia oraz dobudowano nowy budynek[5]. W wyremontowanych obiektach działa placówka kulturalna o nazwie Centrum Idei „Ku Demokracji” w Piotrkowie Trybunalskim, organizująca m.in. wystawy w dwóch galeriach oraz koncerty na dziedzińcu[5].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Zachodnie skrzydło klasztoru posiada od strony północnej i południowej barokowe szczyty[6][3]. W dawnym murze miejskim, stanowiącym zachodnią ścianę klasztoru, znajduje się dziesięć okien zwieńczonych gzymsami[6]. Na tej samej ścianie znajduje się też ryzalit z głęboką wnęką z balkonem, ponad balkonem półkoliście sklepione okno, zaś nad nim ozdobny szczyt[6]. Zachodnia elewacja, z wyjątkiem ryzalitu, zwieńczona jest gzymsem i attyką z okienkami strychowymi w kształcie strzelnic[6].
We wschodniej części zespołu klasztornego położony jest jednonawowy kościół pw. Matki Bożej Śnieżnej[1]. Posiada on dwa przejścia – do zakrystii i do krużganków[1].
W krużgankach klasztoru zachowało się 17 polichromii z lat 1676–1689, które zostały zamalowane w 1869, ponownie odsłonięte w 1953, zaś konserwowane w 1984[6][7]. Tematem malowideł są: św. Antoni Padewski z Dzieciątkiem, św. Jan Nepomucen, św. Jerzy, św. Anna Samotrzecia, św. Kazimierz, św. Stanisław Kostka z Dzieciątkiem, św. Jan Chryzostom, papież Innocenty XI, ukrzyżowanie i chór aniołów, dwie sceny chrystologiczne – Chrystus przed Piłatem i Ostatnia Wieczerza – oraz sześć scen z życia zakonu dominikanów – przyjęcie zakonników przez króla Zygmunta III Wazę(?), adoracja koronacji Matki Bożej przez zakon dominikanów, ślubowanie zakonnicy dominikańskiej, św. Dominik, św. Katarzyna ze Sieny błogosławiona przez Matkę Bożą, ucieczka do Egiptu[6].
Części składowe zespołu klasztornego wpisane są do rejestru zabytków[8]:
- kościół Matki Bożej Śnieżnej, nr rej.: 174-IX-20 z 21.07.1948 oraz 205 z 9.09.1967
- klasztor, nr rej.: 175-IX-21 z 21.07.1948 oraz 206 z 9.09.1967
- plebania, nr rej.: 675 z 12.09.1967
Zespół klasztorny wpisany jest również do gminnej ewidencji zabytków miasta Piotrkowa Trybunalskiego[9]. Wytypowany został także do grupy zabytków reprezentatywnych dla województwa łódzkiego[10].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Widok klasztoru około 1800 roku -
Północna i zachodnia ściana (1915) -
Południowa ściana (przed 1939) -
Kościół Matki Bożej Śnieżnej -
Zachodnia ściana klasztoru z fragmentem dawnych murów miejskich -
Północna ściana klasztoru z barokowym szczytem -
Północna część klasztoru -
Krużganki z polichromiami -
Dziedziniec klasztoru ze współczesnym zadaszeniem
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Piotrków Trybunalski i okolice 2008 ↓, s. 85.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Historia. Kościół Akademicki Panien Dominikanek p.w. Matki Bożej Śnieżnej w Piotrkowie Trybunalskim. [dostęp 2019-12-27].
- ↑ a b c d e f g Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 23.
- ↑ Piotrków Trybunalski i okolice 2008 ↓, s. 60.
- ↑ a b O Centrum. Centrum Idei ku Demokracji w Piotrkowie Trybunalskim. [dostęp 2019-12-26].
- ↑ a b c d e f Piotrków Trybunalski i okolice 2008 ↓, s. 86.
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 23, 86.
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2019-12-24].
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 35, 38.
- ↑ Gminny program opieki nad zabytkami 2014 ↓, s. 66.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Piotr Stefaniak, Dzieje klasztoru mniszek dominikańskich w Piotrkowie Trybunalskim, Piotrków 2009
- Marcin Gąsior, Wokół klasztorów, "Spotkania z zabytkami", nr 9/2001, ss. 13–15
- Gminny program opieki nad zabytkami gminy miasta Piotrków Trybunalski na lata 2015–2018, Dziennik Urzędowy Województwa Łódzkiego, 2014.
- Piotrków Trybunalski i okolice. Przewodnik turystyczny. Piotrków Trybunalski – Łódź: Urząd Miasta Piotrkowa Trybunalskiego; Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego, 2008. ISBN 978-83-927264-4-9.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Stanisław Chodyński: Klasztor panien Dominikanek w Piotrkowie (1914) w bibliotece Polona