Zespół metaboliczny
Zespół metaboliczny (zespół polimetaboliczny, zespół X, zespół insulinooporności, zespół Raevena) – zbiór wzajemnie powiązanych czynników zwiększających istotnie ryzyko rozwoju miażdżycy i cukrzycy typu 2 oraz ich powikłań naczyniowych[1].
Spis treści
Epidemiologia[edytuj]
Z przeprowadzonego w 2002 roku w Akademii Medycznej w Gdańsku badania NATPOL PLUS wynika, że kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego według IDF (patrz niżej) spełniało w Polsce 26,2% społeczeństwa czyli około 10 milionów Polaków[2].
Kryteria rozpoznania[edytuj]
Aktualnie za obowiązujące i równolegle funkcjonujące w piśmiennictwie uważa się wyszczególnione poniżej kryteria IDF (International Diabetes Federation) oraz zmodyfikowane kryteria NCEP-ATPIII (National Cholesterol Education Program-Adult Treatment Panel III). Definicja WHO ma obecnie znaczenie raczej historyczne.
Kryteria według IDF z 2005 roku[edytuj]
Do rozpoznania konieczne jest stwierdzenie co najmniej trzech z pięciu poniższych nieprawidłowości:
- otyłość brzuszna (obwód talii u pochodzących z Europy mężczyzn ≥ 94 cm, natomiast u kobiet ≥ 80 cm) i dodatkowo współistnienie co najmniej 2 z poniższych odchyleń:
- trójglicerydy ≥ 150 mg/dl lub leczenie dyslipidemii
- cholesterol HDL
- < 40 mg/dl u mężczyzn
- < 50 mg/dl u kobiet
- lub leczenie dyslipidemii
- ciśnienie tętnicze ≥ 130/85 mm Hg lub leczenie nadciśnienia tętniczego
- glikemia na czczo ≥ 100 mg/dl lub leczenie cukrzycy typu 2
Kryteria według NCEP-ATP III z 2001 roku z późniejszą modyfikacją (2004)[3][4][edytuj]
Do rozpoznania konieczne jest stwierdzenie co najmniej trzech z pięciu poniższych nieprawidłowości:
- otyłość brzuszna określana jako obwód talii
- ≥ 88 cm u kobiet
- ≥ 102 cm u mężczyzn
- glikemia na czczo ≥ 100 mg/dl lub terapia hipoglikemizująca
- ciśnienie tętnicze
- ≥ 130 mmHg skurczowe
- lub ≥ 85 mmHg rozkurczowe
- lub terapia hipotensyjna u chorych na nadciśnienie tętnicze
- trójglicerydy ≥ 150 mg/dl lub terapia hipertrójglicerydemii
- cholesterol HDL
- < 40 mg/dl u mężczyzn
- < 50 mg/dl u kobiet
- lub odpowiednia terapia
Kryteria rozpoznania według WHO z 1999 roku (nieaktualne)[edytuj]
- insulinooporność i (lub) występowanie cukrzycy, nieprawidłowej tolerancji glukozy lub hiperglikemii na czczo oraz współistnienie co najmniej 2 z poniższych odchyleń:
- nadciśnienie tętnicze ≥ 140/90 mm Hg i (lub) stosowanie leków hipotensyjnych
- otyłość
- mikroalbuminuria
- wydalanie albumin z moczem > 20 μg/min
- lub stosunek albuminuria: kreatyninuria ≥ 30 mg/g
- poziom trójglicerydów > 150 mg/dl
- poziom cholesterolu HDL
- < 35 mg/dl u mężczyzn
- < 40 mg/dl u kobiet
Prewencja i terapia[edytuj]
- modyfikacja trybu życia
- zwiększenie aktywności fizycznej
- zaleca się ćwiczenia aerobowe 5-7 razy w tygodniu po 30-60 minut
- zmiana diety
- ograniczenie spożycia tłuszczów do 25-30% dobowego zapotrzebowania energetycznego organizmu
- ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych do < 7% zapotrzebowania energetycznego
- obniżenie dobowej podaży cholesterolu do < 200 mg
- spożycie węglowodanów na poziomie 50-60% zapotrzebowania energetycznego
- ograniczenie spożycia cukrów prostych
- dostarczanie węglowodanów w postaci produktów skrobiowych (chleb razowy, kasza, ryż, fasola)
- zwiększenie spożycia owoców i warzyw (m.in. wzrost spożycia błonnika)
- zwiększenie spożycia ryb morskich (zawierają korzystne kwasy tłuszczowe Ω-3)
- redukcja masy ciała
- zaleca się obniżenie masy ciała do osiągnięcia wartości BMI < 25
- zaprzestanie palenia tytoniu i spożywania alkoholu
- zwiększenie aktywności fizycznej
- karmienie piersią (niższe ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego u matek karmiących)[5]
- terapia farmakologiczna
- leczenie otyłości (orlistat)
- leczenie insulinooporności i hiperglikemii (metformina, pochodne sulfonylomocznika, glitazony)
- leczenie dyslipidemii (statyny, fibraty, kwas nikotynowy)
- terapia hipotensyjna
- prowadzone są badania nad terapeutycznym działaniem melatoniny[6]
- leczenie chirurgiczne
Przypisy
- ↑ B. Wyrzykowski Zespół metaboliczny – rozpoznawanie i leczenie. α-medica press 2006; 27
- ↑ T. Zdrojewski, P. Bandosz, P. Szpakowski, R. Konarski, A. Manikowski, E. Wołkiewicz, Z. Jakubowski, W. Łysiak-Szydłowska, S. Bautembach, B. Wyrzykowski Rozpowszechnienie głównych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego w Polsce. Wyniki badania NATPOL PLUS Kardiol. Pol 2004; 61 (supl. IV): IV1-IV26
- ↑ Executive Summary of The Third Report of The National Cholesterol Education Program (NCEP) Expert Panel on Detection, Evaluation, And Treatment of High Blood Cholesterol In Adults (Adult Treatment Panel III).. „JAMA : the journal of the American Medical Association”. 19 (285), s. 2486–97, maj 2001. PMID: 11368702.
- ↑ S.M. Grundy, H.B. Brewer, J.I. Cleeman, S.C. Smith, C. Lenfant. Definition of metabolic syndrome: report of the National Heart, Lung, and Blood Institute/American Heart Association conference on scientific issues related to definition.. „Arteriosclerosis, thrombosis, and vascular biology”. 2 (24), s. e13–8, luty 2004. DOI: 10.1161/01.ATV.0000111245.75752.C6. PMID: 14766739.
- ↑ Longer duration of breastfeeding reduces risk of metabolic syndrome for the mom
- ↑ Daniel P. Cardinali, Daniel E. Vigo, Melatonin, mitochondria, and the metabolic syndrome, „Cellular and Molecular Life Sciences”, 2017, DOI: 10.1007/s00018-017-2611-0.
