Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej
Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej (ang. subclavian steal syndrome) – zespół objawów klinicznych spowodowany niedrożnością proksymalnego odcinka tętnicy podobojczykowej i wytworzeniem krążenia obocznego z udziałem tętnicy kręgowej i tętnicy podstawnej. W wyniku „podkradania” krwi z tętnicy podstawnej dochodzi do rozwoju niewydolności kręgowo-podstawnej i niedokrwienia mózgu.
Stosunki anatomiczne
[edytuj | edytuj kod]Mózg jest zaopatrywany przez cztery duże tętnice: dwie tętnice szyjne wewnętrzne i dwie tętnice kręgowe, które na stoku kości potylicznej łączą się w tętnicę podstawną.
Tętnice szyjne wewnętrzne pochodzą z podziału tętnicy szyjnej wspólnej, a ta po lewej stronie odchodzi bezpośrednio z łuku aorty, a po prawej z podziału pnia ramienno-głowowego na tętnicę podobojczykową i tętnicę szyjną wspólną. Tętnica kręgowa jest odgałęzieniem tętnicy podobojczykowej, która również powstaje z pnia ramienno-głowowego. Zarówno tętnice szyjne wewnętrzne, jak i podstawna poprzez mniejsze naczynia łączą się w koło tętnicze mózgu, które ma za zadanie przeciwdziałać niedokrwieniu mózgu w przypadku niedrożności jednej z tętnic doprowadzających[1].
W przypadku niedrożności tętnicy podobojczykowej przed odejściem tętnicy kręgowej w wyniku spadku ciśnienia w naczyniu dochodzi do „wstecznego” odgłowowego przepływu krwi. Krew do kończyny górnej dochodzi krążeniem obocznym. Tylko przez tętnice szyjne krew dochodzi do koła tętniczego, które zasila mózg. W wyniku różnicy ciśnień z tętnicy kręgowej po stronie bez zwężenia w miejscu połączenia w tętnicę podstawną dochodzi do odpływu krwi do tętnicy kręgowej po stronie zwężenia, co uszczupla przepływ do mózgu[2][3]. Dochodzi do rozwoju niewydolności kręgowo-podstawnej.
Etiologia
[edytuj | edytuj kod]Pierwotną przyczyną jest zwężenie tętnicy podobojczykowej najczęściej w wyniku miażdżycy[4]. Zwężenie jest zwykle jednostronne i najczęściej po lewej stronie[4]. Prawdopodobnie wynika to z ostrego kąta odejścia lewej tętnicy podobojczykowej, co zwiększa turbulentny przepływ krwi i nasila rozwój miażdżycy[4]. Mężczyźni chorują dwukrotnie częściej od kobiet[4], choroba zwykle dotyczy pacjentów po 50 roku życia[4]. Rzadszą przyczyną jest choroba Takayasu, który wiąże się z młodszym wiekiem zachorowania (około 30 roku życia), płcią żeńską, w Azji może stanowić nawet do 36% zachorowań[4][5]. Inne przyczyny zespołu to rozwarstwienie aorty[6], zakrzep[7], zator[3], uraz, zespół żebra szyjnego[8] i anomalie naczyniowe[4][9][10].
Czynniki ryzyka
[edytuj | edytuj kod]Najczęstszą przyczyną choroby jest miażdżyca, dlatego czynnikami ryzyka tej choroby są wszystkie czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego.
Objawy kliniczne
[edytuj | edytuj kod]Objawy wynikają z niedokrwienia kończyny górnej oraz niewydolności kręgowo-podstawnej.
Objawy niedokrwienia kończyny górnej[2]:
- ziębnięcie, mrowienie, drętwienie palców,
- chromanie przestankowe – ból nasilający się podczas pracy kończyny,
- słabo wyczuwalne lub niewyczuwalne tętno,
- ciśnienie krwi w niedokrwionej kończynie niższe o ponad 20 mmHg.
Objawy niewydolności kręgowo-podstawnej[2][4]:
- omdlenia,
- zawroty głowy, zaburzenia równowagi,
- ból głowy, szumy uszne,
- ataksja (niezborność ruchów),
- oczopląs,
- niewyraźna mowa,
- podwójne widzenie, mroczki przed oczami,
- nudności, wymioty,
- zaburzenia pamięci.
W przypadku współistniejącym zwężeniu tętnicy szyjnej mogą również występować inne objawy neurologiczne, charakterystyczne dla tego zespołu. Nie występuje zwiększone ryzyko udaru[11].
Zespół podkradania wieńcowo-podobojczykowego
[edytuj | edytuj kod]Zespół podkradania tętnicy podobojczykowej jest rzadką przyczyną nawracającego niedokrwienia mięśnia sercowego po pomostowaniu aortalno-wieńcowym (CABG) za pomocą tętnicy piersiowej wewnętrznej[12][13]. Taki zespół objawów jest nazywany zespołem podkradania wieńcowo-podobojczykowego (ang. coronary-subclavian steal syndrome)[14]. Leczenie zespołu jest chirurgiczne lub za pomocą angioplastyki przeskórnej[12][15].
Rozpoznanie
[edytuj | edytuj kod]Objawy kliniczne, szczególnie brak tętna i różnica ciśnień powyżej 20 mmHg, pozwalają ustalić rozpoznanie. USG dopplerowskie ukazują odwrócony przepływ w tętnicy kręgowej, jest to jednak badanie o charakterze przesiewowym[4]. Badaniami potwierdzającymi rozpoznanie są arteriografia, angio-TK i angio-MR. Badania pomagają ustalić lokalizację zwężenia lub niedrożności oraz ocenę przepływu wstecznego[4].
Leczenie
[edytuj | edytuj kod]Wskazanie do leczenia obejmują objawy niewydolności kręgowo-podstawnej pogarszające jakość życia lub objawy znacznego niedokrwienia kończyny górnej: ból spoczynkowy, martwica.
Najczęstszymi wykonywanymi operacjami są transpozycja tętnicy podobojczykowej, zwykle do tętnicy szyjnej wspólnej, pomost szyjno-obojczykowy[2], pomost obojczykowo-obojczykowy[16] oraz zabiegi przeskórnej angioplastyki z wszczepieniem stentu[2][17][18][19]. Istnieją doniesienia o skuteczności aterektomii[20][18].
Leczenie zachowawcze polega na zwalczaniu czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, podawaniu kwasu acetylosalicylowego lub leków przeciwzakrzepowych[2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Adam Bochenek, Michał Reicher: Anatomia człowieka. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1993. ISBN 978-83-200-4251-1.
- ↑ a b c d e f Wojciech Noszczyk: Chirurgia repetytorium. Warszawa: PZWL, 2009. ISBN 978-83-200-3843-9.
- ↑ a b DJ. Yamaguchi, TC. Matthews. Upper extremity thromboembolism in a patient with subclavian steal syndrome.. „Ann Vasc Surg”. 27 (5), s. 673.e9-11, Jul 2013. DOI: 10.1016/j.avsg.2012.08.014. PMID: 23809938.
- ↑ a b c d e f g h i j Osiro S., Zurada A., Gielecki J., Shoja M.M., Tubbs R.S., Loukas M.. A review of subclavian steal syndrome with clinical correlation. „Med Sci Monit.”, 2012-05. DOI: 10.12659/MSM.882721. PMID: 22534720. [dostęp 2014-04-18].
- ↑ T. Yamanaka, Y. Sawai, H. Hosoi. Bilateral subclavian steal syndrome with vertigo.. „Auris Nasus Larynx”. 41 (3), s. 307-9, Jun 2014. DOI: 10.1016/j.anl.2013.08.004. PMID: 24206829.
- ↑ K. Buljan, V. Buljan, I. Hegeduš, R. Palić Kramarić i inni. Subclavian fusiform aneurysm causing partial subclavian steal syndrome. Case report.. „Med Ultrason”. 16 (1), s. 75-7, Mar 2014. PMID: 24567930.
- ↑ M. Muzaffar, SH. Fatimi, M. Tariq, HM. Hanif. Subclavian steal syndrome secondary to subclavian artery thrombosis in a patient with homocysteinemia and its successful treatment.. „J Pak Med Assoc”. 62 (10), s. 1118-20, Oct 2012. PMID: 23866465.
- ↑ KZ. Chang, K. Likes, K. Davis, J. Demos i inni. The significance of cervical ribs in thoracic outlet syndrome.. „J Vasc Surg”. 57 (3), s. 771-5, Mar 2013. DOI: 10.1016/j.jvs.2012.08.110. PMID: 23446121.
- ↑ Y. Hayabuchi, M. Inoue, M. Sakata, T. Ohnishi i inni. Subclavian and pulmonary artery steal phenomenon in a patient with isolated left subclavian artery and right aortic arch.. „J Clin Ultrasound”. 41 (4), s. 265-8, May 2013. DOI: 10.1002/jcu.21874. PMID: 22238123.
- ↑ M. Ciftel, F. Kardelen, G. Akcurin, H. Ertug. Congenital subclavian steal syndrome associated with heterotaxy syndrome and atrioventricular septal defect.. „Pediatr Cardiol”. 32 (8), s. 1249-50, Dec 2011. DOI: 10.1007/s00246-011-0048-z. PMID: 21779966.
- ↑ KH. Jung, JM. Kim, ST. Lee, K. Chu i inni. Brain response characteristics associated with subclavian steal phenomenon.. „J Stroke Cerebrovasc Dis”. 23 (3), s. e157-61, Mar 2014. DOI: 10.1016/j.jstrokecerebrovasdis.2013.09.014. PMID: 24144592.
- ↑ a b ID. Kilic, YI. Alihanoglu, BS. Yildiz, O. Taskoylu i inni. Coronary subclavian steal syndrome : A case-based review.. „Herz”, Aug 2013. DOI: 10.1007/s00059-013-3925-9. PMID: 23925413.
- ↑ AD. Kugelmass, D. Kim, RE. Kuntz, JP. Carrozza i inni. Endoluminal stenting of a subclavian artery stenosis to treat ischemia in the distribution of a patent left internal mammary graft.. „Cathet Cardiovasc Diagn”. 33 (2), s. 175-7, Oct 1994. PMID: 7834734.
- ↑ Karol Bartczak, Andrzej Walczak, Slawomir Jander, Andrzej Banyś, Ryszard Jaszewski. Kardiochirurgia dorosłych. Zespół podkradania wieńcowo-podobojczykowego po CABG leczony implantacją stentu do lewej tętnicy podobojczykowej – czy angiografia wieńcowa powinna rutynowo uwidaczniać lewą tętnicę piersiową wewnętrzną?. „Kardiochirurgia i Torakochirurgia Polska”, 2010. [dostęp 2014-04-19].
- ↑ JA. Breall, W. Grossman, IE. Stillman, LE. Gianturco i inni. Atherectomy of the subclavian artery for patients with symptomatic coronary-subclavian steal syndrome.. „J Am Coll Cardiol”. 21 (7), s. 1564-7, Jun 1993. PMID: 8496520.
- ↑ LP. Song, J. Zhang. Axillo-axillary bypass with polytetrafluoroethylene graft for coronary subclavian steal syndrome.. „Vascular”. 20 (4), s. 188-92, Aug 2012. DOI: 10.1258/vasc.2011.oa0344. PMID: 22688926.
- ↑ Y. Li, Q. Yin, W. Zhu, Y. Wang i inni. Endovascular stenting for atherosclerotic subclavian artery stenosis in patients with other craniocervical artery stenosis.. „J Thromb Thrombolysis”. 35 (1), s. 107-14, Jan 2013. DOI: 10.1007/s11239-012-0789-4. PMID: 22872507.
- ↑ a b S. Sixt, A. Rastan, U. Schwarzwälder, T. Schwarz i inni. Long term outcome after balloon angioplasty and stenting of subclavian artery obstruction: a single centre experience.. „Vasa”. 37 (2), s. 174-82, May 2008. DOI: 10.1024/0301-1526.37.2.174. PMID: 18622968.
- ↑ L. Song, J. Zhang, J. Li, Y. Gu i inni. Endovascular stenting vs. extrathoracic surgical bypass for symptomatic subclavian steal syndrome.. „J Endovasc Ther”. 19 (1), s. 44-51, Feb 2012. DOI: 10.1583/11-3692.1. PMID: 22313201.
- ↑ NI. Akkus, F. Bahadur, M. Cilingiroglu. Successful percutaneous revascularization of totally occluded left subclavian artery using orbital atherectomy.. „Cardiovasc Revasc Med”. 13 (4). s. 234-7. DOI: 10.1016/j.carrev.2012.02.005. PMID: 22459256.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Wojciech Noszczyk (red.): Chirurgia.. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2007. ISBN 83-200-3120-6.