Ziarnojadek maskowy
| Sporophila collaris[1] | |||
| (Boddaert, 1783) | |||
 Samiec S. c. melanocephala | |||
 Samica | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
ziarnojadek maskowy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Ziarnojadek maskowy[4][5] (Sporophila collaris) – gatunek małego ptaka z rodziny tanagrowatych (Thraupidae), występujący w środkowej i południowo-środkowej Ameryce Południowej. W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern)[3].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Pierwszego naukowego opisu gatunku – na podstawie holotypu, jak błędnie założył, pochodzącego z Angoli – dokonał holenderski ornitolog Pieter Boddaert w 1783 roku, nadając mu nazwę Loxia collaris[2]. Carl Eduard Hellmayr w 1904 roku jako miejsce typowe podał okolice Rio de Janeiro[2]. Obecnie ziarnojadek maskowy jest umieszczany w rodzaju Sporophila[5][6]. Wyróżnia się 3 podgatunki: S. c. collaris (Boddaert, 1783), S. c. melanocephala (Vieillot, 1817), S. c. ochrascens Hellmayr, 1904[6][7][1].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Mały ptak o cechach typowych dla rodzaju Sporophila, o charakterystycznym małym, grubym i zaokrąglonym dziobie – u samców jest on koloru czarnego z szarymi przebarwieniami, a u samic ciemnoszarego. Samce mają czarną głowę i policzki z białymi plamami. Kantarek biało-czarny, gardło białe. Na szyi dwie obroże, jedna biała okalająca prawie całą szyję, dolna czarna zwężająca się u nasady skrzydeł, łącząca się z czarnoszarym grzbietem. Skrzydła czarniawe z szarostalowymi obrzeżami lotek z niewielką białawą plamką na środku. Pierś, brzuch i kuper płowobiały. Szare nogi. Upierzenie samicy jest podobne do samca, tylko w rudobrązowych i oliwkowych odcieniach. Brak charakterystycznych dla samca obroży na szyi i plamek na kantarku. Głowa i grzbiet oliwkowobrązowe, skrzydła czarniawe z jasnymi obrzeżami lotek, kuper brązoworudy, nogi szare. Młode osobniki są podobne do samic. Podgatunek S. c. melanocephala jest bardziej kolorowy. Z rudym brzuchem i kuprem, rudą opaską na szyi, która wyraźnie rozszerza się na karku. Skrzydła czarne z rudymi brzegami lotek 2. i 3. rzędu. Długość ciała 12 cm, masa ciała 7,5–14 g[8].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Ziarnojadek maskowy występuje na terenach położonych do wysokości 800 m n.p.m.[3][9] (inne źródła podają wysokość maksymalną 500 m n.p.m.[8]). Występuje w środkowej i południowo-środkowej Ameryce Południowej[7]. Jest gatunkiem osiadłym[8]. Poszczególne podgatunki występują:
- S. c. collaris – we wschodniej Brazylii w stanach Bahia, Minas Gerais, Tocantins, Goiás i Pará i na południe po Rio de Janeiro[7].
- S. c. melanocephala – od południowo-wschodniej części stanu Mato Grosso w Brazylii przez Paragwaj, północną Argentynę (na południe po prowincje Santiago del Estero, La Rioja, Córdoba i Buenos Aires) do Urugwaju.
- S. c. ochrascens – w Boliwii na nizinach w departamentach Beni, La Paz i Santa Cruz, oraz w południowo-środkowej Brazylii (od północnego Mato Grosso na południe po zachodnie São Paulo)[7].
Ekologia[edytuj | edytuj kod]
Jego głównym habitatem są tereny podmokłe, zalane łąki i zarośla bagienne. Zamieszkuje też tereny otwarte w pobliżu rzek i jezior z wysokimi trawami. Kojarzony jest z występowaniem traw z rodzaju cibora, w szczególności z gatunkiem Cyperus giganteus[8]. Żywi się głównie nasionami traw podejmując je bezpośrednio z kłosów, zjada również owady. Spotykany jest w parach, rzadziej w małych grupach[8]. Rzadziej niż inne gatunki ziarnojadków spotykany z innymi gatunkami tej podrodziny[10].
Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]
Okres lęgowy ziarnojadka maskowego następuje w okresie listopad–kwiecień w Argentynie i od listopada do marca w południowo-wschodniej Brazylii. Gniazda o średnicy zewnętrznej około 5 cm są zbudowane z drobnych włókien i suchych roślin. Są umieszczone na niskich krzewach na wysokości 1,5 do 2 m nad poziomem ziemi lub wody. Budową zajmuje się samica. W zniesieniu 2–3 jaja. Czas inkubacji jaj to około 12–13 dni, wyłącznie przez samicę, pisklęta są karmione przez oboje rodziców. Młode są w pełni opierzone po 9–12 dniach od wyklucia[7][8].
Status[edytuj | edytuj kod]
W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych IUCN ziarnojadek maskowy od 1988 roku jest klasyfikowany jako gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern). Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako dosyć pospolity. Zasięg jego występowania według szacunków organizacji BirdLife International zajmuje około 5,56 mln km²[9]. BirdLife International uważa, że populacja ma trend stabilny ze względu na brak dowodów na jej zmniejszanie się oraz brak znaczących zagrożeń[3][11].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Sporophila collaris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ a b c d Denis Lepage: Rusty-collared Seedeater Sporophila collaris (Boddaert, 1783) – synonyms. Avibase. [dostęp 2021-08-31]. (ang.).
- ↑ a b c d Sporophila collaris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 374, 1999.
- ↑ a b Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Sporophilinae Ridgway, 1901 (1853) - ziarnojadki - Seedeaters (wersja: 2021-07-13). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-08-30].
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Tanagers and allies. IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-08-30]. (ang.).
- ↑ a b c d e Josep del Hoyo, Andrew Elliott, David Christie (red.): Handbook of the Birds of the World. T. 16: Tanagers to New World Blackbirds. Barcelona: Lynx Edicions, 2011, s. 651. ISBN 978-84-96553-78-1. (ang.).
- ↑ a b c d e f Jaramillo A.: Rusty-collared Seedeater Sporophila collaris, version 1.0. [w:] Birds of the World (J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D. A. Christie, and E. de Juana, Editors) [on-line]. Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY, USA, 2020. [dostęp 2021-09-01]. (ang.).
- ↑ a b Species factsheet: Rusty-collared Seedeater Sporophila collaris, Data table and detailed info. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-09-01]. (ang.).
- ↑ Paul Smith: RUSTY-COLLARED SEEDEATER Sporophila collaris. FAUNA Paraguay, 2021. [dostęp 2021-09-01]. (ang.).
- ↑ Rusty-collared Seedeater Sporophila collaris. BirdLife International, 2021. [dostęp 2021-08-31]. (ang.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Nagrania głosów. [w:] xeno-canto [on-line].