Zielonka (miasto)
52°18′12″N 21°09′38″E/52,303333 21,160556| miasto i gmina | |||
 Kościół Matki Bożej Częstochowskiej w Zielonce | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Województwo | |||
| Powiat | |||
| Prawa miejskie |
1960 | ||
| Burmistrz |
Kamil Michał Iwandowski | ||
| Powierzchnia |
79,5[1] km² | ||
| Populacja (31.12.2021) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Strefa numeracyjna |
22 | ||
| Kod pocztowy |
05-220, 05-222 | ||
| Tablice rejestracyjne |
WWL | ||
Położenie na mapie powiatu wołomińskiego  | |||
Położenie na mapie Polski  | |||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |||
| 52°18′12″N 21°09′38″E/52,303333 21,160556
| |||
| TERC (TERYT) |
1434041 | ||
| SIMC |
0921970 | ||
Urząd miejski ul. Lipowa 505-220 Zielonka | |||
| Strona internetowa | |||
| BIP | |||
Zielonka – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie wołomińskim. Należy do aglomeracji warszawskiej. W latach 1975–1998 administracyjnie należało do województwa warszawskiego.
Według danych GUS z 31 grudnia 2021 r. miasto miało 18 179 mieszkańców[2]
Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą częściowo do parafii św. Stanisława Kostki w Okuniewie[3].
Dane ogólne[edytuj | edytuj kod]
Ośrodek głównie mieszkaniowy i usługowy, choć ze względu na znaczną ilość terenów leśnych oraz pięć glinianek, o łącznej powierzchni wód wynoszącej nieco powyżej 30 ha, Zielonka jest podwarszawską miejscowością rekreacyjną. Wyznaczonych jest tu kilka szlaków turystycznych, m.in. w okolicach przepływającej przez teren gminy rzeki Długiej.
Zielonka otrzymała status osiedla w 1956, a prawa miejskie w 1960. Na terenie miasta funkcjonuje Wojskowy Instytut Techniczny Uzbrojenia oraz Centralny Wojskowy Ośrodek Metrologii. Wyróżnia się drobny przemysł: spożywczy, włókienniczy, odzieżowy i dziewiarski, oraz kilka cegielni.
14 maja 2009 na terenie Zespołu Szkół im. Prezydenta Ignacego Mościckiego otwarto obiekt wybudowany w ramach rządowego projektu „Orlik 2012”. Planuje się budowę nowej szkoły podstawowej i basenu.
Na terenie poligonu wojskowego w Zielonce, w sąsiedztwie Wojskowych Zakładów Lotniczych (przy granicy z warszawską dzielnicą Wesoła), powstanie najnowocześniejsze na świecie Laboratorium Badań Napędów Lotniczych[4] Polonia Aero[5].
W Zielonce powstaje centrum produkcji i licencjonowania rakiet typu ziemia-morze i ziemia-ziemia, 31 maja 2019 roku umowę z wykonawcą podpisały Wojskowe Zakłady Elektroniczne. Jest to inwestycja w ramach projektu utworzenia Nadbrzeżnego Dywizjonu Rakietowego. Inwestycja ma być zakończona na przełomie 2019/2020 roku. Rakiety będą częścią systemu Patriot[6].
Ponadto w Zielonce znajdują się:
- 3 publiczne przedszkola,
- 4 publiczne szkoły podstawowe, z czego najnowsza, przekształcona z gimnazjum, posiada nowoczesną, wielofunkcyjną halę widowiskowo-sportową (która jest też boiskiem zespołu MUKS Zielonka) i multimedialną salą widowiskowo-konferencyjną,
- zespół szkół średnich,
- 2 parafie rzymskokatolickie,
- kaplica i dom Sióstr Dominikanek Misjonarek,
- cmentarz,
- Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej,
- Ośrodek Kultury i Sportu,
- 3 filie Miejskiej Biblioteki Publicznej[7],
- 3 banki,
- stacja kolejowa i przystanek kolejowy,
- poligon wojskowy zajmujący ok. 7/8 obszaru gminy.
Szlak turystyczny[edytuj | edytuj kod]
Na terenie miasta istnieje szlak turystyczny, oznaczany tablicami pod hasłem „Zielonka – miasto pod Dębami”, w skład którego wchodzi m.in. Park Dębinki, Plac Jana Pawła II czy Skwer Matki Teresy z Kalkuty.
Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]
Według danych z roku 2008[1] Zielonka ma obszar 79,5 km², w tym:
- użytki rolne: 5%
- użytki leśne: 53%
Miasto zajmuje 8,3% powierzchni powiatu.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Początki[edytuj | edytuj kod]
Osadnictwo na terenie Równiny Praskiej rozpoczęło się w epoce mezolitu (8000–4000 p.n.e.). Jego ślady znaleziono m.in. w okolicy Zielonki, w Siwkach i Maciołkach.
Przy drodze wiodącej od traktu do karczmy Mokry Ług powstała wieś opisywana na mapach jako Zielonka, a już przed 1920 nazywana Zielonką Bankową. Ciężko ustalić, czy jej ludność wliczona została w Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego i Litwy z 1895 do ogólnej liczby 40 mieszkańców miejscowości nazywanej „Folwark Zielonka alias nutka”. Do folwarku należało wtedy 195 mórg ziemi wraz z 45 morgami lasu.
Wzrost liczby mieszkańców sprawił potrzebę wzniesienia kościoła i utworzenia własnej parafii. Inicjatorem tej idei był ks. Bolesław Jagiełłowicz, kapelan Schroniska dla Nauczycieli. Dzięki jego staraniom w 1936 r. powstał komitet budowy, a teren ofiarowała rodzina Kulczyckich. W 1938 ukończono prezbiterium, a w 1939 utworzono parafię.
Wydarzenia historyczne[edytuj | edytuj kod]
W pobliżu i na terenie gminy, w październiku 1794 roku, podczas insurekcji kościuszkowskiej odbyła się Bitwa pod Kobyłką[8]. W 1862 Zielonka uzyskała połączenie kolejowe z Warszawą[8]. W sierpniu 1920 polscy żołnierze pokonali Armię Czerwoną, powstrzymując pochód komunizmu na zachód (Bitwa Warszawska)[8]. Polegli w tej bitwie zostali pochowani na cmentarzu w Ossowie.
W czasie kampanii wrześniowej stacjonowało tu dowództwo III/1 dywizjonu myśliwskiego Brygady Pościgowej[9] oraz 111 Eskadra Myśliwska[10], 112 Eskadra Myśliwska[11] i 152 Eskadra Myśliwska[12].
W czasie II wojny światowej na terenie gminy miały miejsce egzekucje, dziś upamiętnione pomnikami. Jednym z nich jest pomnik ku czci rozstrzelanych przez Niemców 11 listopada 1939 harcerzy i mieszkańców Zielonki[8]. Mord ten był odwetem Niemców za rozwieszenie na terenie Zielonki plakatów z tekstem „Roty” Marii Konopnickiej[8]. Usytuowane w południowo-zachodniej części gminy miejsce kaźni otaczane jest szczególną opieką przez harcerzy. O okolicznościach zbrodni opowiada nakręcony przez zielonkowskich harcerzy film pt. 11 listopada. Kolejnym jest oddalony o około 1 km od cmentarza punkt nieopodal Jeziora Czarnego, gdzie 31 lipca 1944 roku Niemcy rozstrzelali około 60 mieszkańców Marek, Pustelnika i Zielonki.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Źródło: GUS
| Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
|---|---|---|---|---|---|---|
| Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
| Populacja | 17 075 | 100 | 8977 | 52,6 | 8098 | 47,4 |
| Gęstość zaludnienia [mieszk./km²] |
215,5 | 113,3 | 102,2 | |||
 W oparciu o dane GUS[14]. |
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
Obecna Zielonka w końcu lat dwudziestych rozdzielona została na trzy części: Zielonka-Letnisko, Zielonka Bankowa i Zielonka Centralna.
Do 19 lipca 1924 Zielonka-Letnisko nosiła nazwę: Zielonka Uczastkowa (gmina Bródno, powiat warszawski)[15].
W okresie międzywojennym obszar Zielonki należał do gminy Marki w powiecie warszawskim. W jej skład wchodziły wsie: Drewnica i Pustelnik Struga, kolonie: Czarna Struga, Czerwony Dwór, Drewnica, Halberówka, Henryków, Horowa Góra, Nowa Zielonka, Osinki, Piotrówka, Pustelnik D, Rogaczówka, Rościszewo, Struga, Szpitalna Drewnica, Zieleniec, Zielonka Bankowa, Zielonka-Letnisko i Poligon Wojskowy oraz folwark Nutka Zielonka i Nadleśnictwo Drewnica[16].
W latach 1948–1954 miejscowość była siedzibą wiejskiej gminy Zielonka[17]. 1 stycznia 1956 Zielonka otrzymała prawa osiedla[18], a 30 grudnia 1960 prawa miejskie[19].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
- Kościół pw. Matki Bożej Częstochowskiej z lat 1936–1939[20].
- Dom Pomocy Społecznej (dawne schronisko dla nauczycielek) z 1902 – neogotycki, dwupiętrowy budynek projektu Stefana Szyllera, usytuowany na wydmie, wśród terenu parkowego ze stawem. W okresie powstania listopadowego w ówcześnie stojącym w tym miejscu budynku szyto mundury dla wojsk polskich.
- Skwer Armii Krajowej wraz z pomnikiem Żołnierzy Armii Krajowej i rozstrzelanych mieszkańców[21]. (W tym miejscu celebrowane są oficjalne, zielonkowskie uroczystości patriotyczne, takie jak Święto Konstytucji 3 Maja, obchody wybuchu Powstania Warszawskiego czy Święto Niepodległości).
- Zabudowa letniskowa przy ulicy Kolejowej 11 (Najprawdopodobniej jeden z najstarszych budynków w mieście – jego powstanie szacuje się na drugą połowę XVIII wieku).
- Tablica „Wypędzonych” przy ulicy Mickiewicza.
- Muzeum Zielonki (dawna siedziba policji i władz gminy).
- Zabytki wpisane do rejestru KOBiDZ[22]
- Willa z ogrodem, drewniano-murowana, XIX/XX, po 1930 przy ul. Sienkiewicza 20 (nr rej. 1441-A z 2.08.1990).
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miasto w centralnej Polsce, w aglomeracji warszawskiej, około 13 km na północny wschód od centrum Warszawy. Położone na Nizinie Środkowomazowieckiej, w Kotlinie Warszawskiej, między Wysoczyzną Ciechanowską od wschodu i Wysoczyzną Siedlecką od południowego wschodu.
-
Zielonka względem Warszawy
Sąsiednie gminy[edytuj | edytuj kod]
Dębe Wielkie, Halinów, Kobyłka, Marki, Poświętne, Stanisławów, Sulejówek, m.st. Warszawa, Wołomin, Ząbki.
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
.JPG)
Gmina Zielonka należy do Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Właściwym dla Zielonki jest Nadleśnictwo Drewnica, wchodzące w skład Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Warszawskie”.
Na terenie gminy częściowo znajdują się rezerwaty przyrody:
W ramach programu sieci obszarów objętych ochroną przyrody na terytorium Unii Europejskiej Natura 2000 w celu zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych oraz gatunków, które uważane są za cenne i zagrożone w skali całej Europy, objęte zostały:
W gminie zarejestrowano 86 drzew – pomników przyrody:
- 78 dębów szypułkowych, w tym:
- 2 jesiony wyniosłe,
- 2 lipy drobnolistne,
- 1 brzozę brodawkowatą,
- 1 grab zwyczajny,
- 1 olszę czarną,
- 1 wiąz szypułkowy.
Wody powierzchniowe płynące:
Wody powierzchniowe stojące:
Niecałe 80 metrów na północ od granicy miasta, w Markach, znajduje się Jezioro Czarne (Kruczek).
Transport[edytuj | edytuj kod]
Zielonka jest istotnym węzłem drogowym i kolejowym.
Drogi[edytuj | edytuj kod]
W Zielonce krzyżują się drogi wojewódzkie:
- droga wojewódzka nr 631: Warszawa – Zielonka – Nowy Dwór Mazowiecki,
- droga wojewódzka nr 634: Warszawa – Zielonka – Tłuszcz.
W grudniu 2017 zakończyła się budowa odcinka trasy S8 Marki – Radzymin, do którego dostęp zapewnia węzeł „Zielonka” na skrzyżowaniu z DW 631, położony na granicy Marek i Zielonki. Na terenie miasta znajdowała się także krótka droga wojewódzka nr 625 łącząca drogę wojewódzką 634 ze stacją kolejową. Droga ta została przekształcona w drogę gminną 18 września 2018 r[28].
Po modernizacji ulicy Kolejowej, pod torami kolejowymi przebiega przejazd dla aut oraz węższy chodnik dla pieszych.
Kolej[edytuj | edytuj kod]
Zielonka leży przy ważnych liniach kolejowych. Pociągi kursują w kierunkach:
- Zielonka – Tłuszcz – Białystok (tzw. kolej warszawsko-wileńska)[8],
- Zielonka – Warszawa Wileńska,
- Zielonka – Warszawa Zachodnia (od 1933)[8].
W obrębie miasta znajdują się dwie stacje kolejowe: węzłowa Zielonka i Zielonka Bankowa.
Transport miejski[edytuj | edytuj kod]
Przez terytorium Zielonki (strefa 2. ZTM) wyznaczona jest trasa linii N62 autobusów nocnych, o przebiegu Dworzec Centralny w Warszawie – Ząbki – Zielonka – Osiedle Niepodległości w Wołominie. W Zielonce kursują linie L43 i L46 (z dzielnicy Zielonka Bankowa do Centrum Handlowego M1 w Markach) oraz linie L26 (Zielonka-Kobyłka-Turów) i L27 (Zielonka-Turów-Kobyłka-Wołomin-Nadma), uruchomione wspólnie z ZTM, w których (poza L26) honorowana jest karta mieszkańca i bilety ZTM na II strefę (jednodniowe i dłuższe). Dla mieszkańców Zielonki dostępny jest również Bilet Metropolitalny[29], wariant Warszawskiej Karty Miejskiej o obniżonej cenie, dostępny dla mieszkańców odprowadzających podatki na terenie gminy.
Oświata[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
Szkoły podstawowe[edytuj | edytuj kod]
- Szkoła Podstawowa nr 1 im. Bolesława Prusa
- Szkoła Podstawowa nr 2 im. Mikołaja Kopernika
- Szkoła Podstawowa nr 3 im. Janusza Korczaka
- Szkoła Podstawowa nr 4 im. Stefana Kardynała Wyszyńskiego
- Szkoła Aktywności Twórczej Niepubliczna Szkoła Podstawowa nr 48
Szkoły średnie i policealne[edytuj | edytuj kod]
- Zespół Szkół im. Prezydenta Ignacego Mościckiego
Wspólnoty wyznaniowe[edytuj | edytuj kod]
- Kościół rzymskokatolicki:
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Zielonka (Sala Królestwa ul. Paderewskiego 102)[30]
Władze miasta[edytuj | edytuj kod]
W roku 1990 burmistrzem Zielonki został Jan Olszowski. Następnie urząd burmistrza sprawował Edmund Żukowski (1994–1998)[31]. W latach 1998–2002 burmistrzem był Stefan Stępkowski, a w latach 2002–2010 – Adam Łossan. W drugiej turze wyborów samorządowych 5 grudnia 2010, osiągając wynik 55% głosów[32], na stanowisko burmistrza został wybrany Grzegorz Dudzik. Był burmistrzem przez dwie kadencje. Od 2018 burmistrzem miasta jest Kamil Michał Iwandowski[33].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Dane Głównego Urzędu Statystycznego: Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.). [dostęp 2009-10-01].
- ↑ a b https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5515/3/16/1/polski_rocznik_demograficzny_2022.pdf
- ↑ Opis parafii na stronie diecezji
- ↑ Minister nauki wsparła projekt centrum badań napędów lotniczych. Wirtualny Nowy Przemysł – Serwis Logistyka. Transport, logistyka, firmy kurierskie.
- ↑ O projekcie / Polonia Aero / Sites / Home – Avioaero [online], poloniaaero.avioaero.com [dostęp 2017-02-22] (pol.).
- ↑ Fabryka rakiet w Zielonce.
- ↑ Miejska Biblioteka Publiczna w Zielonce [online], biblioteka.zielonka.pl [dostęp 2017-06-12] (pol.).
- ↑ a b c d e f g Tadeusz Glinka, Marian Kamiński, Marek Piasecki, Krzysztof Przygoda, Andrzej Walenciak: Mazowsze Północne. Warszawa: Sport i Turystyka, 1998, s. 276. ISBN 83-7200-144-8.
- ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 20 i 30. ISBN 83-206-0795-7.
- ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 21. ISBN 83-206-0795-7.
- ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 30. ISBN 83-206-0795-7.
- ↑ Jerzy Pawlak: Polskie eskadry w wojnie obronnej 1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991, s. 129. ISBN 83-206-0795-7.
- ↑ Baza Demograficzna – Tablice predefiniowane – Wyniki badań bieżących; Stan i struktura ludności; Ludność według płci i miast. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ Zielonka w liczbach. Zielonka - Dane demograficzne [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Obwieszczenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 19 lipca 1924 r. o zmianie nazw niektórych miejscowości Województwa Warszawskiego Dz. Urz. Min. Spr. Wew. nr 2-6 z 31 grudnia 1924 r.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 27 czerwca 1939 r. o rozciągnięciu przepisów policyjno-budowlanych dla gmin miejskich na niektóre osiedla gmin wiejskich na obszarze województwa warszawskiego, Dz.U. z 1939 r. nr 62, poz. 408.
- ↑ Dz.U. z 1948 r. nr 5, poz. 37.
- ↑ Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 299.
- ↑ Dz.U. z 1960 r. nr 60, poz. 345.
- ↑ Historia parafii w Zielonce.
- ↑ Zielonka.pl > Symbolicznie nadano nazwę Skwerowi Armii Krajowej [online], zielpl13.pro-linuxpl.com [dostęp 2017-02-22].
- ↑ Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa mazowieckiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 180. [dostęp 2014-09-06].
- ↑ Obszar Natura 2000. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
- ↑ Obszar Natura 2000. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
- ↑ Pomnik przyrody. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
- ↑ Pomnik przyrody. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
- ↑ Pomnik przyrody. [w:] Centralny Rejestr Form Ochrony Przyrody [on-line]. Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska. [dostęp 2018-04-21].
- ↑ https://bip.mazovia.pl/resource/5522/uchwala.pdf
- ↑ Bilet Metropolitalny [online] [dostęp 2022-02-14] (pol.).
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-18].
- ↑ Odeszli, ale są z nami. Każde życie sięga w przyszłość... [online], samorzad.pap.pl, 30 października 2014 [dostęp 2019-01-23] [zarchiwizowane z adresu 2019-01-23].
- ↑ Wizualizacja wyborów samorządowych 2010 na terenie gminy Zielonka.
- ↑ CONCEPT Intermedia www.sam3.pl, Zielonka.pl – Serwis informacyjny Wyniki II tury w głosowaniu na burmistrza [online], zielonka.pl [dostęp 2018-11-05] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-06] (pol.).
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Oficjalna strona miasta Zielonka
- Zielonka al. Nutka (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 601.
| Części miasta wg TERYT | |
|---|---|
| Inne obszary |
