Zieluń
wieś | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Strefa numeracyjna |
23 |
Kod pocztowy |
09-304[2] |
Tablice rejestracyjne |
WZU |
SIMC |
0119066[3] |
Położenie na mapie gminy Lubowidz | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego | |
Położenie na mapie powiatu żuromińskiego | |
53°10′41″N 19°51′26″E/53,178056 19,857222[1] |
Zieluń – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim w powiecie żuromińskim w gminie Lubowidz[3][4]. Leży nad rzeką Wkrą.
Położenie geograficzne i administracyjne[edytuj | edytuj kod]
Zieluń znajduje się na skraju Górznieńsko-Lidzbarskiego Parku Krajobrazowego na Równinie Urszulewskiej pomiędzy Pojezierzem Mazurskim, Wysoczyzną Ciechanowską i Pojezierzem Dobrzyńskim.
Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie sierpeckim województwa płockiego[5]. Wieś podzielona jest na dwa sołectwa. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie ciechanowskim. Do 1954 roku siedziba wiejskiej gminy Zieluń.
Czasy obecne[edytuj | edytuj kod]
Obecnie Zieluń liczy około 800 mieszkańców mieszkających przy kilku ulicach rozchodzących się od głównego placu 1 Maja. Od dawien dawna Zieluń podzielony jest na nieformalne dzielnice: Podruda (w stronę miejscowości Ruda – ulica Jagiellońska), Piaski (ulica Zygmuntowska i Polna), Zamost (za rzeką – ulica Piastowska), Batorówka (ulica Stefana Batorego), Łysa Góra (najdalej wysunięta część ulicy Stefana Batorego). Nazwy starszych ulic Zielunia pochodzą głównie od nazw dynastii i imion królów panujących w Polsce: Jagiellońska, Zygmuntowska, Piastowska, Stefana Batorego; poza tym występują ulice: Świętojańska (przy kościele), Szkolna (przy szkole), Polna i plac 1 Maja.
W miejscowości działa Ochotnicza Straż Pożarna a przy niej Mlodzieżowa Orkiestra Dęta, istniejąca od 1915 r. W 1995 r. zdobyła ona I miejsce w Wojewódzkim Przeglądzie Orkiestr Dętych w Strzegowie, koncertowała w kraju i za granicą.
W miejscowości istnieje Szkoła podstawowa i Gimnazjum, które w 2004 r. przyjęły imię Jana Pawła II.
W Zieluniu znajduje się stary ceglany młyn z początku XX wieku.
Parafia[edytuj | edytuj kod]
Zieluń jest miejscowością parafialną Kościoła katolickiego, należącą do dekanatu żuromińskiego diecezji Płockiej. Parafia Zieluń obecnie pod wezwaniem św. Jana Nepomucena (pierwotnie Św. Trójcy) została erygowana 8 maja 1588 r. przez bpa Piotra Dunina Wolskiego. Kościół parafialny wielokrotnie płonął i był odbudowywany, obecna murowana świątynia została wybudowana w latach 1872-1874 staraniem proboszcza ks. Stanisława Przetakiewicza i konsekrowana 5 maja 1885 r. przez bpa Henryka Kossowskiego. Tu otrzymał 21 lipca 1920 r. samodzielną placówkę ks. proboszcz Franciszek Giergielewicz (męczennik) i po 6 latach pracy w Zieluniu; 3 grudnia 1926 r. został mianowany proboszczem w Płocku-Radziwiu.
Obecnie proboszczem jest ks. mgr Sławomir Rosiński.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Dawniej Zieluń był miejscowością nadgraniczną. Odbywały się tu targi. Tędy szły wojska Władysława Jagiełły na bitwę pod Grunwaldem. Mieszkańcy brali czynny udział w powstaniach narodowych, m.in. w powstaniu styczniowym i listopadowym. Pod Zieluniem rozegrała się jedna z bitew powstania styczniowego. Świadczą o tym zbiorowe mogiły, pomniki na miejscowym cmentarzu ufundowane przez lokalną społeczność.
Również podczas II wojny światowej istniał w Zieluniu ruch oporu i partyzantka. 6 października 1942 r. hitlerowcy spędzili okoliczną ludność i w akcie odwetu za odbicie z miejscowego aresztu działacza ruchu oporu Anastazego Kołodziejskiego pseudonim „Gromek” powiesili 20 mieszkańców.
Zieluń ma także swoje legendy. Jedna z nich mówi o tunelu, który rzekomo biegnie pod miejscowością od remizy strażackiej i kościoła aż do cmentarza.
Nazwę Zieluń przez krótki czas po wojnie nosiła też miejscowość Siechnice.
Osoby związane z Zieluniem[edytuj | edytuj kod]
Helena Pilejczyk, z domu Majcher, polska łyżwiarka szybka, multimistrzyni i rekordzistka Polski, srebrna medalistka mistrzostw świata, zdobywczyni brązowego medalu olimpijskiego w Squaw Valley w 1960 roku.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- Zieluń, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 606 .
- Cmentarz żydowski w Zieluniu
- www.zielun.pl – Historia Zielunia, zdjęcia miejscowości i jej mieszkańców z dawnych lat
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 161528
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1612 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Corona Regni Poloniae. Mapa w skali 1:250 000, Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk i Pracownia Geoinformacji Historycznej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego