Przejdź do zawartości

Zmierzchnica trupia główka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zmierzchnica trupia główka
Acherontia atropos
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Gromada

owady

Podgromada

owady uskrzydlone

Rząd

motyle

Rodzina

zawisakowate

Rodzaj

Acherontia

Gatunek

zmierzchnica trupia główka

Zasięg występowania
Mapa występowania

     w sezonie letnim

     całorocznie

Zmierzchnica trupia główka (Acherontia atropos) – ćma z rodziny zawisakowatych, jeden z trzech gatunków rodzaju Acherontia. Na tułowiu ma charakterystyczny wzór przypominający czaszkę, któremu zawdzięcza swoją nazwę.

Wygląd ćmy w pozycji spoczynkowej zlewa się z fakturą kory drzew, na których bytuje. Nieruchomy motyl jest prawie niewidoczny. Rozłożone skrzydła mają natomiast kontrastowe, żółto-czarne barwy, przypominające żądlące błonkówki (np. szerszenia) co motyl wykorzystuje do odstraszania drapieżników. W ucieczce motylowi pomaga zwinność i szybkość lotu.

Zaniepokojony motyl wydaje piszczący dźwięk, wydmuchując powietrze przez trąbkę[1].

Rozpiętość skrzydeł 10–14 cm, gąsienice dorastają do 13 cm[2]. Masa ciała do 10 g.

Biologia

[edytuj | edytuj kod]

Imago spotykane są w koloniach pszczoły miodnej, gdzie nie niepokojone odżywiają się miodem i nektarem. Pszczoły nie atakują motyla dzięki zjawisku chemicznej mimikry[3].

Rozród

[edytuj | edytuj kod]
Gąsienica zmierzchnicy trupiej główki

Tereny lęgowe motyla to cała Afryka, Azja południowo-zachodnia, a także basen Morza Śródziemnego, gdzie jest jednak narażony na mrozy. Motyl migruje w dużej ilości na teren Europy aż po koło podbiegunowe, głównie jednak do Europy Zachodniej. Z powodu pogody, głównie różnicy temperatur, europejskie populacje tego motyla różnią się bardzo w poszczególnych latach. Motyl potrafi przemierzać w locie tysiące kilometrów z dużą szybkością.

Jeżeli lato w Europie jest wystarczająco ciepłe i długie, to także w Europie lęgnie się nowe pokolenie motyla, które z kolei migruje z końcem lata na południe. Gąsienice żywią się zielonymi częściami roślin rodziny psiankowatych, np. ziemniaka, pomidora, bielunia, pokrzyku wilczej jagody, a także roślin z rodzin werbenowatych i oliwkowatych[4].

Łacińska nazwa zmierzchnicy trupiej główki wiąże się z mitologiczną rzeką Acheron oraz Mojrą Atropos[5].

Pasożyty

[edytuj | edytuj kod]

Na gąsienicach pasożytują liczne gatunki gąsienicznikowatych i rączycowatych[6]:

Nawiązania w kulturze

[edytuj | edytuj kod]

Zmierzchnica trupia główka w wielu kulturach była (i niekiedy jeszcze jest) kojarzona ze śmiercią. Figuier w 1868 roku zapisał, że według wierzeń mieszkańców Anglii motyl towarzyszy wiedźmom i szepcze im do ucha imiona ludzi, którzy wkrótce umrą[7].

Zmierzchnica trupia główka pojawia się także w filmie Pies andaluzyjski oraz jest ważnym motywem pojawiającym się w powieści Milczenie owiec.

W polskiej literaturze zmierzchnica pojawiła się jako jeden z głównych elementów w powieści kryminalnej Cichym ścigałam go lotem Joe Alexa.

Motyl wzmiankowany jest również w gotyckiej powieści "I'm the King of the Castle", autorstwa Susan Hill, gdzie użyty jest w celu zaszczepienia strachu w jednym z młodych protagonistów.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Hubert Frings, Mable Frings, Uses of Sounds by Insects, 28 listopada 2003, DOI10.1146/annurev.en.03.010158.000511 (ang.).
  2. Maurice Burton, International Wildlife Encyclopedia, Robert Burton, wyd. 3rd ed, New York: Marshall Cavendish, 2002, s. 1167, ISBN 0-7614-7266-5, OCLC 45715889.
  3. R.F.A. Moritz, W.H. Kirchner, R.M. Crewe, Chemical camouflage of the death's head hawkmoth (Acherontia atropos L.) in honeybee colonies, „Naturwissenschaften”, 78 (4), 1991, s. 179–182, DOI10.1007/BF01136209, ISSN 0028-1042 (ang.).
  4. Pittaway, AR. 1993. The hawkmoths of the western Palaearctic. Harley Books, London.
  5. John Himmelman: Discovering Moths: Nighttime Jewels in Your Own Backyard. Down East Books, s. 108. ISBN 0-89272-528-1.
  6. Sphingidae of the Western Palaearctic. A.R. Pittaway
  7. The Insect World: Being a Popular Account of the Orders of Insects (1868) ISBN 1-4086-2437-0