Zofia Nałkowska

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez Mikołka (dyskusja | edycje) o 02:20, 25 mar 2010. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
{{{imię i nazwisko}}}
ilustracja
podpis
Cytaty w Wikicytatach
Dom nad Łąkami
Grób Zofii Nałkowskiej na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Zofia Nałkowska (ur. 10 listopada 1884 w Warszawie, zm. 17 grudnia 1954 w Warszawie) – polska pisarka, publicystka i dramatopisarka, posłanka do Krajowej Rady Narodowej oraz na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I kadencji (1952–1956), do śmierci w 1954.

Ukończyła pensję w Warszawie. Studiowała historię, geografię, ekonomię i językoznawstwo na tajnym "Uniwersytecie Latającym". Działaczka organizacji kobiecych. Od 1933 członkini Polskiej Akademii Literatury, działaczka PEN Clubu i ZZLP, Towarzystwa Opieki nad Więźniami "Patronat", współzałożycielka i członkini grupy literackiej "Przedmieście" (1933–1937). W 1936 dostała Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. W latach 1939–1944 współdziałała z podziemiem kulturalnym. W latach 1945–1947 posłanka do Krajowej Rady Narodowej, w latach 1947–1952 posłanka do Sejmu Ustawodawczego (bezpartyjna), działaczka Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce Oddział Łódzki, redaktorka tygodnika "Kuźnica".

Zadebiutowała w 1898 na łamach "Przeglądu Tygodniowego" jako poetka. W 1906 ogłosiła powieść Kobiety.

Nagrody i odznaczenia

  • 1929 – Nagroda miasta Łodzi
  • 1936 – nagroda państwowa za "Granicę"
  • 1953 – nagroda państwowa I stopnia za całokształt twórczości

Biografia

Jej pełne nazwisko to Zofia Gorzechowska, primo voto Rygier, z domu Nałkowska. Urodziła się w 1884 w Warszawie. Jej ojciec Wacław Nałkowski był znanym uczonym-geografem, jej matka Anna (z domu Šafránková) pochodziła z Moraw. Ukończyła prywatną pensję i tajny Uniwersytet Latający. Największą część swojej szerokiej wiedzy zyskała dzięki samokształceniu.

Zofia Nałkowska była dwukrotnie zamężna. Jej pierwszym mężem był publicysta i pedagog Leon Rygier (1875–1948). Poślubiła go w 1904, przy czy oboje państwo młodzi, chcąc ułatwić sobie na wszelki wypadek rozwód w przyszłości, przeszli na kalwinizm. Małżeństwo rozpadło się około 1909, choć rozwód przeprowadzili dopiero w 1918. Jej drugim mężem był Jan Jur-Gorzechowski , bojownik OB PPS, w okresie międzywojennym pułkownik WP – dowódca żandarmerii , następnie dowódca Straży Granicznej i generał. Mieszkała w okolicy Warszawy (Wołomin), w Kielcach, Krakowie, Grodnie i niedaleko Wilna. W okresie międzywojennym pracowała dla polskiego rządu, w Biurze Propagandy Zagranicznej. Przez lata była wiceprezesem polskiego PEN-Clubu, działała w Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich, była posłanką na Sejm Ustawodawczy.

Brała udział w pracach Międzynarodowej Komisji do Badania Zbrodni Hitlerowskiej w Polsce – efektem tej działalności były "Medaliony" – zbiór opowiadań dokumentujących czas II wojny światowej. Pisarka zmarła 17 grudnia 1954 o godzinie 18:00 na skutek wylewu krwi do mózgu. Ostatnie chwile spędziła w lecznicy przy ul. Emilii Plater.

Nałkowska debiutowała jako poetka – mając 14 lat w "Przeglądzie tygodniowym" z 1898 wierszem "Pamiętam". Wiersze swoje zamieszczała w warszawskich czasopismach, m.in. w modernistycznej "Chimerze". Szybko jednak porzuciła poezję dla prozy. Jej debiut prozatorski przypada na rok 1904, kiedy to ukazuje się jej powieść "Lodowe pola" (pierwsza z trylogii "Kobiety") drukowana w "Prawdzie". Od połowy pierwszej dekady XX wieku publikowała swoje powieści – "Kobiety", "Książę". Ich tematyka była silnie związana z nurtem młodopolskim – było to najczęściej teoretyzowanie na tematy niemające bliższych związków z rzeczywistym życiem. Z czasem jednak autorka zaczęła coraz większą wagę przywiązywać do strony psychologicznej człowieka, do ludzkich uczuć w różnych sytuacjach życiowych. Momentem zwrotnym w twórczości pisarki był czas pierwszej wojny światowej.

Szczególne dążenie do poznania psychiki ludzkiej ujawniła Nałkowska w "Charakterach" – cyklu szkiców, które kontynuowane były przez wiele lat – pierwsze ukazały się w 1922, kolejne – w 1948.

Autorka została nagrodzona wieloma wyróżnieniami. Za swoje najsłynniejsze dzieło okresu międzywojennego – "Granicę" otrzymała w 1936 Państwową Nagrodę Literacką. Powtórnie przyznano jej tę nagrodę w 1953. Otrzymała też Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury.

Ciekawostka

Decyzją Międzynarodowej Unii Astronomicznej jeden z kraterów na Wenus został nazwany Nalkowska na cześć Zofii Nałkowskiej, a w Lublinie (w dzielnicy Wrotków) upamiętniono jej nazwisko w nazwie spółdzielni mieszkaniowej (Spółdzielnia Mieszkaniowa im. Wacława i Zofii Nałkowskich), w nazwie osiedla mieszkaniowego (Osiedle Nałkowskich) i ulicy (ul. Nałkowskich), natomiast w nazwie innej ulicy w tej samej dzielnicy upamiętniono jej ważne dzieło Medaliony (ul. Medalionów).

Twórczość

Powieści

  • 1906 "Kobiety" (pierwsza część, Lodowe pola, ukazała się już w 1904 roku)
  • 1907 "Książę" (powieść będąca dalszym ciągiem Kobiet)
  • 1909 "Rówieśnice"
  • 1911 "Narcyza"
  • 1911 "Noc podniebna" (nowela, ale wydana osobno)
  • 1914 "Węże i róże"
  • 1920 "Hrabia Emil"
  • 1922 "Na torfowiskach" – pierwsza, niepełna wersja "Domu nad łąkami"
  • 1923 "Romans Teresy Hennert"
  • 1925 "Dom nad łąkami" (powieść autobiograficzna, opisująca dom dzieciństwa pisarki w Wołominie koło Warszawy)
  • 1927 "Choucas"
  • 1928 "Niedobra miłość"
  • 1935 "Granica"
  • 1938 "Niecierpliwi"
  • 1948 "Węzły życia"
  • 1953 "Mój ojciec"

Dramaty

Zbiory nowel, opowiadań i szkiców

  • 1909 "Koteczka czyli białe tulipany"
  • 1914 "Lustra"
  • 1915 "Między zwierzętami"
  • 1917 "Tajemnice krwi"
  • 1922 "Charaktery"
  • 1925 "Małżeństwo"
  • 1927 "Księga o przyjaciołach" (wraz z M. J. Wielopolską)
  • 1931 "Ściany świata"
  • 1946 "Medaliony"
  • 1948 "Charaktery dawne i ostatnie"
  • 1957 "Widzenie bliskie i dalekie"

Dzienniki

  • "Dzienniki czasu wojny" – pisane w latach II wojny światowej, wydane w 1970. Wydanie II poprawione i uzupełnione: wyd.: Czytelnik, Warszawa 1972 (Wstęp, opracowanie i przypisy Hanna Kirchner)
  • Tom 1 – pisane w latach 1899-1905, wydane w 1975
  • Tom 2 – pisane w latach 1909-1917, wydane w 1976
  • Tom 3 – pisane w latach 1918-1929, wydane w 1980
  • Tom 4 – pisane w latach 1930-1939, wydane w 1988
  • Tom 5 – pisane w latach 1940-1944
  • Tom 6 – pisane w latach 1945-1954, wydane w 2000

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zofia_Nałkowska&oldid=20859629”