Zofia Sokolnicka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zofia Sokolnicka
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

15 maja 1878
Kraków

Data i miejsce śmierci

27 lutego 1927
Poznań

Poseł na Sejm Ustawodawczy (II RP)
Okres

od 1919
do 1922

Przynależność polityczna

Związek Ludowo-Narodowy

Poseł I kadencji Sejmu (II RP)
Okres

od 1922
do 1927

Przynależność polityczna

Związek Ludowo-Narodowy

Zofia Sokolnicka (ur. 15 maja 1878 w Krakowie, zm. 27 lutego 1927[1] w Poznaniu) – polska polityk i działaczka wojenna, posłanka na Sejm Ustawodawczy oraz I kadencji w II RP, członkini Naczelnej Rady Ludowej w 1918[2].

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Rodzina i wykształcenie[edytuj | edytuj kod]

Urodziła się jako córka właściciela Orzeszkowa, Stanisława (zm. 1906) i Stanisławy z Moszczyńskich. Miała dwie siostry: Marię i Lucynę. Pochodziła z rodziny o tradycjach powstańczych - jej ojciec i stryj byli powstańcami styczniowym, a dziadek listopadowym[3]. Zofia Sokolnicka w 1884 roku rozpoczęła naukę w Wyższej Szkole Żeńskiej prowadzonej przez siostry Annę i Anastazję Danysz w Poznaniu, gdzie mimo wprowadzonego zakazu przez władze pruskie uczy się po polsku, a następnie jako słuchaczka nadzwyczajna kończy kurs literatury i historii na Uniwersytecie Jagiellońskim (kobiety nie mogły wówczas studiować)[3]. W Krakowie ukończyła również wyższe studia muzyczne.

Walka o narodową tożsamość i niepodległość kraju[edytuj | edytuj kod]

Po powrocie do Wielkopolski rozpoczęła ożywioną działalność oświatową, społeczną i polityczną. Podjęła pracę w stowarzyszeniu kobiecym „Warta”, którego zadaniem było prowadzenie tajnego nauczania języka ojczystego i historii oraz rozpowszechnianie polskich książek. Była współautorką podręcznika dla nauczycielek: Jak uczyć dzieci czytać i pisać po polsku. Wraz z księdzem K. Malińskim stała na czele Towarzystwa Opieki Rodzicielskiej, które spełniało w czasie zaborów rolę tajnego kuratorium szkolnictwa polskiego, umożliwiającego utrzymanie szkół elementarnych i średnich oraz organizowanie kursów dla uczniów i studentów. Organizowała też w Poznaniu i Wielkopolsce kolonie wakacyjne dla dzieci i młodzieży polskiej z Niemiec.

Od 1906 roku prowadziła razem z matką i siostrami Gimnazjum Żeńskie im. Królowej Jadwigi. Szkoła mieściła się w ich 12-pokojowym mieszkaniu przy ulicy Ogrodowej 13.
Zofia Sokolnicka była współzałożycielką organizacji oświatowych i narodowych: Straż Polski, Lutni, Znicza, Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Towarzystwa Pedagogicznego, Zjednoczenia Polskich Kobiecych Towarzystw Oświatowych, Gościny, TCL i Czytelni dla Kobiet. W 1913 przyczyniła się do powołania Towarzystwa Wykładów Naukowych, które organizowało wykłady polskich naukowców ze Lwowa i Krakowa w Poznaniu, Gnieźnie i Inowrocławiu. Należała do aktywnych członków, założonego w 1905, stowarzyszenia „Straż”; pracowała w jego sekcji kulturowej. Od 1903 była członkiem Ligi Narodowej. Organizowała na terenie Wielkopolski tajne koła Związku Młodzieży Polskiej „Zet” oraz Towarzystwa Tomasza Zana, skupiające młodzież akademicką i gimnazjalną, przygotowujące przyszłych działaczy politycznych.

Lata wojny[edytuj | edytuj kod]

Po wybuchu I wojny światowej odgrywała rolę emisariuszki między Wielkopolską a Centralną Agencją Polską w Lozannie, następnie Komitetem Narodowym Polski w Paryżu.

W czasie wojny 1914–1918 pełniła misję pośrednika między Polakami z zaboru pruskiego a tzw. agencją polską w Lozannie. Pretekstem do wyjazdów było leczenie wzroku, Sokolnicka faktycznie chorowała i jej wzrok z roku na rok się pogarszał. Nie podejmowała jednak leczenia, bo bała się, że straci pretekst do podróży[3]. Dzięki wyjątkowej wprost pamięci mogła przekazywać ważne informacje polityczne nie przewożąc żadnych papierów lub notatek. Na pamięć uczyła się informacji i instrukcji dla działaczy politycznych i organizacji w Poznaniu. Dzięki temu śledztwo podjęte przez pruską policję w 1917 roku w związki z podejrzaną aktywnością Sokolnickiej nie przynosi efektów[3]. Była delegatką na Polski Sejm Dzielnicowy w Poznaniu w 1918 roku[4]. Podczas wizyty Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu, spotyka się z premierem w Hotelu Bazar. W 1919 była członkiem grona ekspertów Komitetu Narodowego Polskiego i delegacji polskiej na konferencji pokojowej w Paryżu.

Odbudowa Rzeczypospolitej[edytuj | edytuj kod]

Po zakończeniu wojny należała do współzałożycieli Katolickiego Związku Polek i Narodowej Organizacji Kobiet. Została wybrana do Komitetu Obywatelskiego, a następnie do Naczelnej Rady Ludowej. Reprezentowała Poznań na sesji Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu 3–5 grudnia 1918.

Przewodniczyła komisji dla szkolnictwa średniego żeńskiego przy Wydziale Szkolnym Naczelnej Rady Ludowej, a także wchodziła w skład komisji szkolnej utworzonej przy Radzie Ludowej w Poznaniu. Przed wyborami do Sejmu w 1919 weszła w skład Komitetu Prowincjonalnego Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego do pertraktacji z innymi stronnictwami.

Zofia Sokolnicka wybrana została na dwie kadencje Sejmu. Startowała w wyborach do Sejmu Ustawodawczego w poznańskim okręgu wyborczym z ramienia Narodowej Demokracji, a w wyborach do Sejmu I Kadencji w okręgu wyborczym nr 34, obejmującym woj. poznańskie i miasto Poznań z listy Związku Ludowo-Narodowego. Wystąpiła 19 razy na forum Izby, przedstawiła 14 interpelacji oraz 12 wniosków. Brała udział w opracowaniu ponad 20 ustaw.

W maju 1926 należała do zarządu Komitetu Wojewódzkiego Organizacji Obrony Państwa w Poznaniu, wymierzonej przeciw zamachowi Piłsudskiego. Opublikowała szereg artykułów w „Szkółce Domowej”, „Kurierze Poznańskim”, „Orędowniku”. Była autorką książki „O pracy tajnej Towarzystwa Tomasza Zana pod jarzmem pruskim. Kilka wspomnień” (1921).

Cytat o Zofii Sokolnickiej, znajdujący się w Kronice Miasta Poznania:

Jeżeli ktokolwiek szukać będzie wzoru ofiarnej pracy niewieściej dla narodu, niechaj nie ucieka się od tych pięknych postaci kobiecych, które w chwili entuzjazmu zagrzały wojowników do boju, ani wśród tych, które same w boju pomagały, ale niechaj rozejrzy się za temi najpiękniejszymi duszami niewieściemi, które w mozolnym codziennym trudzie wszystkie siły poświęcały pracy około ratowania i umacniania ojczyzny, około polepszania narodowych dusz. Śp. Zofia Sokolnicka była zjawiskiem takiej pracy, genialną i niestrudzona kapłanką ducha narodowego, oddającą się służbie dla ojczystej sprawy, jak tylko przez pokolenia jeden człowiek oddawać się może. Jej miłość ku sprawie narodu była tak potężna, tak wszechstronna i nieograniczona, jak kiedyś miłość ascetów ku Stwórcy Wszechrzeczy.
(…) z wielką, ciężką żegnamy ją żałością, tę wspaniałą, piękną, ofiarną, wielką Polkę

Już w latach trzydziestych XX wieku Zofia Sokolnicka została patronką 18 Poznańskiej Drużyny Harcerek. W latach 80., odradzająca się – również 18 Poznańska Drużyna Harcerek „Plemię Wielkiej Niedźwiedzicy”, jako spadkobierczyni i kontynuatorka tradycji przedwojennej Osiemnastki – postanowiła obrać tą wielką Wielkopolankę na swoją patronkę.

Śmierć[edytuj | edytuj kod]

Zofia Sokolnicka umarła w południe 27 lutego 1927 roku w swoim mieszkaniu przy Ogrodowej. Jej postaci poświęcono całą pierwszą stronę Kuriera Poznańskiego wydanego następnego dnia. Nie ma podanej przyczyny śmierci, jest jedynie informacja, że z chorobą zmagała się od miesięcy, a w ciągu ostatnich tygodni jej stan znacznie się pogorszył[5]. Została pochowana na dawnym cmentarzu Świętomarcińskim, dziś cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan[6]. Nie założyła rodziny.

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

W 1928 w Poznaniu zaczął działać komitet budowy gimnazjum im. Zofii Sokolnickiej. Działała w nim m.in. Wanda Niegolewska[7].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Wydarzenia, Kronika Miasta Poznania 1/1927, s. 103 [dostęp 2012-07-09] (pol.).
  2. Dziennik Poznański, nr 281, rocznik 60, 7 grudnia 1918 roku, [b.n.s.]
  3. a b c d Zofia Sokolnicka: Oczy Zosi na dobrej drodze, [w:] Olga Wiechnik, Posełki Osiem pierwszych kobiet, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2019, ISBN 978-83-7976-098-5.
  4. Dziennik Polskiego Sejmu Dzielnicowego w Poznaniu w grudniu 1918, Poznań 1918, s. 106.
  5. Seyda Marian (1879-1967) - red. nacz., Kurier Poznański 1927.02.28 R.22 nr94, 28 lutego 1927 [dostęp 2021-12-06] (pol.).
  6. Poznańska wyszukiwarka cmentarna, www.poznan.pl [dostęp 2021-12-06].
  7. W rocznicę śmierci śp. Zofji Sokolnickiej, „Gazeta Polska: codzienne pismo polsko-katolickie dla wszystkich stanów”, 32 (48), 1928, s. 2.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]