Zygmunt Bartkiewicz

Zygmunt Bartkiewicz

Data i miejsce urodzenia	21 października 1867 Pabianice
Data i miejsce śmierci	8 czerwca lub 10 czerwca 1944 Warszawa
Narodowość	polska
Język	Polski
Dziedzina sztuki	opowiadanie, nowela, powieść
Epoka	Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne
Ważne dzieła
Złe miasto
Odznaczenia

Zygmunt Bartkiewicz (ur. 21 października 1867 w Pabianicach, zm. 8 lub 10 czerwca 1944 w Warszawie) – polski pisarz, dziennikarz i felietonista.

Życiorys

Dziad Zygmunta – Aleksander Bartkiewicz – uczestnik powstania listopadowego, był burmistrzem Pabianic w latach 1838–1864. Ojciec, Stanisław, był znanym i cenionym lekarzem. W latach siedemdziesiątych XIX w., niedługo po narodzinach syna, wyjechał z żoną Adelą z Jurkowskich i małym Zygmuntem do Łodzi, gdzie praktykował do śmierci. Pochodził więc Zygmunt z rodziny szlacheckiej o tradycjach patriotycznych, wychowywał się już jednak w domu mieszczańsko-inteligenckim. Po dojściu do wieku szkolnego uczęszczał najpierw do gimnazjum łódzkiego, skąd został usunięty za używanie „cudzoziemskiego języka” (polskiego). Szkołę średnią ukończył w Warszawie, gdzie też kontynuował naukę jako słuchacz Szkoły Handlowej im. Leopolda Kronenberga w Warszawie. Potem studiował malarstwo w Monachium oraz w Paryżu. Już wówczas ujawnił talent literacki. Będąc w Paryżu, nadsyłał swoje reportaże i felietony, które były publikowane w petersburskim „Kraju”, „Kurierze Warszawskim” i krakowskiej „Ilustracji Polskiej”.

Po zakończeniu edukacji Bartkiewicz zdecydował się osiąść w Łodzi. Plany kariery w handlu próbował połączyć z pasjami literackimi i malarskimi, otwierając 3 grudnia 1895 r. pierwszy w mieście Salon Artystyczny (ul. Piotrkowska 63). Odbywały się tu wystawy twórców mniej i bardziej znanych, a pierwszą z nich była wystawa „dzieł sztuki czystej stosowanej”. Salon miał także swoją letnią filię w Parku Helenowskim.

Latem 1897 roku w warszawskim kościele Św. Krzyża odbył się ślub Bartkiewicza z Mieczysławą Trapszówną (znaną później jako Mieczysława Ćwiklińska). Małżeństwo przetrwało tylko czternaście miesięcy.

W 1898 roku Bartkiewicz zadebiutował jako dziennikarz na łamach łódzkiego „Rozwoju”, a w roku 1907 ukazała się drukiem jego pierwsza książka Słabe serca, zbiór nowel o różnej tematyce. Najbardziej znane dzieło Bartkiewicza, Złe miasto, zostało wydane w 1911 roku. Jest to niezwykle sugestywny opis Łodzi wstrząsanej społecznymi wybuchami i bratobójczymi walkami podczas rewolucji 1905 roku. W tym samym roku ukazały się Obrazy z 1907 r., ukazujące nędzę i upodlenie dzielnic biedoty Łodzi i Warszawy. Sprawie rewolucji 1905 roku Bartkiewicz poświęcił też opowiadanie pt. Emigrant z 1905 roku. Pracując nad trybem życia dzikich zwierząt wszedł do klatki pantery w paryskim ogrodzie zoologicznym i zaatakowany przez zwierzę został poraniony.

W początkach XX wieku pisarz zakupił w Brwinowie nieruchomość przy ul. Grodziskiej i pobudował tu około 1907 roku dworek, w którym osiadł. Wsi i przyrodzie poświęcił, utrzymane w stylu naturalizmu, opowiadania, m.in. Psie dusze (1910). Około roku 1919 Bartkiewicz ożenił się po raz drugi, z Eugenią z Glanców – malarką. Oboje przyjmowali w swej brwinowskiej „Zagrodzie” przyjaciół ze świata kultury i sztuki.

Nagrobek Zygmunta i Eugenii Bartkiewiczów

Pisarz zmarł na początku czerwca 1944 r. w Warszawie. Żona przeżyła go o 21 lat. Pochowani są na brwinowskim cmentarzu. Dworek Bartkiewicza, zwany „Zagrodą”, jest obecnie siedzibą Towarzystwa Przyjaciół Brwinowa i mieści muzeum przechowujące pamiątki po artyście.

Odznaczenia

• Złoty Wawrzyn Akademicki (5 listopada 1935).

Twórczość

W pisarstwie ujawnił talent narracyjny i indywidualny styl, łączący naturalistyczną obserwację z elementami gawędy szlacheckiej. Mniej znany utwór Bartkiewicza, Historia jednego podwórza, został doceniony przez Stefana Żeromskiego w rozprawie Snobizm i postęp.

Publikacje

Opowiadania i nowele

• Złe miasto (1911)
• Pierwszy grzech (1913)
• Krwią i atramentem (1918)
• Polityka w lesie (1925)
• Wyzwolenie (1925)

Powieść

• Historia jednego podwórza (1922)

Bibliografia

• Artur Hutnikiewicz: Młoda Polska. Wyd. IX – 5 dodruk. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 426, seria: Wielka Historia Literatury Polskiej. ISBN 978-83-01-13850-9.
• Bartkiewicz Zygmunt, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2015-06-08] .
• Materiały muzeum Zygmunta Bartkiewicza w Brwinowie.

Linki zewnętrzne

• „Nastroje. Nowele mieszane” w przekładzie Zygmunta Bartkiewicza, Warszawa 1907,
• List otwarty w sprawie sprowadzenia zwłok Juliusza Słowackiego, Paryż 1910,
• Zygmunt Bartkiewicz, „Słabe serca”, Kraków 1911,
• Zygmunt Bartkiewicz, „Wyzwolenie. Nowele i obrazy”, Poznań 1925,
• Zygmunt Bartkiewicz, „Polityka w lesie. Wybór nowel”, Warszawa 1925,
• Zygmunt Bartkiewicz, „Trzy opowieści: Historia jednego podwórza, Złe miasto, 63", Warszawa 1930.
• Utwory Zygmunta Bartkiewicza w bibliotece Polona