Arłamów
49°35′30″N 22°37′41″E/49,591667 22,628056| osada | |
 Lądowisko dla helikopterów | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Strefa numeracyjna |
13 |
| Kod pocztowy |
38-712[2] |
| SIMC |
0996301[3] |
Położenie na mapie gminy Ustrzyki Dolne  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu bieszczadzkiego  | |
| 49°35′30″N 22°37′41″E/49,591667 22,628056[1]
| |
| Strona internetowa | |
.jpg)
Arłamów – osada w Polsce położona w województwie podkarpackim, w powiecie bieszczadzkim, w gminie Ustrzyki Dolne[3][4].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie krośnieńskim.
Położenie geograficzne[edit | edit source]
Arłamów położony jest w Górach Sanocko-Turczańskich w Karpatach Wschodnich w południowo-wschodniej Polsce. Przez miejscowość z północy na południe przepływa potok Arłamówka dopływ rzeki Wyrwy. Od wschodu graniczy z Ukrainą z miejscowością Michowa w rejonie starosamborskim obwodu lwowskiego. Od południa graniczy z Kwaszeniną, z zachodu z Makową i od północy z Paprotnem w gminie Fredropol. Najwyższe wzniesienie Ralce 596 m n.p.m. leży na wschodzie osady. Zachodnim skrajem osady przebiega droga powiatowa nr 2089R Jureczkowa – Kwaszenina – Arłamów, a od niej droga gminna do centrum miejscowości. Najbliższe miasto to Ustrzyki Dolne odległe o 28 km. Do Przemyśla jest 35 km, a do Sanoka 53 km. Powierzchnia osady wynosi 768 ha.
Historia[edit | edit source]
Szlachecka wieś prywatna Artamow, własność Herburtów[5] położona była na przełomie XVI i XVII wieku w powiecie przemyskim ziemi przemyskiej województwa ruskiego[6]. Według tradycji nazwa miejscowości pochodzi od osiedlonych tu, w czasach książąt ruskich, jeńców tatarskich, tzw. arłamanów (włóczęgów).
Ponowna lokacja na prawie wołoskim miała miejsce pod koniec XV w. i dokonał jej Jan Herburt (Arłamowski) (1470–1508) – poseł województwa ruskiego – pierwszy właściciel – wójt samborski. Potem właścicielami byli jego spadkobiercy, którzy przyjęli nazwisko Arłamowscy. W 1623 wieś przejmuje za długi Iwan Kopystyński, a w połowie stulecia wchodzi w jej posiadanie kasztelan lwowski Andrzej Maksymilian Fredro. Wieś została spustoszona w czasie najazdu tatarskiego w 1672 roku[7]. W 1693 dobra dobromilskie nabył Jan Bonawentura Krasiński, wojewoda płocki i starosta warszawski. W 1776 Arłamów wraz z posiadłościami dobromilskimi kupił od Zofii z Krasińskich księżnej Lubomirskiej rząd austriacki, włączając je w skład dóbr państwowych, tzw. kameralnych.
W 1644 powstała we wsi parafia prawosławna, później greckokatolicka, a następnie przeniesiona do sąsiedniej Kwaszeniny.
W połowie XIX wieku dobra Arłamów stanowiły własność rządową[8].
Ostatnia istniejąca cerkiew z 1914 uległa zniszczeniu wraz z całą wsią po roku 1945.
W 1921 Arłamów liczył 144 domy i 897 mieszkańców (873 wyznania greckokatolickiego, 9 rzymskokatolickiego, 15 mojżeszowego)[9].
Większość mieszkańców wysiedlono do USRR w 1946, a domy opuszczone przez Ukraińców spaliła UPA. Ostatnie 200 osób wywieziono w ramach Akcji „Wisła”.
W latach 1962–1989 wyludniona wieś wraz z sąsiednimi byłymi miejscowościami: Borysławką, Grąziową, Jamną Górną, Jamną Dolną, Krajną, Kwaszeniną, Łomną i Trójcą wchodziła w skład Ośrodka Wypoczynkowego Urzędu Rady Ministrów[10][11].
W Arłamowie przy drodze powiatowej na szczycie wzniesienia Wierch 596 m n.p.m. zlokalizowano lądowisko dla helikopterów – helioport do obsługi położonego w Jamnej Górnej kompleksu hotelowego „Hotel Arłamów”.
Turystyka[edit | edit source]
Miejscowość leży na terenie założonego w 1992 Parku Krajobrazowego Gór Słonnych.
Szlaki piesze
niebieski szlak Rzeszów – Grybów na odcinku Ustrzyki Dolne – Jureczkowa – Arłamów – Suchy Obycz 618 m n.p.m. – Kalwaria Pacławska
Szlaki rowerowe
Śladami Dobrego Wojaka Szwejka R-63: na odcinku Jureczkowa – Arłamów – Medyka[12]
Zobacz też[edit | edit source]
Przypisy[edit | edit source]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 1025
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 8 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Aleksander Jabłonowski, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym. T. 7. Ziemie ruskie. Ruś Czerwona. cz. 1, Warszawa 1901, s. 6.
- ↑ Atlas historyczny Rzeczypospolitej Polskiej wydany z zasiłkiem Akademii Umiejętności w Krakowie, [T. 1] , Epoka przełomu z wieku XVI-ego na XVII-sty. Dział II-gi. „Ziemie Ruskie” Rzeczypospolitej, Dział opracowany przez Aleksandra Jabłonowskiego [...], k. 2, tam jako Arłamow.
- ↑ Andrzej Gliwa, Wykaz zniszczeń we wsiach i miastach ziemi przemyskiej po najeździe tatarskim z 1672 roku : (cz. I), w: Prace Historyczno-Archiwalne, Tom 13 (2003), Rzeszów 2003, s. 140.
- ↑ Karol Wild: Skorowidz wszystkich miejscowości położonych w królestwie Galicyi i Lodomeryi jakoteż w wielkim księstwie Krakowskiem i księstwie Bukowińskiem, pod względem politycznej i sądowej organizacyi kraju wraz z dokładnem oznaczeniem parafii, poczt i właścicieli tabularnych, ułożony porządkiem abecadłowym. Lwów: 1855, s. 6.
- ↑ Stanisław Kryciński, Piotr Antoniak Pogórze Przemyskie: Przewodnik.
- ↑ Ośrodek URM W-1 Arłamów [online], www.visitustrzyki.pl [dostęp 2023-04-06].
- ↑ Krzysztof Potaczała: Bieszczady w PRL-u. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2012, s. 64. ISBN 978-83-7576-154-2.
- ↑ Opis szlaku
Bibliografia[edit | edit source]
- Stanisław Kryciński, Pogórze przemyskie, Warszawa 1992
- Stanisław Kryciński, Pogórze przemyskie – informator krajoznawczy, Demart, Warszawa 2006
- Grzegorz Rąkowski, Ukraińskie Karpaty i Podkarpacie, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2013, ISBN 978-83-62460-31-1, OCLC 840316814.
Linki zewnętrzne[edit | edit source]
- Arłamów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 49.
- Siedziba gminy: Ustrzyki Dolne
| Miasto | |
|---|---|
| Części miasta |
|
| Wsie |
|
| Części wsi |
|
| Osady | |
| Osady leśne | |
| Nieistniejące wsie i ich części |
