I Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Maharadży Jam Saheba Digvijay Sinhji w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
I Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Maharadży Jam Saheba Digvijay Sinhji
liceum ogólnokształcące
Ilustracja
Szkoła od strony parkingu i boiska
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Adres

Ul. Zawiszy 13
01-167 Warszawa

Data założenia

1989

Patron

Jam Saheb Digvijay Sinhji „Dobry Maharadża”

Dyrektor

Wanda Łuczak
Bartłomiej Pielak
Aleksandra Rutkowska
Marta Miszkurka[1]

brak współrzędnych
Strona internetowa
Budynek łazienek Teodozji Majewskiej przy ul. Bednarskiej 2/4, siedziba szkoły w latach 1989–2012. Do nazwy ulicy nawiązuje nazwa „Bednarska”
Wejście do szkoły od strony ul. Zawiszy

I Społeczne Liceum Ogólnokształcące im. Maharadży Jam Saheba Digvijay Sinhji w Warszawie, zwyczajowo nazywane „Bednarską” (od ulicy Bednarskiej, przy której do 2012 mieściła się siedziba szkoły) – liceum ogólnokształcące w Warszawie.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Szkoła powstała z inicjatywy Krystyny Starczewskiej[2]. „Bednarska” była pierwszą szkołą społeczną, która powstała w Polsce po II wojnie światowej jako zdobycz ustaleń stolika oświatowego Okrągłego Stołu. Utworzono ją w kilka miesięcy po zamknięciu obrad, w 1989. W 1988 Maria Krzysztof Byrski, dziekan Instytutu Orientalistyki Uniwersytetu Warszawskiego, wsparł grupę chcącą stworzyć niezależną szkołę i udostępnił salę na miejsce spotkań dla rodziców, uczniów i uczennic oraz kadry nauczycielskiej. Planowano program dydaktyczny i wychowawczy nowej demokratycznej szkoły[2][3][4].

Szkołę we wrześniu 1989 otwierał m.in. prof. Bronisław Geremek[5]. Naukę rozpoczęły 4 klasy. Zajęcia odbywały się w świetlicach domów akademickich Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego na Ursynowie (akademiki o nazwach Adara, Cezar, Dendryt, Feniks – w nim uczyła się klasa Hilton). Kiedy rozwiązano PZPR, siedzibą szkoły stał się budynek łazienek Teodozji Majewskiej przy ul. Bednarskiej 2/4 przejęty przez Uniwersytet Warszawski po szkole partyjnej[2][3]. Przeprowadzkę zrealizowano w 1990[4]. Do 2013 szkoła wynajmowała sale gimnastyczne i baseny w Warszawie, by prowadzić zajęcia wychowania fizycznego[6].

Od 2012 szkoła mieści się przy ul. Zawiszy 13 na warszawskiej Woli[4][7][8].

Organem prowadzącym szkołę jest Towarzystwo Przyjaciół I Społecznego Liceum Ogólnokształcącego[9]. Zostało zarejestrowane 6 kwietnia 1989[4]. Szkoła ma uprawnienia szkoły publicznej[9].

Pierwszą dyrektorką szkoły (do roku szkolnego 2002/2003) była Krystyna Starczewska[10]. Od 2004 funkcję przejął Jan Wróbel[4][5][11][12], następnie Wanda Łuczak[13][14].

W logo szkoły umieszczono pierwsze litery nazw akademików, w których rozpoczynała działanie[15]. W placówce funkcjonowały bednary, wewnętrzna waluta, w której wypłacano wynagrodzenie za prace na rzecz szkoły[4][16].

Część grona pedagogicznego to absolwenci i absolwentki szkoły[17][18][19][20]. Społeczność absolwencka włącza się w działanie szkoły m.in. przez udział w demokracji szkolnej, wyjazdy pozaszkolne i działania społeczne[5][21][22].

Patron[edytuj | edytuj kod]

Od 2000 patronem szkoły, a jednocześnie zespołu szkół, jest Jam Saheb Digvijay Sinhji[7][23][24]. Temat pojawił się w szkole w roku szkolnym 1998/1999 dzięki orientaliście Marii Krzysztofowi Byrskiemu, który na spotkaniu z młodzieżą opowiedział o Dobrym Maharadży. W czerwcu 1999 zorganizowano referendum ws. nadania szkole imienia Dobrego Maharadży[25][26].

Postawa patrona wpłynęła na przyjmowanie do szkoły szkół dzieci uchodźców potrzebujące wsparcia w czasie edukacji w Polsce[25].

Charakterystyka szkoły[edytuj | edytuj kod]

Demokracja[edytuj | edytuj kod]

„Bednarska” jest szkołą, w której wprowadzono system demokratyczny z klasycznym trójpodziałem władzy: funkcję ustawodawczą pełni Sejm, sądowniczą Sąd Szkolny, wykonawczą zaś Rada Szkoły. W każdej z tych instytucji, obieranej co roku w wyborach powszechnych, zasiadali uczniowie i uczennice, nauczyciele i nauczycielki, rodzice oraz absolwentki i absolwenci, będący obywatelami i obywatelkami Rzeczypospolitej Szkolnej[19][27][28].

W 2018 zmieniono ustrój szkoły na demokrację bezpośrednią, której organem jest Wiec Szkolny. Może wprowadzić decyzje nawet wbrew woli dyrekcji, dopóki respektują one konstytucję zespołu szkół[27][28]. Nadal funkcjonuje Sąd Szkolny[27].

Szkoła jest drugą w Europie, która przyjęła własną konstytucję[15].

Budynek szkolny od strony ul. Zawiszy

Wartości i ich realizacja[edytuj | edytuj kod]

Za sprawą twórczyni szkoły, Krystyny Starczewskiej, w nawiązaniu do ideałów bliskich Januszowi Korczakowi[3][20], w szkole kładzie się duży nacisk na indywidualne podejście do ucznia i uczennicy oraz tolerancję[29][30].

W prawie każdej klasie uczą się uczennice i uczniowie z zagranicy, najczęściej dzieci uchodźców i młodzież z doświadczeniem migracji[31][32]. Od 2010 jest prowadzony Program Sprężyna wspierający je w procesie edukacji[33][34]. Choć w szkole obowiązuje czesne[35], takim osobom zapewnia się bezpłatne miejsca[36]. Przyjmowane są osoby z niepełnosprawnościami[37][38].

Wystawa prac plastycznych inspirowanych ukraińskimi malarkami lub prace odtwarzające ich dzieła (powyżej napis z nazwą jednej z klas)
Stanowisko do rozgrywek szachowych
Adam Burakowski w rozmowie z Janem Wróblem na spotkaniu w I SLO „Bednarska” w Warszawie, 2022

W 2022 po ataku Rosji na Ukrainę szkoła wraz z placówkami zespołu zorganizowała pomoc dla obywateli i obywatelek Ukrainy[39]. W semestrze letnim roku szkolnego 2021/2022 w budynku szkoły popołudniami funkcjonowała szkoła nr 66 z Mariupola[40][41].

Szkoła znana jest jako ośrodek promujący edukację wolnościową[2][29], co wynika z korczakowskiego modelu wychowania[42]. Bierze udział m.in. w Tęczowym Piątku[43][44][45] i projekcie Erasmus+ ALL INC![46]. Znajduje się w czołówce warszawskich i polskich szkół ujętych w rankingu szkół przyjaznych uczniom LGBTQ+ prowadzonym od 2018[13][47]. Na studniowce 2019 maturzyści i maturzystki, zgodnie z tradycją szkoły, odtańczyli poloneza w dowolnych parach. Akcja została zorganizowana we współpracy z Ben & Jerry's, Miłość Nie Wyklucza i Paradą Równości jako Polonez Równości[48][49][50][51]. Realizowane są projekty oparte o herstorię i Wikipedię[52][53].

W szkole funkcjonuje odrębny kolegialny organ sądowniczy ORPU (Osoby Rzecznicze Praw Uczniowskich) składający się z wybranych w ogólnoszkolnych wyborach osób ze stanu uczniowskiego i nauczycielskiego. Kadencja jest jednoroczna. Organ zajmuje się m.in. naruszaniem praw osoby uczniowskiej, granic cielesnych, poczucia bezpieczeństwa i komfortu, jak również dyskryminacji na różnym tle, przemocy słownej i fizycznej[54]. W szkole zatrudniony jest zespół 3 osób z przygotowaniem psychologicznym[55].

Realizowane są oddolne inicjatywy. W szkole w latach 2016–2019 ukazywało się czasopismo „Udław się!”[56][57]. Odbyły się Fakultety 2.0, czyli zajęcia odkrywające ukryte talenty osób uczących się w szkole i kadry nauczycielskiej[32]. W latach 2020–2022 realizowany był Bednarski Podcast[58][59]. Działa spółdzielnia rodziców[22].

Co roku w Święto Niepodległości organizowany jest Piknik Niepodległościowy[4][60][61][62].

Zajęcia[edytuj | edytuj kod]

Lekcje mają formę zajęć w szkole i zajęć pozaszkolnych. Odbywają się w oparciu o małe grupy, informacje zwrotne, pracę grupową i indywidualne plany zależne od rozszerzeń wybranych przez ucznia lub uczennicę. W ramach liceum czteroletniego prowadzone są moduły, czyli interdyscyplinarne zajęcia[63][64]. Cyklicznie odbywają się wyjazdy do Puszczy Knyszyńskiej[65][66][67][68].

Każda osoba ucząca się w szkole obowiązkowo działa społecznie w ramach przedmiotu Inicjatywa społeczna[69]. Jedną z inicjatyw jest Ekipa św. Mikołaja, coroczne świąteczne wsparcie dzieci z potrzebujących rodzin prowadzone we współpracy m.in. z Urzędem m.st. Warszawy dzielnicy Wola[70][71].

Możliwe jest rozszerzanie łaciny[72], Kultury 2.0 (zajęcia multimedialne, filmowe), historii sztuki i plastyki[73]. Prowadzone są zajęcia z języków obcych na poziomie podstawowym[74] oraz na poziomie rozszerzonym (niemiecki, hiszpański, francuski, włoski)[75]. Częścią programu języków obcych są wyjazdy międzynarodowe[76][77]. Każda osoba uczy się języka angielskiego na poziomie rozszerzonym[78].

W szkole odbywają się zajęcia teatralne[79]. Działają koła zainteresowań i zajęcia fakultatywne[15]. Funkcjonuje Liga Debatancka[80][81]. Placówka dysponuje ogrodem, salą gimnastyczną, ścianką wspinaczkową i siłownią[6][22].

W szkole prowadzone są projekty międzynarodowe (np. Shalom Polin[82], Erasmus+[83], ESN[84]). Liceum utrzymuje kontakty z ambasadą Indii w Polsce, ambasadą Polski w Indiach oraz rodziną Dobrego Maharadży i jego wychowankami[85]. W szkole realizowane są projekty w ramach olimpiady Zwolnieni z Teorii[86][87][88].

Nazewnictwo klas i roczników[edytuj | edytuj kod]

Szkoła jest znana z nietypowego nazewnictwa klas[19][89]. Pierwsze klasy przyjęły nazwy od akademików, w których miały zajęcia: Adara, Cezar, Dendryt, Hilton (klasa miała zajęcia w budynku Feniks, ale pozostała przy początkowo wybranej nazwie pochodzącej od sąsiedniego akademika)[4].

W pierwszym roku nauki każda klasa wybiera swoją nazwę, która często jest związana z bieżącymi wydarzeniami[3] albo historią szkoły[4][19]. Jedna z klas z przyjętych do szkoły w roku szkolnym 1998/1999 nazywała się Pierestroyka, jedna z klas z roku szkolnego 2003/2004 Lub czasopisma (inspirowana Aferą Rywina)[4][90]. Tak jak klasy, tak i roczniki mają swoje nazwy. Pierwotniaki to pierwszy rocznik, który ukończył szkołę[4][7]. Nazwa rocznika Everything is the SEJM związana była ze zmianą systemu demokracji szkolnej z pośredniej na bezpośrednią. Rocznik, który rozpoczął naukę w roku szkolnym 2017/2018, został nazwany 500+ w nawiązaniu do wprowadzanego wtedy programu rządowego Rodzina 500 plus[90].

Po spotkaniu pod hasłem Bednarska indyjska: herstorie Dźamnagaru, 2023. Od lewej stoją: Pranav S. Nagar – przewodniczący Stowarzyszenia Gudźaratczyków w Polsce; Bartłomiej Pielak – wicedyrektor; Maria Weronika Kmoch; Agnieszka Stypuła – córka Wiesława i Marii Stypułów; Maria Kotowska – dyrektorka zarządu Towarzystwa Przyjaciół I SLO „Bednarska” w Warszawie. Od lewej siedzą: Maria Krzysztof Byrski; Barbara Byrska; Maryla Stypuła; Mirosława Gutowska – zaangażowana w Stowarzyszenie Dzieci Maharadży w Polsce, żona wychowanka Dobrego Maharadży śp. Romana Gutowskiego; Wiesław Stypuła – wychowanek Dobrego Maharadży.
Klara Sielicka-Baryłka (Wikimedia Polska) przedstawia 5 filarów Wikipedii podczas projektu „(Nie)znana Wikipedia”, jesień 2022
Warszawskie Otwarte Wikispotkanie w bibliotece szkolnej, wiosna 2023

Nauczyciele (m.in.)[edytuj | edytuj kod]

Absolwentki i absolwenci[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Bednarska I SLO. Kontakt. bdnr.pl. [dostęp 2022-11-14].
  2. a b c d Jacek Hugo-Bader, O Krystynie Starczewskiej | I SLO Bednarska [online], www.bdnr.pl [dostęp 2019-09-03] [zarchiwizowane z adresu 2019-09-03].
  3. a b c d Krystyna Starczewska: Trzeba uczyć współpracy, nie rywalizacji, „Portal i.pl”, 8 września 2019 [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  4. a b c d e f g h i j k Historia szkoły – rok po roku [online], stronarasz.idu.edu.pl [dostęp 2022-11-16].
  5. a b c Wojciech Karpieszuk, Chcą wyrzucić społeczne liceum z Bednarskiej [online], warszawa.wyborcza.pl, 5 czerwca 2009 [dostęp 2022-11-15].
  6. a b Sport – Bednarski Informator [online] [dostęp 2022-11-15] (ang.).
  7. a b c Zespół Szkół “Bednarska” – Bednarski Informator [online] [dostęp 2022-11-15] (ang.).
  8. Dziesięciolecie migracji „Bednarskiej” [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  9. a b Statut szkoły [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  10. BednarSzok: Krystyna Starczewska: Jak to wyglądało? [online], www.bednarszok.pl [dostęp 2022-11-15].
  11. Małgorzata Borowska, Krystyna Starczewska. Łowi społeczników [online], ngo.pl, 24 września 2012 [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  12. BednarSzok: Król Wróbel Pierwszy [online], www.bednarszok.pl [dostęp 2022-11-15].
  13. a b Mateusz Kowalik, Licealista opublikował ranking szkół przyjaznych LGBTQ+. Inicjatywie patronuje prezydent Trzaskowski [online], warszawa.wyborcza.pl, 1 czerwca 2019 [dostęp 2022-11-15].
  14. O Dubaju, szyciu i papierosach – wywiad z Wandą Łuczak, „Udław się!” (2 (3)), 2017, s. 1–3.
  15. a b c Anna Wittenberg, Liceum, które nie przyjęło córek dwóch prezydentów. Na czym polega fenomen "Bednarskiej"? [online], naTemat.pl, 17 maja 2012 [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  16. Katarzyna Zuchowicz, Jarosław Kaczyński zadzwonił kiedyś do jej drzwi. A Marta Kaczyńska chciała chodzić do jej szkoły [online], naTemat.pl [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  17. Filip Haka [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  18. Pani dyrektor numer jeden – Krystyna Starczewska [online], 15 stycznia 2016 [dostęp 2022-11-16] (pol.).
  19. a b c d O początkach szkoły oczami ucznia [online], stronarasz.idu.edu.pl [dostęp 2022-11-16].
  20. a b Michał Sienicki, Wywiad z Panią Krystyną Starczewską [online], stronarasz.idu.edu.pl [dostęp 2022-11-16].
  21. 20 października dniem bardzo szczególnym [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  22. a b c Dlaczego I SLO? – Bednarski Informator [online] [dostęp 2022-11-15] (ang.).
  23. Patron | I SLO Bednarska [online], www.bdnr.pl [dostęp 2019-09-03].
  24. Historia szkoły [online], stronarasz.idu.edu.pl [dostęp 2022-11-16].
  25. a b Godzina wychowawcza z Krystyną Starczewską [online], 31 sierpnia 2021.
  26. Maciej Tumulec, Historia stosunków polsko-indyjskich XVI–XXI w., Warszawa: Wydawn. DiG, 2013, s. 54, ISBN 978-83-7181-773-1, OCLC 859315744 [dostęp 2022-11-28].
  27. a b c Bednarska Demokracja [online], demokracja.bdnr.pl [dostęp 2019-09-03].
  28. a b Dominik Mokrzewski, Rewolucja wiecowa – „Nie mam czasu na demokrację”, „Udław się!” (1 (4)), 2018, s. 8–10.
  29. a b Idee wychowawcze [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  30. Regulamin [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  31. Nie, Polonocentryzm wkracza do szkół. "Wracamy do systemu autorytarnego" [online], Nie dla chaosu w szkole, 19 maja 2017 [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  32. a b Vogue Polska, Poznaj warszawskich licealistów, którzy zmieniają świat na lepsze [online], Vogue Polska, 3 września 2020 [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  33. Projekt Sprężyna [online] [dostęp 2022-11-14] (pol.).
  34. Agata Michalak, Najważniejsze to wyrównać szanse [online], LadneBebe.pl, 26 lipca 2020 [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  35. Opłaty [online] [dostęp 2022-11-16] (pol.).
  36. Aleksandra Nizioł, Wyspa, która nas chce, „Więź” (1), 2016, s. 149–156.
  37. Katarzyna Przyborska, Starczewska: Uczenie współpracy, otwartości, samodzielnego myślenia jest przy tych władzach zagrożone, ale nie niemożliwe [online], KrytykaPolityczna.pl, 13 marca 2021 [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  38. Joanna Cieśla, Rozmowa z Krystyną Starczewską, pedagogiem [online], www.polityka.pl, 2011 [dostęp 2022-11-16] (pol.).
  39. Bednarska pomoc dla Ukrainy [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  40. Jej szkołę w Mariupolu zburzyli Rosjanie. Odbudowała ją w Warszawie. OKO.press [online], oko.press [dostęp 2022-12-17] (pol.).
  41. Victoria Gnap, Сьогодні в нас видатна подія [online], Facebook, 13 kwietnia 2022 [dostęp 2022-12-17] (pol.).
  42. Dyrektor Bednarskiej o Tęczowym Piątku: demokracja nie jest tyranią większości [online], OnetKobieta, 25 października 2019 [dostęp 2022-11-15].
  43. Piotr Nowak, Jak wyglądał Tęczowy Piątek w warszawskim liceum? [online], Portal informacyjny STRAJK, 26 października 2019 [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  44. Tęczowy Piątek w warszawskich szkołach. „Chcemy akceptacji [online], radiokolor.pl [dostęp 2022-11-15].
  45. Wernisaż z tęczową inklinacją [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  46. ALL INC! Informacje o projekcie [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  47. Ranking szkół przyjaznych LGBTQ+ w Polsce | LGBTplusMe.com [online], Ranking szkół przyjaznych LGBTQ+ w Polsce | LGBTplusMe.com [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  48. Polonez Równości. [dostęp 2022-11-15].
  49. POLONEZ RÓWNOŚCI OCZAMI UCZNIÓW. [dostęp 2022-11-16].
  50. Bartosz Godziński, Studniówka LGBT+. Licealiści z Warszawy zatańczyli "poloneza równości" [online], naTemat.pl [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  51. "Polonez równości" na studniówce 1 SLO Bednarska w Warszawie. Maturzyści wspierają młodzież LGBT+ | Wiadomości Radio ZET [online], wiadomosci.radiozet.pl, 12 lutego 2019 [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  52. Klara Sielicka-Barylka, From storytelling, sources verification to cooperation and fun. How Polish teacher introduces Wikipedia to highschoolers [online], Diff, 17 października 2022 [dostęp 2022-11-15] (ang.).
  53. Herstoria w liceum #współpracawedukacjicyfrowej. [dostęp 2022-11-15].
  54. ORPU [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  55. Nauczyciele [online], 10 czerwca 2020 [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  56. Klimat Szkoły – Bednarski Informator [online] [dostęp 2022-11-15] (ang.).
  57. Udław się! [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  58. Bednarski Podcast [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  59. Bednarski Podcast [online], www.youtube.com [dostęp 2022-11-15].
  60. BednarSzok: Upadek Niepodległego Trambambaju Kompromitacją Finlandii [online], www.bednarszok.pl [dostęp 2022-11-15].
  61. Piknik Niepodległościowy w szkole na Bednarskiej [online], wyborcza.pl, 5 listopada 2003 [dostęp 2022-11-15].
  62. Piknik Niepodległościowy 2019 [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  63. Moduły [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  64. Szerokie Horyzonty – Bednarski Informator [online] [dostęp 2022-11-15] (ang.).
  65. BednarSzok: BednarSzok w Gazecie, EKO w Gazecie, Guli w Gazecie [online], www.bednarszok.pl [dostęp 2022-11-15].
  66. Poza szkołą [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  67. Gajówki [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  68. Las, stres, wiec i marihuana – czyli filozofia przyrody według Jędrka Owsińskiego, „Udław się!” (3 (6)), 2018, s. 1–3.
  69. Inicjatywa społeczna – Bednarski Informator [online] [dostęp 2022-11-15] (ang.).
  70. "EKIPA ŚWIĘTEGO MIKOŁAJA" [online], wola.um.warszawa.pl [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  71. Ekipa Świętego Mikołaja | Działasz.pl [online], dzialasz.ceo.org.pl [dostęp 2022-11-15].
  72. Łacina jest! [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  73. Rozszerzenia – Bednarski Informator [online] [dostęp 2022-11-15] (ang.).
  74. Języki. Opcja standard – Bednarski Informator [online] [dostęp 2022-11-15] (ang.).
  75. Języki obce XL [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  76. Bednarska Międzynarodowa – Bednarski Informator [online] [dostęp 2022-11-15] (ang.).
  77. Stacjonarnie czy mobilnie? – wywiad z Bartkiem Pielakiem, „Udław się!” (2 (5)), 2018, s. 1–5.
  78. Angielski – Bednarski Informator [online] [dostęp 2022-11-15] (ang.).
  79. Ludzie, nie standardy – Bednarski Informator [online] [dostęp 2022-11-15] (ang.).
  80. Wojciech Karpieszuk, Licealiści niewpuszczeni do Sejmu. Bo "mieli groźne przypinki" [online], warszawa.wyborcza.pl, 12 czerwca 2017 [dostęp 2022-11-15].
  81. Debata Oksfordzka [online], Debata Oksfordzka [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  82. Shalom Polin [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  83. Erasmus+ [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  84. ESN [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  85. BDNR i Indie [online] [dostęp 2022-11-15] (pol.).
  86. Wielki Finał w nowej formie [online], wielkifinal.zwolnienizteorii.pl [dostęp 2022-11-15].
  87. Ranking Szkół Kompetencji Przyszłości [online], 2016.
  88. Maria Weronika Kmoch, Zwolnieni z Teorii: EYES OPEN [online] [dostęp 2022-11-16].
  89. Nazwy klas pierwszych, „Udław się!” (2 (3)), 2017.
  90. a b NAZWY ROCZNIKÓW I KLAS | I SLO Bednarska [online], www.bdnr.pl [dostęp 2019-09-03].
  91. BednarSzok: Wyniki wyborów 2004 [online], www.bednarszok.pl [dostęp 2022-12-17].
  92. Jan Błaszczak, Maniucha Bikont. Życie i twórczość [online], Culture.pl [dostęp 2022-12-17] (pol.).
  93. Dlaczego młodzi nie głosują? [online], ngo.pl [dostęp 2022-12-17] (pol.).
  94. Marcin Bruszewski – Zwolnieni z Teorii – Greg Albrecht Podcast [online], Albrecht Partners, 13 kwietnia 2020 [dostęp 2022-12-17] (pol.).
  95. BĘDZIEM POLAKAMI - MIĘDZY WYSZYŃSKIM A GOMBROWICZEM | DEBATA. [dostęp 2022-12-17].
  96. Helena Anna Jędrzejczak [online], teologiapolityczna.pl [dostęp 2022-12-17].
  97. Filip Springer, Springer: Dom nad domy [online], Vogue Polska, 24 grudnia 2018 [dostęp 2022-12-17] (pol.).
  98. Medical Tribune - Chirurżki mają prawo do łączenia społecznych ról [online], podyplomie.pl [dostęp 2022-12-17].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]