Muzeum Narodowe w Warszawie

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Muzeum Narodowe w Warszawie
Ilustracja
Muzeum Narodowe w Warszawie, wejście główne (2010)
Państwo

 Polska

Województwo

 mazowieckie

Miejscowość

Warszawa

Adres

Aleje Jerozolimskie 3
00-495 Warszawa

Data założenia

20 maja 1862

Zakres zbiorów

sztuka polska i obca od czasów starożytnych do XX w.

Dyrektor

Agnieszka Rosales Rodríguez (p.o.)[1]

Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Muzeum Narodowe w Warszawie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Muzeum Narodowe w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Muzeum Narodowe w Warszawie”
Ziemia52°13′54″N 21°01′29″E/52,231667 21,024722
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Muzeum Narodowe w Warszawie (1938)
Hall Główny Muzeum Narodowego w Warszawie (1938)
Gabinet Wzorów Gipsowych w Muzeum Sztuk Pięknych, według rysunku Tegazzo
Gmach muzeum uszkodzony podczas obrony Warszawy (1939)
Fragment ekspozycji galerii egipskiej (2014)
Galeria Sztuki XIX wieku (2012)
Galeria Dawnego Malarstwa Europejskiego I

Muzeum Narodowe w Warszawie (MNW) – muzeum sztuki w Warszawie, założone w 1862 r. jako Muzeum Sztuk Pięknych w Warszawie[2], narodowa instytucja kultury; jedno z największych muzeów w Polsce i największe w Warszawie.

Muzeum Narodowe w Warszawie gromadzi zbiory sztuki starożytnej (egipskiej, greckiej, rzymskiej), malarstwa polskiego od XIII wieku, a także galerię malarstwa obcego (włoskie, francuskie, holenderskie, niemieckie i rosyjskie), w tym kilka obrazów z prywatnej kolekcji Adolfa Hitlera[3], przekazanych muzeum przez władze amerykańskie w powojennych Niemczech[4], zbiory numizmatyczne i rzemiosła artystycznego.

Od 1916 muzeum było instytucją miejską. Modernistyczny gmach jego siedziby został wzniesiony w latach 1927–1938 według projektu Tadeusza Tołwińskiego i Antoniego Dygata; od 1933 skrzydło wschodnie zajmuje Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie.

W wyniku niemieckiej grabieży polskich dóbr kultury w czasie II wojny światowej Muzeum Narodowe w Warszawie utraciło ogromną część zbiorów, m.in. 99% numizmatów, 100% zegarów, 80% wyrobów złotniczych i jubilerskich, 63% tkanin, 60% mebli, 70% opraw, ksiąg i superekslibrisów królewskich[5].

W 1945 muzeum zostało znacjonalizowane[6]. W 2010 r. jako jedna z pierwszych instytucji państwowych w Europie Środkowo-Wschodniej zorganizowało wystawę w całości poświęconą sztuce homoerotycznej – Ars Homo Erotica[7].

Historia[edytuj | edytuj kod]

Historia Muzeum Narodowego w Warszawie sięga roku 1862, kiedy to 20 maja uchwalona została Ustawa o Wychowaniu Publicznym w Królestwie Polskim i powołane zostało, obok Szkoły Głównej, Szkoły Sztuk Pięknych i Biblioteki Głównej, Muzeum Sztuk Pięknych. Do 1916 roku mieściło się ono w jednym budynku ze Szkołą Sztuk Pięknych. Podwalinę zbiorów muzeum stanowiły obrazy olejne ze zbioru Szkoły Sztuk Pięknych oraz ryciny Biblioteki Rządowej i Szkoły Sztuk Pięknych. Od tego czasu kolekcja stopniowo się powiększała. W pierwszym okresie swej działalności muzeum posiadało przede wszystkim dzieła malarzy zagranicznych, obrazy polskich artystów przechowywało zaś Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Pierwszym dyrektorem muzeum został Justynian Karnicki; sprawował tę funkcję do roku 1876.

Za czasów drugiego dyrektora, Cypriana Lachnickiego (1876-1906), ranga muzeum znacznie wzrosła. Dzięki polityce Lachnickiego, muzeum przyznane zostało pomieszczenie w Domu Neprosów, gdzie otwarto Galerię Obrazów. Wystawiona na niej część kolekcji muzeum, dzięki temu, że stała się dostępna dla wszystkich, spowodowała powszechne zainteresowanie sprawami instytucji. Muzeum skorzystało na tym dwojako. Po pierwsze, znaleźli się ofiarodawcy, którzy przekazali do niego całe swoje kolekcje: wytworów sztuki zdobniczej, numizmatów, pamiątki po znanych artystach oraz ich spuściznę.

W 1916 roku muzeum przejęło miasto. Nazwa: Muzeum Sztuk Pięknych zastąpiona została nazwą: Muzeum Narodowe, mieszczącą w sobie ideę znacznie donioślejszą od poprzedniej, mianowicie gromadzenie zbiorów zarówno polskich, jak i zagranicznych w sposób planowy. Tym sposobem w niedługim czasie zawartość muzeum znacznie się powiększyła, liczba jego działów wzrosła do dziewiętnastu, a kolekcje obejmowały wszelkie możliwe dziedziny – od sztuki po wojsko.

W 1926 roku powrócono do sprawy związanej z wybudowaniem nowego gmachu Muzeum Narodowego, odsuniętej na dalszy plan wraz z wybuchem I wojny światowej. Postanowiono zagospodarować zakupiony w 1912 od Warszawskiego Konsystorza Prawosławnego za kwotę 1 mln 105 tys. rubli duży plac przy alei 3 Maja[8]. Znajdował się tam Ogród Wahla, będący popularnym miejscem rekreacji, wraz z sadem owocowym[9].

Gmach zaprojektowali Tadeusz Tołwiński i Antoni Dygat. Budowa trwała z przerwami do roku 1938 z powodu problemów finansowych miasta oraz bankructw wykonawców[8]. Wcześniej jednak w gotowych częściach nowo powstałego muzeum otwierano kolejne działy, w 1932 dając publiczności dostęp do zbiorów Galerii Zdobniczej.

Dyrektorem muzeum w ciągu dwudziestu lat 1916–1936 był Bronisław Gembarzewski – muzeolog i historyk wojskowości (od 1920 – także dyrektor Muzeum Wojska Polskiego). Lata trzydzieste przyniosły zmianę na stanowisku dyrektora muzeum, kiedy to w roku 1936, na 47 lat (do roku 1982 – z przerwą w czasie II wojny światowej), na stanowisku tym zasiadł Stanisław Lorentz, wnosząc wiele inicjatywy i sprawną polityką czyniąc Muzeum Narodowe jedną z najnowocześniejszych placówek tego typu.

Gmach został uszkodzony w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939[10]. Podczas II wojny światowej część eksponatów uległa zniszczeniu, większość z nich jednak uratowano dzięki wysiłkowi pracowników muzeum, chroniących nie tylko jego zbiory, ale także innych instytucji: wnętrza Zamku Królewskiego czy Łazienek, kolekcje innych instytucji czy osób prywatnych. Walka z okupantem trwała nawet wtedy, gdy Muzeum przemianowano na Museum der Stadt Warschau, a polegała ona na dokumentowaniu wywożonych do Rzeszy zbiorów, by po wojnie móc starać się je odzyskać. Gmach został uszkodzony także w 1944[11].

W maju 1945 muzeum zostało znacjonalizowane (było własnością miasta)[12]. Stanisław Lorentz zaczął prowadzić skuteczne akcje: rewindykacyjną, dzięki której odzyskano nie tylko polskie zbiory, ale także i zbiory poniemieckie, oraz drugą, mającą na celu powiększenie zbiorów muzeum, co w ciągu dziesięciu lat dało owoc czterokrotny w stosunku do stanu liczbowego obiektów muzealnych przed wybuchem wojny.

Na trwałe w historię Muzeum Narodowego wpisali się jego pracownicy, którzy wnieśli duży wkład w rozwój zarówno samej instytucji, jak i polskiej nauki. Należy do nich zwłaszcza prof. Michał Walicki, kurator Galerii Malarstwa Obcego, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, znawca malarstwa holenderskiego XVII wieku i polskiego gotyku. W okresie okupacji niemieckiej uczestniczył w konspiracji, zaś po wojnie w czasach represji komunistycznych został aresztowany i więziony w latach 1949–1953. Następnie: prof. Jan Białostocki, będący w latach 1956–1988 kustoszem Galerii Sztuki Obcej, inicjator pomysłu wydawania w 1960 roku kwartalnika Bulletin du Musée National de Varsovie, propagującego zbiory muzeum i badania nad nimi prowadzone. Prof. Stefan Kozakiewicz, potem dr Agnieszka Morawińska i dr Krystyna Sroczyńska, pracownicy Galerii Malarstwa Polskiego, autorzy serii wystaw monograficznych malarzy działających w Polsce pomiędzy XVIII wiekiem a początkiem wieku XX. Najważniejszą postacią jest natomiast prof. Kazimierz Michałowski, który kierował w latach 50. i 60. archeologiczną wyprawą naukową, prowadzoną wraz z Polską Akademią Nauk i Uniwersytetem Warszawskim kolejno: na Krymie, w Egipcie, Sudanie, Syrii i na Cyprze. Najważniejszym, sensacyjnym wręcz, odkryciem było odnalezienie w Faras (Sudan) katedry z nubijskimi freskami, co stało się pretekstem do stworzenia Międzynarodowego Towarzystwa Badań Nubiologicznych, a w samym MNW w 1972 roku – Galerii Sztuki z Faras (połowa odnalezionych fresków została podarowana muzeum, druga ich część została w Sudanie).

Nieustanne powiększanie zbiorów muzeum spowodowało konieczność rozbudowania jego gmachu, co zostało wykonane w latach 1964–1972 na podstawie projektu Karola Golawskiego i Stefana Kozińskiego. W latach 1995–2007 muzeum poddane zostało gruntownym remontom i modernizacji, przeprowadzono reformę organizacyjną. W okresie, kiedy dyrektorem ds. naukowych była Dorota Folga-Januszewska a dyrektorem generalnym – Ferdynand B. Ruszczyc w muzeum zorganizowano kilkadziesiąt wielkich międzynarodowych wystaw, zaś muzeum pokazało swoje zbiory w postaci gościnnych wystaw w Musée d’Orsay i w Luwrze w Paryżu, w Kunsthistorisches Museum w Wiedniu, w Muzeum Sztuk Pięknych Puszkina w Moskwie.

W 1995 roku muzea w Łowiczu i Krośniewicach, Muzeum Pałac w Wilanowie (obecnie Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie) oraz Łazienki Królewskie w Warszawie, wcześniej oddziały Muzeum Narodowego, odłączyły się od niego i zaczęły funkcjonować jako samodzielne jednostki. W roku tym i w następnym przekształceniom uległa znów struktura organizacyjna działów merytorycznych muzeum (17 działów) i zatwierdzona w marcu 1996 roku funkcjonuje tak do dziś.

Wraz z popularyzacją Internetu, uruchomiona została strona internetowa Muzeum Narodowego, na której uruchomiono funkcję wirtualnego zwiedzania gmachu MNW. W 2019 roku Instagram MNW otrzymał I nagrodę w 4. Przeglądzie Muzeum Widzialne Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów w kategorii Zarządzanie mediami społecznościowymi[13].

W lutym 2009 dyrektorem Muzeum Narodowego został prof. Piotr Piotrowski, a od 28 października 2010 funkcję tę sprawowała dr Agnieszka Morawińska. Od 30 listopada 2018[14] do 2 grudnia 2019 dyrektorem muzeum był prof. Jerzy Miziołek[15].

Zbiory Sztuki Starożytnej[edytuj | edytuj kod]

Figura Amona, 18 Dynastia (między 1333 – 1323 p.n.e.)
Dionizos siedzący na koźle, okres hellenistyczny, II wiek p.n.e
Portret chłopca z Fajum, autor nieznany, II w.
Malowidła z katedry w Faras na wystawie, widok w kierunku absydy
Malowidła z Faras
Święta Anna, fresk z Faras (VIII w.)
Święci apostołowie Piotr i Jan, nubijskie malowidło ścienne datowane na okres od VIII do I połowy X wieku (Faras)

Utworzone w 1938 roku. Ich podstawę stanowił depozyt Uniwersytetu im. J. Piłsudskiego w Warszawie, który obejmował wiele zabytków egipskich odkrytych przez badaczy w Edfu pod kierownictwem K. Michałowskiego. Po zakończeniu II wojny światowej Związek Muzeów Polskich uchwalił w 1946 roku na zjeździe w Nieborowie, że warszawskie Muzeum Narodowe ma stać się punktem centralnym dla zbiorów zabytków sztuki starożytnej.

Zbiory Sztuki Starożytnej obejmują kolekcje: Antyku (Starożytna Grecja, Starożytny Rzym, Etruria), Wschodu (Mezopotamia, Iran, Syria, Palestyna) i Starożytnego Egiptu.

Ważniejsze zabytki:

  • „Księga Umarłych Piastunki Kai” – papirus; Egipt, 2 połowa XIV wieku p.n.e.,
  • posągi egipskie (np. posąg bogini Sechmet),
  • zbiór greckich i łacińskich inskrypcji,
  • dokumenty zapisane pismem klinowym,
  • mezopotamskie pieczęcie cylindryczne.

W latach 2008–2014 Muzeum Narodowe w Warszawie prowadziło badania archeologiczne w Tyritake. Prace misji zawieszono w 2014 roku po aneksji Krymu przez Rosję. W latach 2016–2018 MNW prowadziło badania w Olbii.

Ekspozycja sztuki egipskiej[edytuj | edytuj kod]

Galeria egipska – ekspozycja wchodząca w skład Zbiorów Sztuki Starożytnej.

Prezentuje zabytki ze wszystkich okresów historii cywilizacji egipskiej.

Twórcą galerii był profesor Kazimierz Michałowski. Kierował wykopaliskami w Edfu, Tell Atrib i Faras, w których czasie wydobyto sporą grupę wystawionych obecnie zabytków. Część pochodzi z XIX i XX-wiecznych zbiorów kolekcjonerów polskich: Czartoryskich w Gołuchowie i Michała Tyszkiewicza (będący jego własnością papirus Księgi umarłych Ba-Kai trafił do MN z Luwru).

Z wykopalisk prof. Michałowskiego w Edfu przywieziono stele grobowe VI dynastii z odkrytych mastab dostojników, ślepe wrota z mastaby nomarchy imieniem Izi oraz bogaty zbiór ceramiki (wśród nich cenne naczynia alabastrowe). Nowe obiekty wystawione w czerwcu 1937 roku, cieszyły się ogromnym zainteresowaniem społeczeństwa.

Francuski Instytut Archeologii Wschodu odstąpił obiekty pochodzące z wykopalisk Bernarda Bruyere’a prowadzonych w 1934 roku, za wsparcie jakiego udzielił Francuzom Kazimierz Michałowski.

W sierpniu 1939 roku do magazynów muzealnych trafiły ostatnie skrzynie zabytków z wykopalisk w Edfu. Nie zostały one nawet rozpakowane, ponieważ po wybuchu II wojny światowej Niemcy przygotowali je do wywiezienia z Polski. Po wojnie muzeum większość odzyskało, jednak prawie całkowitemu zniszczeniu uległa kolekcja ceramiki VI dynastii z Edfu. W 1949 roku, po okresie liczenia strat, inwentaryzacji ocalałych i oddanych przez Niemców zabytków, ponownie otwarto Dział Sztuki Starożytnej.

Kolejny zbiór pochodził z wykopalisk prof. Michałowskiego w Tell Atrib rozpoczętych w 1957 roku: depozyt fundacyjny faraona Amazisa, stela Anch-ren z Epoki Późnej, fragmenty reliefów saickich i ptolemejskich oraz liczne monety, stemple na amforach i duży zespół ceramiki i terakot.

Galeria egipska podzielona jest na dwa poziomy sal: dolne piętro prezentuje zabytki związane ze zwyczajami grobowymi, na górnym z kolei wystawiono dzieła plastyki i rzemiosła artystycznego (związane ze sprawami życia codziennego, w tym kultu religijnego).

Po obu stronach schodów, prowadzących na górne piętro sali, mieszczą się: posąg Horusa z Edfu jako sokoła i Tota w postaci pawiana. Naprzeciwko, pośrodku sali pod ścianą, góruje sjenitowa rzeźba Amona-Re z twarzą wzorowaną na obliczu faraona Tutanchamona, będąca depozytem Muzeum Luwru. Obok wystawiono drobną plastykę, w tym zespół statuetek konkubin, a także niewielkie figurki bóstw i świętych zwierząt wraz z triadami – tebańską i memficką. Pod oknem obejrzeć można mumię barana a obok wotywnych statuetek mumie kota i krokodyla.

Po lewej stronie od wejścia znajduje się gablota z uporządkowanymi chronologicznie naczyniami. Wśród nich jedno ma wyryte na brzuścu imię faraona Merenre, inne Wenisa (V dynastia). Na uwagę zasługuje także tzw. bastet wraz z pokrywką naznaczoną kartuszem Teti, znaleziony w komorze grobowej mastaby dostojnika Pepi-Nefer (z czasów VI dynastii). W lewej części sali znajdują się ponadto: reliefy z imionami Totmesa III i Ramzesa II (część płaskorzeźby z tym ostatnim w scenie składania ofiary), doskonale zachowany łuk ze strzałami i ozdobny sztylet okładany hebanem i kością słoniową.

Charakterystycznym dla sztuki egipskiej eksponatem jest sfinks Totmesa III z czasów, gdy w jego imieniu władzę sprawowała Hatszepsut.

Ważny zbiór eksponuje gablota po prawej stronie sali, która zawiera przegląd różnych rodzajów pisma, od hieroglifów do greki (na drewnie, kamieniu, papirusach, ostrakonach i fajansowych płytkach). Nad tymi eksponatami symbolicznie sprawuje pieczę umieszczona obok figurka Imhotepa.

Wspomniane zabytki piśmiennictwa sąsiadują z zespołem biżuterii (ze złota, fajansu, szkła, muszli i kamieni półszlachetnych), a także z amuletami i innymi drobnymi przedmiotami.

Obok znajdują się wytwory najpóźniejszego okresu sztuki egipskiej: reliefy i dekoracje architektoniczne z czasów ptolemejskich i rzymskich (w tym naos, kapitel kolumny i gzyms z Faras).

Z boku, pod oknem, obejrzeć można prawdziwą osobliwość i unikat z II w. n.e. – portret chłopca (należący do słynnych portretów fajumskich) namalowany temperą na desce w technice enkaustycznej.

Zbiory Sztuki Wschodniochrześcijańskiej. Galeria Faras im. Profesora Kazimierza Michałowskiego[edytuj | edytuj kod]

Otwarta w 1972 roku Galeria Faras stanowi największą wystawę zabytków kultury nubijskiej w Europie. Większość przedmiotów pochodzi z wyprawy archeologicznej kierowanej przez K. Michałowskiego, a prowadzonej w Faras, gdzie została znaleziona przez badaczy średniowieczna katedra chrześcijańska ozdobiona wielobarwnymi malowidłami, będącymi przykładem malarstwa nubijskiego.

Ważniejsze zabytki:

Zbiory Sztuki Średniowiecznej[edytuj | edytuj kod]

Piękna Madonna z Wrocławia, ok. 1390
Poliptyk Grudziądzki, przed 1400
Późnogotycki Tryptyk z Pławna, ok. 1520

Zbiory sztuki średniowiecznej znajdują się Galerii im. ks. Kardynała Stefana Wyszyńskiego, prymasa Polski, która została stworzona w 1972 roku przez Tadeusza Dobrzenieckiego. Znajdują się w niej malowidła i rzeźby pochodzące z przedziału: od V do początku XVI wieku. Większość eksponatów reprezentuje stylowo gotyk. Są to głównie dzieła rzeźby i malarstwa tablicowego, z których większość pochodzi z kościołów, które przed ostatnią wojną były świątyniami protestanckimi (głównie Śląsk i Pomorze) i muzeów poniemieckich miast. Najstarszymi dziełami są wyroby metaloplastyki, biżuteria z V wieku. Grupę dzieł romańskich reprezentują kamienne rzeźby i drewniana Madonna z Ołoboku – późnoromańska rzeźba kultowa ukazująca Marię z Dzieciątkiem w typie Sedes Sapientiae, datowana na II połowę XII wieku. Przykładami wczesnego gotyku są śląskie dzieła związane z nurtem mistycznym – widlasty krucyfiks z kościoła Bożego Ciała we Wrocławiu, Pietà z Lubiąża oraz kwadryptyk z klasztoru Klarysek we Wrocławiu, z malowanymi scenami z życia Chrystusa i sceną adoracji Świętego Oblicza przez świętych Franciszka i Klary. Przykładem sięgającej późnego antyku tradycji kultu wizerunku Chrystusa jest Veraikon z kościoła Świętej Marii Magdaleny we Wrocławiu. Cennym przykładem gotyku z II połowy XIV wieku jest monumentalny Poliptyk Zwiastowania z Jednorożcem z wrocławskiego kościoła Świętej Elżbiety. Z tejże świątyni pochodzi również tzw. Pasja z kaplicy Krappów – monumentalny zespół reliefów i pełnoplastycznycyh figur tworzące sceny od Ostatniej Wieczerzy po Niesienie Krzyża. Przykładami stylu pięknego występującego w Europie Środkowej są Piękna Madonna z Wrocławia, figura św. Katarzyny oraz malowany Poliptyk Grudziądzki. Wątki hagiograficzne obrazuje m.in. cykl malowideł z Legendą świętej Jadwigi, dawne retabulum ołtarzowe z kościoła Bernardynów we Wrocławiu. Przykładami recepcji sztuki niderlandzkiej są Ołtarz Świętej Barbary pędzla Wilhelma z Akwizgranu i Mistrza Marcina, Święty Łukasz malujący wizerunek Marii – pochodzący z wrocławskiego kościoła Świętej Marii Magdaleny korpus retabulum ołtarza cechu malarzy dłuta Jakoba Beinharta oraz Ołtarz Jerozolimski z kościoła NMP w Gdańsku z ukazanymi symultanicznie wątkami chrystologicznymi. Sztukę Pomorza Gdańskiego XV wieku reprezentują m.in. Dyptyk Winterfeldów, oraz wykonane w Niderlandach retabulum ołtarza kościoła parafialnego w Pruszczu Gdańskim. Cennym dziełem jest również retabulum ołtarzowe ze zburzonej w XIX wieku katedry Mariackiej w Hamburgu z malowidłami pędzla Absolona Stummego. Przykładem sztuki na Spiszu jest Pokłon Trzech Króli wyrzeźbiony około 1500 roku. Malarstwo małopolskie egzemplifikuje m.in. Pietà z Tubądzina. Galerię zamyka prezentacja dzieł przełomu gotyku i renesansu, m.in. Tryptyk z Pławna wykonany w Krakowie, pokazujący sceny z życia i męczeństwa św. Stanisława oraz obraz Sacra Conversazione gdzie Marii z Dzieciątkiem towarzyszą święte męczennice Felicyta i Perpetua.

Zbiory Sztuki Orientalnej[edytuj | edytuj kod]

Jako osobny dział Zbiory powstały w 1971 roku pod nazwą Działu Sztuki Krajów Azji. Sama kolekcja, stopniowo uzupełniana, znajduje się w muzeum od początku jego powstania. Obecnie liczy ona ponad 7000 eksponatów i jest tym samym drugim co do wielkości zbiorem obiektów sztuki Orientu w Polsce (największy zbiór znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie).

Ważniejsze zabytki:

Zbiory Sztuki Polskiej do 1914. Galeria Sztuki XIX Wieku[edytuj | edytuj kod]

Jan Matejko, Bitwa pod Grunwaldem, 1875–1878
Jan Matejko, Bitwa pod Grunwaldem, 1875–1878
Anna Bilińska-Bohdanowiczowa, Murzynka
Aleksander Gierymski, Żydówka z pomarańczami, 1880–1881
Józef Chełmoński, Babie lato, 1875
Jacek Malczewski, Hamlet polski. Portret Aleksandra Wielopolskiego, 1903

Dziewięć sal i dziewięć gabinetów mieści ekspozycję, otwartą w 1992 roku, a przedstawiającą 400 obrazów, składających się na Galerię Malarstwa Polskiego w MNW. Kolekcja obejmuje obrazy pochodzące z przedziału: XVI–XX wiek (konkretnie – do 1914 roku).

Ważniejsze zabytki:

Zbiory Sztuki Polskiej do 1914. Gabinet Miniatur[edytuj | edytuj kod]

Początki kolekcji sięgają pierwszych lat istnienia Muzeum. Stale powiększane, dzisiaj liczą ponad 1000 miniatur powstałych od połowy XVIII w. do początku XX w. W przeważającej części zbiór obejmuje portrety, a ponadto: sceny mitologiczne i rodzajowe.

Ważniejsze zabytki:

Gabinet Rycin i Rysunków – Zbiory Rysunków i Grafiki Polskiej[edytuj | edytuj kod]

Julian Fałat, Świteź, 1888

Dzielą się na gabinety: Rysunków Polskich oraz Grafiki Polskiej. W pierwszym znajduje się ponad 50 000 obiektów: szkiców, akwarel i rysunków oraz ok. 1500 projektów architektonicznych, w drugim ponad 60 000 rycin. Zbiory obejmują prace z przedziału: XVI w. do początku wieku XX i gromadzą grafiki i rysunki artystów, m.in. Feliksa Jasieńskiego, Leona Wyczółkowskiego, Józefa Pankiewicza, Bernarda Bellotta, Marcelego Bacciarellgo, Jana Matejki, Juliusza Kossaka, Stanisława Wyspiańskiego czy Juliana Fałata.

Ważniejsze zabytki:

Zbiory Sztuki Obcej Nowożytnej. Galeria Malarstwa Europejskiego[edytuj | edytuj kod]

Sandro Botticelli, Madonna z Dzieciątkiem, Janem Chrzcicielem i aniołem (ok. 1470)
Lucas Cranach starszy, Adam i Ewa (1510)
Jacopo Tintoretto, Portret weneckiego admirała (II poł. XVI w.)
Jan Brueghel (starszy), Pejzaż z rozbójnikami dzielącymi łup (1605) (wraz z Sebastianem Vrancxem)
Willem Claesz Heda, Deser (1637)
Jan Steen, Wybór pomiędzy bogactwem a młodością (1661-63)
Jean-Baptiste Greuze, Gitarzysta (1757)
Giovanni Battista Pittoni, Madonna i dziecko z dwoma aniołami (II poł. XVIII w.)
Jean-Auguste-Dominique Ingres, Akt męski (1801)
Gustave Courbet, Brzeg morza (1867)
Auguste Renoir, Krajobraz z Cros-de-Cagnes (1912)

Podstawę kolekcji, dzisiaj liczącej ok. 4000 obrazów, stanowiło trzydzieści sześć dzieł autorstwa malarzy europejskich (takich, jak: Cornelis van Haarlem czy Jacob Jordaens) zakupionych przez, jeszcze wtedy, Muzeum Sztuk Pięknych.

Ważniejsze obrazy:

  • Abraham Janssens – Opłakiwanie (ok. 1621-22)
  • Jacob Jordaens – Adam i Ewa, Święta Rodzina z małym św. Janem i jego rodzicami (ok. 1617), Triumf Fryderyka Henryka, księcia Oranii (1651)
  • Jean Jouvenet – Ostatnia Wieczerza (1704)

Gabinet Grafiki i Rysunków Nowożytnych Obcych[edytuj | edytuj kod]

Pieter Bruegel (starszy), Polowanie na dzikie króliki, ok. 1560
Rembrandt, Trzy krzyże (stan IV), ok. 1660
Srebrne regalia Augusta III Sasa i Marii Józefy
Płaszcz koronacyjny Augusta III Sasa

Zaczątkiem kolekcji były zbiory, które Muzeum Sztuk Pięknych przejęło w 1862 roku od Warszawskiej Biblioteki Rządowej i Szkoły Sztuk Pięknych. Podwaliną liczącego dzisiaj ok. 85 000 grafik i 15 000 rysunków zbioru było 90 rysunków kupionych w 1883 roku od Jana Jundziłła i 101 rysunków podarowanych muzeum przez ks. Józefa Mrozowskiego w 1908 roku. Kolekcja obejmuje europejskie prace z przedziału od XIII do XX wieku, stworzone przy pomocy różnych technik, począwszy od iluminacji rękopiśmienniczych na pergaminie, przez drzeworyty, różnego typu druki, aż do całych albumów prac.

Ważniejsze zabytki:

Zbiory Sztuki Współczesnej. Galeria Sztuki Polskiej XX w.[edytuj | edytuj kod]

Osobny dział Zbiorów powstał w 1958 roku i obejmuje on w przeważającej większości kolekcję polskich prac – malarstwa, grafiki, sztuki zdobniczej, rzeźby etc. – stworzonych po I wojnie światowej. Poza dziełami polskimi Zbiory zawierają również obiekty sztuki zagranicznej, m.in. zespół ceramiki Pabla Picassa czy Portret Tadeusza Makowskiego Marcela Gromaire’a.

Ważniejsze zabytki:

Gabinet Grafiki i Rysunków Współczesnych[edytuj | edytuj kod]

Powstał w 1982 roku. Wcześniej przez dwadzieścia cztery lata funkcjonował Dział Grafiki przy Galerii Sztuki Współczesnej. Podstawę zbioru stanowi kolekcja grafiki polskiej z przedziału 1905-1936, a obecnie liczy ona ok. 43 000 prac. Gabinet dzieli się na sześć działów: 1. Rysunki polskie, 2. Grafika polska, 3. Ekslibrisy współczesne, 4. Rysunki obce, 5. Grafika obca, 6. Dokumentacja artystyczna.

W Gabinecie znajdują się rysunki i grafiki m.in. Stanisława Ignacego Witkiewicza, Władysława Skoczylasa, Stefana Mrożewskiego, Bronisława Wojciecha Linkego, Marca Chagalla, Ernsta Ludwiga Kirchnera, Maxa Ernsta, Joana Miro, Pabla Picassa czy Hansa Theodora Richtera.

Ważniejsze zabytki:

Zbiory Sztuki Zdobniczej. Galeria Polskiej Sztuki Zdobniczej[edytuj | edytuj kod]

Wydzielone zostały w Muzeum Narodowym w 1996 roku i podzielone na mniejsze jednostki: Tkanin, Ceramiki i Szkła, Mebli, Variów, Złotnictwa i Metali, Masoników. Podwalinę kolekcji stanowił zbiór ponad 400 wyrobów kowalskich i ślusarskich, podarowany MNW w 1901 roku przez Romana Szewczykowskiego.

Zbiory Sztuki Zdobniczej. Galeria Europejskiej Sztuki Zdobniczej[edytuj | edytuj kod]

Na razie udostępniana tylko podczas wystaw czasowych. Jej historia jest taka sama jak Galerii Polskiej Sztuki Zdobniczej. W jej skład wchodzą m.in. różnego rodzaju tkaniny, świeczniki, zbiory naczyń, pucharów, porcelanowych (i innych) figur.

Zbiory Rzeźby[edytuj | edytuj kod]

Powstały w 1996 roku i obejmują działy: Rzeźby Dawnej i Rzeźby Współczesnej. Z powodu braku miejsca w Głównym Gmachu MNW ich zdecydowanie większa część znajduje się w Muzeum w Łazienkach. Obiekty w dziale Rzeźby Dawnej powstały do I wojny światowej, w dziale Rzeźby Współczesnej – po I wojnie.

Gabinet Monet i Medali[edytuj | edytuj kod]

W 1921 MNW otrzymało od Władysława Semerau-Siemianowskiego zbiór 30 000 monet antycznych. Kolekcja ta stała się podwaliną dla liczącego dzisiaj przeszło 250 000 eksponatów Gabinetu Monet i Medali, podzielonego w związku z dynamicznym rozrostem zbiorów, na siedem działów: 1. Dział monet antycznych, 2. Dział monet średniowiecznych polskich i obcych, 3. Dział monet średniowiecznych polskich i obcych, 4. Dział pieniędzy papierowych, 5. Dział medali polskich i obcych, 6. Dział falerystyki (orderów), 7. Dział sfragistyki (herbów).

Zbiory Ikonograficzne i Fotograficzne[edytuj | edytuj kod]

Początek Zbiorów sięga roku 1914, kiedy to Archiwum Ikonograficzne działające przy Towarzystwie Opieki nad Zabytkami Przeszłości zaczęło tworzyć kolekcję i w 1918 roku przeszła ona pod opiekę Muzeum Narodowego. W Zbiorach znaleźć można rękopisy i materiały ikonograficzne, wśród których najstarszym eksponatem jest Libri Prophetarum z XIV wieku.

Biblioteka[edytuj | edytuj kod]

Założona została w 1916 roku, choć już w 1911 roku muzeum otrzymało w spadku zbiór ksiąg z zakresu historii sztuki i muzealnictwa, którego posiadaczem był wcześniej Leopold Meyet. Biblioteka dzieli się na działy: Zbiory Specjalne (starodruki i kolekcja kartografii), Dział Książek Nowych (wydanych po 1800 roku) oraz Dział Czasopism i Kalendarzy. Jedną z najważniejszych książek w niej przechowywanych jest De revolutionibus orbium coelestium; Libri VI Mikołaja Kopernika.

Dyrektorzy[edytuj | edytuj kod]

Cyprian Lachnicki, dyrektor Muzeum Sztuk Pięknych w latach 1876–1906.

Oddziały[edytuj | edytuj kod]

Muzeum w Nieborowie i Arkadii[edytuj | edytuj kod]

Pałac w Nieborowie, widok od strony parku

Powstało w 1945 roku, a składają się na nie pałac Radziwiłłów w Nieborowie i okalający go ogród oraz Ogród Romantyczny Heleny Radziwiłłowej w Arkadii. Jest to muzeum wnętrz rezydencji pałacowej XVII-XIX wieku, a także ogrodów utrzymanych w stylach francuskim (regularnym) oraz angielskim (sentymentalno-romantycznym).

W 1945 roku na terenie nieborowskiego pałacu oraz pobliskiego Pawilonu Myśliwskiego powstał ponadto Ośrodek Pracy Twórczej, w którym pracować mogą zarówno artyści, jak i naukowcy.

Muzeum Plakatu w Wilanowie[edytuj | edytuj kod]

Powstało w 1968 roku, a podstawę jego kolekcji stanowił zbiór plakatów przekazany przez Stanisława Lorentza, pierwszego dyrektora muzeum. Obecnie kolekcja jest jedną z największych na świecie, w tym obejmuje polskie plakaty artystyczne od roku 1892 oraz plakaty zagraniczne. Muzeum jest organizatorem odbywającego się co dwa lata Międzynarodowego Biennale Plakatu.

Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni[edytuj | edytuj kod]

Zaczęło funkcjonować w 1965 roku, odbudowywane od 1948 roku z inicjatywy Xawerego Dunikowskiego. W muzeum oraz w parku okalającym je znajdują się zbiory rzeźb, a także organizowane są wystawy fotografii, malarstwa, mają miejsce też i inne imprezy kulturalne.

Muzeum Wnętrz w Otwocku Wielkim[edytuj | edytuj kod]

Muzeum Wnętrz w Otwocku Wielkim

Otwarte w 2004 roku. Na jego siedzibę przeznaczony został siedemnastowieczny pałac Bielińskich.

Muzeum Policji w Pałacu Mostowskich[edytuj | edytuj kod]

7 lipca 2004 roku muzeum zaczęło formalnie istnieć, prace mające dostosować je dla zwiedzających trwają jednak cały czas. Do zwiedzania udostępnione będą wnętrza i zaprezentowane w nich zbiory kolekcji związanych z historią policji znajdujące się w zabytkowych podziemiach pałacu. Od 1949 roku w Pałacu Mostowskich mieściła się siedziba Milicji Obywatelskiej, a potem, nieustannie do dziś – Komenda Stołeczna Policji.

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ https://www.gov.pl/web/kultura/zmiana-na-stanowisku-dyrektora-muzeum-narodowego-w-warszawie
  2. ↑ Edward Chwalewik: Zbiory polskie. Archiwa, bibljoteki, gabinety, galerje, muzea i inne zbiory pamiątek przeszłości w ojczyźnie i na obczyźnie w porządku alfabetycznym według miejscowości ułożone. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Jakóba Mortkowicza, 1927, s. 341.
  3. ↑ Birgit Schwarz: Geniewahn: Hitler und die Kunst. Böhlau Verlag Wien, 2009, s. 312. ISBN 32-05783-07-7. Cytat: Mehrere Gemälde aus dem Berghof befinden sich heute im Nationalmuseum in Warschau. Bordones Venus und Amor etwa (Abb. 100) ebenso wie der Madonnen-Tondo Bugiardinis (Abb. 62) oder ein großes Ruinenbild von Pannini, das in der verglasten Veranda gehangen hatte (Abb. 113). (niem.).
  4. ↑ Stanisław Lorentz: Muzeum Narodowe w Warszawie: malarstwo. Arkady, 1984, s. 28. ISBN 83-21332-01-3.
  5. ↑ Jan Pruszyński. Kulturkampf. „Wprost”. 49/2004 (1149), s. 36, 5 grudnia 2004. ISSN 0209-1747. 
  6. ↑ Dekret z dnia 7 maja 1945 r. o upaństwowieniu Muzeum Narodowego w Warszawie (Dz.U. z 1945 r. nr 18, poz. 98).
  7. ↑ Emilie Prattico: Ars Homo Erotica: 'bring the toilet to Warsaw national museum’. 2010-07-16. [dostęp 2017-03-16]. Cytat: The Ars Homo Erotica exhibition opened days before the presidential elections on 20 June. It’s the first art show at the largest museum of the capital to gather representations of homoeroticism in eastern Europe. When he took the national museum’s helm in 2009, director Piotr Piotrowski’s explicit intention was to revitalise the traditional institution. (ang.).
  8. ↑ a b Grzegorz Piątek: Sanator. Kariera Stefana Starzyńskiego. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2016, s. 221. ISBN 978-83-280-2149-5.
  9. ↑ Stanisław Niewiadowski: Warszawa jakiej nie ma. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1988, s. 154, 167. ISBN 83-06-01615-7.
  10. ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 22.
  11. ↑ Marta Leśniakowska: Architektura w Warszawie 1918–1939. Warszawa: Arkada Pracownia Historii Sztuki, 2006, s. 20. ISBN 83-60350-00-0.
  12. ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 126.
  13. ↑ Laureaci 4. Przeglądu Muzeum Widzialne 2019 – Aktualności – Muzeum Widzialne [online], Laureaci 4. Przeglądu Muzeum Widzialne 2019 – Aktualności – Muzeum Widzialne [dostęp 2020-09-12] (pol.).
  14. ↑ Prof. Jerzy Miziołek nowym dyrektorem Muzeum Narodowego w Warszawie [online], MKiDN, 23 listopada 2018 [dostęp 2018-12-20].
  15. ↑ Tomasz Urzykowski: Miziołek nie jest już dyrektorem Muzeum Narodowego. [w:] Gazeta Stołeczna [on-line]. warszawa.wyborcza.pl, 2 grudnia 2019. [dostęp 2019-12-03].
  16. ↑ Dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie wciąż niemianowany [online], rp.pl [dostęp 2020-11-16] (pol.).
  17. ↑ Łukasz Gaweł dyrektorem Muzeum Narodowego w Warszawie. gov.pl/web/kultura/, 2020-11-15. [dostęp 2020-11-17].
  18. ↑ https://www.gov.pl/web/kultura/zmiana-na-stanowisku-dyrektora-muzeum-narodowego-w-warszawie

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Strony internetowe MNW i jego oddziałów.
  • Muzeum Narodowe w Warszawie. Arcydzieła malarstwa, red. Dorota Folga-Januszewska. Warszawa: Arkady 2005.
  • Muzeum Narodowe w Warszawie. Przewodnik po galeriach stałych i zbiorach studyjnych, pod red. K. Murawskiej-Muthesius i D. Folgi-Januszewskiej, Warszawa 2006.
  • Lipińska Jadwiga „Starożytny Egipt” w: „Zbiory Sztuki Starożytnej”, cz. II, Warszawa 2004, Muzeum Narodowe w Warszawie, ISBN 83-7100-285-8.
  • Michałowski Kazimierz „Od Edfu do Faras”, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1974

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Oddziały MNW[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Muzeum_Narodowe_w_Warszawie&oldid=73183450”