PWS-20
 Prototyp PWS-20 | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Konstruktor | |
| Typ | |
| Konstrukcja |
górnopłat o konstrukcji mieszanej |
| Załoga |
2 |
| Historia | |
| Data oblotu |
12 marca 1929 |
| Wycofanie ze służby |
1933 |
| Liczba egz. |
2 |
| Dane techniczne | |
| Napęd | |
| Moc | |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
17,6 m |
| Długość |
12,67 m |
| Wysokość |
3,71 m |
| Powierzchnia nośna |
52,9 m² |
| Profil skrzydła |
Bobek B4 |
| Masa | |
| Własna |
1850 kg |
| Użyteczna |
1350 kg |
| Startowa |
3200 kg |
| Zapas paliwa |
600 l |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
178 km/h |
| Prędkość przelotowa |
160 km/h |
| Prędkość minimalna |
93 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
3,4 m/s |
| Pułap |
3800 m |
| Zasięg |
800 km |
| Rozbieg |
150 m |
| Współczynnik obciążenia konstrukcji |
7 |
| Dane operacyjne | |
| Liczba miejsc | |
| 6 | |
| Użytkownicy | |
| PLL LOT | |
PWS-20 – polski ośmiomiejscowy samolot pasażerski w układzie górnopłata z końca lat 20. XX wieku konstrukcji inż. Zbysława Ciołkosza, zbudowany w Podlaskiej Wytwórni Samolotów w Białej Podlaskiej. Oblatana w marcu 1929 roku maszyna była pierwszym samolotem pasażerskim polskiej konstrukcji. Zbudowano dwa egzemplarze PWS-20, które były testowane w PLL LOT, jednak okazały się droższe w eksploatacji od Fokkerów F.VII/1m i model nie został skierowany do produkcji seryjnej. Powstał też projekt wersji wojskowej – wodnosamolotu pływakowego PWS-20ter/hydro, jednak nie został zrealizowany.
Historia[edytuj | edytuj kod]
W drugiej połowie 1927 roku Ministerstwo Komunikacji ogłosiło konkurs na projekt ośmiomiejscowego samolotu pasażerskiego dla sześciu pasażerów i dwóch członków załogi, przeznaczonego do przewozu osób i towarów w krajowej komunikacji lotniczej[1][2]. Najlepsze miejsce w rozstrzygniętym 10 grudnia 1928 roku konkursie – II – przypadło konstrukcji inż. Zbysława Ciołkosza z Podlaskiej Wytwórni Samolotów oznaczonej PWS-20[1][3]. Samolot PWS pokonał w rywalizacji sześciu rywali, wśród których znajdowały się cztery projekty PZL (T.200, T.400, T.600 i Y), jeden zakładów Plage i Laśkiewicz (Lublin R.IX) i jeden z WWS Samolot (MN-2)[2]. Dzięki subwencji w wysokości 75 000 złotych pochodzącej z Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w 1928 roku rozpoczęła się budowa prototypu samolotu zgodnie z dokumentacją opracowaną przez inż. Ciołkosza wspólnie z inż. Antonim Uszackim[1]. Płatowiec, nazwany PWS-20T (litera „T” oznaczała „transportowy”) oblatany został 12 marca 1929 roku na lotnisku w Białej Podlaskiej przez pilota fabrycznego Franciszka Rutkowskiego, w pierwszym locie zamiast kół zamontowane były narty[1][3]. 16 marca dokonano pierwszego startu na podwoziu kołowym, podczas którego w pełni obciążony samolot uzyskał pułap 3850 metrów[4].
Po pomyślnym zakończeniu prób fabrycznych samolot został zakupiony przez Ministerstwo Komunikacji, a 9 kwietnia 1929 roku nadano mu imię „Gniezno”. W czerwcu tego roku samolot przeszedł próby statyczne, po czym został zaprezentowany publiczności na Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu[1][5]. Jesienią PWS-20 testowany był zarówno w IBTL, jak też w PLL LOT. Po przeprowadzeniu prób użytkowych LOT zwrócił samolot do wytwórni w celu dokonania modyfikacji: poszerzenia podwozia, poprawy chłodzenia silnika i rozmieszczenia rur wydechowych oraz przebudowy kabiny pasażerskiej. Po dokonaniu przeróbek w 1930 roku prototyp otrzymał oznaczenie PWS-20bis i znaki rejestracyjne SP-AAZ, po czym powrócił do PLL LOT, gdzie otrzymał imię „Zula”. W tym samym czasie powstał drugi egzemplarz PWS-20 (numer fabryczny 1), który otrzymał znaki rejestracyjne SP-AAY i także trafił do LOT, nazwany „Yaga”[1][3]. W lipcu i sierpniu 1930 roku PWS-20bis eksponowano na Międzynarodowej Wystawie Komunikacji i Turystyki w Poznaniu (m.in. wraz z Lublinem R.IX, Lublinem R.XI i Fokkerem F.VIIb/3m)[6]. Do 1931 roku obie maszyny wykonały loty o łącznym czasie 130 godzin, początkowo obsługując trasę Warszawa – Bukareszt, a następnie przewożąc m.in. na trasie ze Lwowa do Warszawy ciastka z cukierni Ludwika Zalewskiego czy wyroby czekoladowe Wedla[3][5]. Samoloty oceniono pozytywnie pod względem własności pilotażowych i osiągów, jednak miały dużo wyższe koszty eksploatacji w stosunku do używanych przez LOT Fokkerów F.VII/1m[3][7]. Z tego względu maszyny nie weszły do eksploatacji i skasowano je w 1933 roku – jeden w Poznaniu, a drugi w Warszawie[5][8].
W budowie znajdował się też trzeci egzemplarz PWS-20, dla którego zarezerwowano znaki rejestracyjne SP-AAX. Po wycofaniu się Ministerstwa Komunikacji z finansowania jego budowy, próbowano ukończyć go jako samolot długodystansowy, przeznaczony do lotów rekordowych (przelot przez Atlantyk czy lot dookoła świata). W tym celu miał on mieć pływaki oraz zbiorniki paliwa powiększone do 1500 litrów, co zapewniałoby zasięg wynoszący 6450 km[8][9]. Planowano też wykorzystanie go do obsługi połączeń lotniczych z Danią i Szwecją, jednak z powodów finansowych budowy samolotu nie dokończono[3][8].
PWS-20 był pierwszym skonstruowanym i wykonanym w Polsce samolotem pasażerskim[8].
Wersja wojskowa (PWS-20ter/hydro)[edytuj | edytuj kod]
PWS-20 oferowany był także lotnictwu wojskowemu w wersji torpedowo-bombowej. Wodnosamolot miał mieć szeroko rozstawione drewniane pływaki konstrukcji PWS i załogę składającą się z trzech osób (pilota, obserwatora i strzelca pokładowego). W założeniu mógł przenosić torpedę lotniczą lub bomby głębinowe o masie 700 kg[10]. Uzbrojenie obronne miało się składać z dwóch ruchomych karabinów maszynowych: jeden umieszczony na obrotnicy na grzbiecie kadłuba oraz drugi do osłony tylnej dolnej półsfery. Projekt miał być konkurencyjny wobec pomysłu adaptacji samolotów bombowych Farman F-68 Goliath na morskie, jednak żadnego z tych przedsięwzięć nie zrealizowano[10].
Opis konstrukcji i dane techniczne[edytuj | edytuj kod]
PWS-20 był jednosilnikowym, ośmiomiejscowym górnopłatem pasażerskim o konstrukcji mieszanej. Kadłub tworzyła kratownica z prostokątnych rur duralowych (przód) oraz spawanych rur stalowych (część tylna), wykrzyżowana cięgnami stalowymi, pokryta sklejką. Kabina załogi dwumiejscowa, umieszczona powyżej kabiny pasażerskiej i oddzielona od przedziału silnikowego ścianą ogniową z otwieranym włazem. Miejsce pilota znajdowało się z prawej strony, wyposażone w wolant i orczyk. Samolot miał zdublowane sterowanie (drążek sterowy przed fotelem mechanika wyjmowany)[8][9]. Osłona kabiny stała, z możliwością awaryjnego zrzutu do wykonania skoku ze spadochronem[11].
Kabina pasażerska wyposażona była w sześć foteli z możliwością zamontowania dwóch siedzeń składanych, kryta od wewnątrz sklejką oklejoną dermą, o wymiarach 1,54 × 1,80 × 3,15 metra; za kabiną znajdowała się toaleta[8][12]. Drzwi do kabiny usytuowane z lewej strony kadłuba; w suficie znajdował się oszklony właz awaryjny[8]. Bagażnik główny znajdował się pod kabiną załogi i mieścił bagaż o masie do 170 kg, bagażnik dodatkowy na 50 kg umieszczony był za toaletą[8][12].
Płaty prostokątne z zaokrąglonymi końcówkami, dwudźwigarowe, dwudzielne, konstrukcji drewnianej; do pierwszego dźwigara kryte sklejką, dalej płótnem[13]. Skrzydła o rozpiętości 17,6 metra podparte były dwiema parami zastrzałów i ważyły 500 kg[14]. Profil płata Bobek B4[9][13]. Powierzchnia nośna wynosiła 52,9 m²[3][8]. Lotki kryte płótnem, ze skrzydełkami odciążającymi[13]. Obciążenie powierzchni wynosiło 60,5 kg/m², zaś współczynnik obciążenia niszczącego miał wartość 7[8].
Długość samolotu wynosiła 12,67 metra, a wysokość 3,71 metra[3][8]. Masa własna płatowca wynosiła 1850 kg, masa użyteczna 1350 kg, zaś masa całkowita (startowa) 3200 kg[8][a]. Usterzenie klasyczne, drewniane, kryte płótnem, ze statecznikiem pionowym usztywnionym cięgnami oraz statecznikami poziomymi podpartymi pojedynczymi zastrzałami. Podwozie główne początkowo osiowe, z rur stalowych i duralowych, o rozstawie 2,5 metra, amortyzowane sznurem gumowym; po przeróbce trójgoleniowe wsparte o kadłub i zastrzały, amortyzowane sznurem gumowym, z rozstawem kół powiększonym do 3,54 metra[12][13]. Z tyłu płoza ogonowa, wykonana ze blachy duralowej, także amortyzowana sznurem gumowym[13].
Napęd stanowił chłodzony cieczą 12-cylindrowy silnik widlasty w układzie W Lorraine-Dietrich 12 Eb produkcji Polskich Zakładów Škody o mocy nominalnej 336 kW (450 KM) przy 1850 obr./min, mocy startowej 478 KM i masie 400 kg, napędzający stałe, metalowe, dwułopatowe śmigło ciągnące firmy HKW o średnicy 3,3 metra[12][13]. Łoże silnika spawane z rur, belek i wręg stalowych, osłony z blachy duralowej[13]. Pod silnikiem znajdowała się chłodnica Lamblin[12][13]. Obciążenie mocy wynosiło 7,1 kg/KM[8]. Umieszczone w skrzydłach zbiorniki paliwa miały pojemność 600 litrów; w tyle kadłuba znajdował się dodatkowy zbiornik mieszczący 80 litrów, napełniany w celu wyważenia samolotu[3][13]. Prędkość maksymalna wynosiła 178 km/h, prędkość przelotowa 160 km/h, zaś prędkość minimalna 93 km/h[3][8][b]. Przelotowe zużycie paliwa wynosiło 100-110 litrów/h. Maszyna osiągała pułap 3800 metrów z prędkością wznoszenia wynoszącą 3,4 m/s[3][13]. Samolot charakteryzował się rozbiegiem wynoszącym 150 metrów, zaś zasięg wynosił 800 km[3][8].
Malowanie[edytuj | edytuj kod]
Samoloty PWS-20 malowane były na kolor srebrny, z ciemnoniebieskimi krawędziami płatów, usterzenia oraz przodem i spodem kadłuba[3][15]. Znaki rejestracyjne w kolorze czarnym malowane były na płacie oraz kadłubie[16][17].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f Glass 2004 ↓, s. 315.
- ↑ a b Cynk 1971 ↓, s. 436.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n Chwałczyk i Glass 1990 ↓, s. 168.
- ↑ Cynk 1971 ↓, s. 437.
- ↑ a b c Cynk 1971 ↓, s. 438.
- ↑ NAC ↓.
- ↑ Glass 2004 ↓, s. 315-316.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Glass 2004 ↓, s. 316.
- ↑ a b c Cynk 1971 ↓, s. 439.
- ↑ a b Morgała 2003 ↓, s. 373.
- ↑ Pilot 1929 ↓, s. 118.
- ↑ a b c d e f Cynk 1971 ↓, s. 440.
- ↑ a b c d e f g h i j Glass 2004 ↓, s. 317.
- ↑ Glass 2004 ↓, s. 316-317.
- ↑ Glass 2004 ↓, s. 317-318.
- ↑ Glass 2004 ↓, s. 318.
- ↑ Jońca 1986 ↓, s. 25.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Tadeusz Chwałczyk, Andrzej Glass: Samoloty PWS. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1990, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. ISBN 83-206-0899-6.
- Jerzy B. Cynk: Polish aircraft 1893-1939. London: Putman & Company Limited, 1971. ISBN 0-370-00085-4.
- Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4.
- Adam Jońca: Samoloty linii lotniczych 1919-1930. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1986, seria: Barwa w lotnictwie polskim. Tom 2. ISBN 83-206-0485-0.
- Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce 1924-1939. Warszawa: Bellona, 2003. ISBN 83-11-09319-9.
- Międzynarodowa Wystawa Komunikacji i Turystyki w Poznaniu. Narodowe Archiwum Cyfrowe. [dostęp 2020-04-25].
- PWS 20. „Pilot: organ Klubu Pilotów Województwa Śląskiego”. 7-8/1929, lipiec-sierpień 1929. Katowice: Klub Pilotów Województwa Śląskiego. OCLC 750925353.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Sylwetka samolotu PWS-20 w serwisie samolotypolskie.pl. samolotypolskie.pl. [dostęp 2023-06-26]. (pol.).
- Sylwetka samolotu PWS-20 w serwisie «Уголок неба». airwar.ru. [dostęp 2023-06-26]. (ros.).
.svg)
.svg)
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at au av aw ax ay az ba bb bc bd be bf bg bh bi bj bk bl bm bn bo bp bq br bs bt bu bv bw bx by bz ca cb cc cd ce cf cg ch ci cj ck cl cm cn co cp cq cr cs ct cu obcej produkcji lub konstrukcji, używane przez Wojsko Polskie