Powiat janowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Powiat janowski
powiat
ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 lubelskie

TERC

0605

Siedziba

Janów Lubelski

Starosta

Artur Pizoń

Powierzchnia

875,34 km²

Populacja (31.12.2020)
• liczba ludności


45 142[1]

• gęstość

52,2 os./km²

Urbanizacja

24,67%

Tablice rejestracyjne

LJA

Adres urzędu:
ul. J. Zamoyskiego 59
23-300 Janów Lubelski
Szczegółowy podział administracyjny
Plan powiatu janowskiego
Liczba gmin miejsko-wiejskich

2

Liczba gmin wiejskich

5

Położenie na mapie województwa
Położenie na mapie województwa
Strona internetowa

Powiat janowski – powiat w Polsce (województwo lubelskie), reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Janów Lubelski.

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

W skład powiatu wchodzą:

Położenie i środowisko geograficzne[edytuj | edytuj kod]

Powiat janowski jest jednym z 24 powiatów województwa lubelskiego. Położony jest w jego południowo-zachodniej części, granicząc z powiatami: kraśnickim, lubelskim, biłgorajskim, niżańskim i stalowowolskim. Położenie geograficzne wyznaczają współrzędne: szerokość 50°55' N północny kraniec (Wola Studzieńska) i 50°34' N południowy kraniec (Kiszki); długość 22°09' E zachodni kraniec (Maliniec-Siembidy) i 22°09' E wschodni kraniec (Kocudza Trzecia).

Historia[edytuj | edytuj kod]

Powiat janowski istniał w latach 18661945[2], 1956-1975 i od 1999 roku.

1866–1919[edytuj | edytuj kod]

W latach 1810-1866 tereny dzisiejszego powiatu janowskiego leżały na pograniczu powiatów tarnogrodzkiego i kraśnickiego obwodu zamojskiego (w 1866, bez żadnych zmian terytorialnych, dotychczasowe powiaty przemianowano na okręgi, a obwód na powiat). W związku z ustanowieniem Zamościa twierdzą i objęciem administracją czysto wojskową w 1820 urzędy cywilne zaczęto przenosić do mającego centralne położenie Janowa Lubelskiego[3].

Ukaz carski z 19 (31) grudnia 1866 całkowicie zmienił podział administracyjny guberni lubelskiej, a w szczególności utworzył w niej powiat janowski. W jego skład weszło:

W latach 18691870 Annopol, Modliborzyce, Urzędów i Zaklików utraciły prawa miejskie[4]. Annopol przyłączono do gminy Rachów, Modliborzyce – do gminy Modliborzyce, Urzędów – do gminy Ostrów z jednoczesną zmianą jej nazwy na Urzędów, Zaklików – do gminy Zdziechowice (zamienionej kilka lat później na gminę Zaklików)[5]. Powiat obejmował powierzchnię 2597 km² i liczył ponad 75.000 mieszkańców.

Po utworzeniu w 1912 guberni chełmskiej do powiatu janowskiego włączono północną część dotychczasowego powiatu biłgorajskiego i zachodnie skrawki dotychczasowego powiatu zamojskiego. Okupanci austriaccy przywrócili podział administracyjny z 1912 roku.

1919–1945[edytuj | edytuj kod]

Po odzyskaniu niepodległości w 1919 powierzchnia powiatu janowskiego zmalała do 1783 km². Administracyjnie powiat dzielił się na 2 gminy miejskie i 14 gmin katastralnych:

17 lutego 1926 roku w powiecie janowskim utworzono wiejską gminę Batorz[6]. W 1928 i 1939 roku zmieniono granice miasta Kraśnik[7][8].

Od końca lat 20. do 1932 starostą powiatowym był mjr Leon Zamecznik[9][10].

Na skutek zniszczeń II wojny światowej oraz z powodu aktywnego lokalnego ruchu oporu, Niemcy przenieśli stolicę powiatu do Kraśnika, tworząc w Janowie tzw. Landkomissariat (filię starostwa). 9 sierpnia 1945 roku oficjalnie zniesiono powiat janowski a z jego obszaru utworzono powiat kraśnicki z siedzibą w Kraśniku[11].

1956–1972[edytuj | edytuj kod]

1 stycznia 1956, 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin 29 września 1954, w województwie lubelskim ponownie utworzono powiat janowski. W skład odtworzonego powiatu janowskiego weszły 1 miasto i 16 gromad wyłączonych z dwóch ościennych powiatów tegoż województwa[12]:

1 stycznia 1957:

1 stycznia 1958[15]:

1973–1975[edytuj | edytuj kod]

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla a w ich miejsce reaktywowano gminy[16]. Powiat janowski podzielono na 1 miasto i 6 gmin[17]:

Tego samego dnia z powiatu kraśnickiego do powiatu janowskiego przełączono obszar sołectwa Zarajec[18].

1975–1998[edytuj | edytuj kod]

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku całe terytorium zniesionego powiatu janowskiego weszło w skład nowo utworzonego województwa tarnobrzeskiego[19].

1 września 1977 roku zniesiono gminę Chrzanów (jej obszar włączono do gminy Dzwola)[20], ale już z dniem 1 października 1982 roku gmina Chrzanów została reaktywowana[21]. 1 grudnia 1979 roku do Janowa Lubelskiego włączono wieś Biała Poduchowna, osadę Obrówka i część obszaru wsi Ruda z gminy Janów Lubelski[22]. 1 stycznia 1984 roku do gminy Janów Lubelski włączono część obszaru wsi Krzemień Drugi (o powierzchni 357 ha) z gminy Dzwola[23]. 1 stycznia 1992 roku miasto Janów Lubelski i gminę wiejską Janów Lubelski połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską[24].

Po 1999 roku[edytuj | edytuj kod]

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym (większym) województwie lubelskim przywrócono powiat janowski o granicach podobnych do tych z początku 1975 roku; powiat został zwiększony jedynie o gminę Batorz, która do maja 1975 roku była w powiecie kraśnickim a następnie do 1998 roku także w województwie tarnobrzeskim[25].

1 stycznia 2014 r. Modliborzyce odzyskały prawa miejskie, równocześnie gmina Modliborzyce stała się gminą miejsko-wiejską.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 31 grudnia 2020[26]):

  Ogółem Kobiety Mężczyźni
  osób % osób % osób %
Ogółem 45 142 100 22 724 50,34 22 418 49,66
Miasto 13 120 29,06 6713 14,87 6407 14,19
Wieś 32 022 70,94 16 011 35,47 16 011 35,47
  • Piramida wieku mieszkańców powiatu janowskiego w 2014 roku[27].


Według danych z 31 grudnia 2020 roku[26] powiat zamieszkiwało 45 142 osób.

Stopa bezrobocia[edytuj | edytuj kod]

We wrześniu 2019 liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynosiła 1 900 osób, a stopa bezrobocia 8,1%[28]

Starostowie janowscy[edytuj | edytuj kod]

Na podstawie źródła[29]:

  • Tadeusz Flis (1 stycznia 1999 – 6 listopada 2000)
  • Ryszard Karwatowski (6 listopada 2000 – 15 listopada 2002)
  • Bolesław Gzik (15 listopada 2002 – 27 listopada 2006)
  • Zenon Sydor (27 listopada 2006 – 2 grudnia 2010)
  • Jerzy Bielecki (2 grudnia 2010 – 25 października 2015)
  • Grzegorz Pyrzyna (21 listopada 2015 – 23 listopada 2018)
  • Artur Pizoń (23 listopada 2018 – nadal)

Sąsiednie powiaty[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Wyniki badań bieżących – Baza Demografia – Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
  2. Informacje o historii z tego okresu zostały pobrane głównie z Internetowego Serwisu Powiatu Janowskiego
  3. Władysław Ćwik, Jerzy Reder Lubelszczyzna. Dzieje rozwoju terytorialnego, podziałów administracyjnych i ustroju władz, Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1977, s.84
  4. Ćwik, Reder Lubelszczyzna..., s.111
  5. Wit Szymanek Z dziejów powiatu janowskiego i kraśnickiego w latach 1474–1975, Stowarzyszenie Dom Europa, b.m.w. 2003, s.20
  6. Dz.U. z 1926 r. nr 17, poz. 96
  7. Dz.U. z 1928 r. nr 47, poz. 459
  8. Dz.U. z 1939 r. nr 23, poz. 147
  9. Rys historyczny powiatu janowskiego. powiatjanowski.pl, 2007-04-02. [dostęp 2015-11-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-11-25)].
  10. Ruch służbowy. „Lubelski Dziennik Wojewódzki”, s. 318, Nr 14 z 16 czerwca 1932. 
  11. Dz.U. z 1945 r. nr 26, poz. 159
  12. Dz.U. z 1955 r. nr 45, poz. 296
  13. a b Dz.U. z 1957 r. nr 8, poz. 28
  14. Dz.U. z 1957 r. nr 8, poz. 29
  15. Dz.U. z 1957 r. nr 59, poz. 309
  16. Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
  17. Polska – Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
  18. Dz.U. z 1972 r. nr 50, poz. 324
  19. Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
  20. Dz.U. z 1977 r. nr 27, poz. 116
  21. Dz.U. z 1981 r. nr 26, poz. 139 oraz Dz.U. z 1982 r. nr 23, poz. 165
  22. Dz.U. z 1979 r. nr 26, poz. 155
  23. Dz.U. z 1986 r. nr 70, poz. 314
  24. Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
  25. Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
  26. a b Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2020). GUS. [dostęp 2021-08-26]. (pol.).
  27. Powiat janowski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  28. GUS, Bezrobotni zarejestrowani i stopa bezrobocia. Stan w końcu września 2019 r. [online], stat.gov.pl [dostęp 2019-11-27] (pol.).
  29. Rafał Rudka (red.): Słownik biograficzny współczesnych starostów. T. III: Starostowie województwa lubelskiego. Warszawa: Związek Powiatów Polskich, 2023, s. 20. ISBN 978-83-62251-82-7. [dostęp 2023-08-30].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]