Temperówka
Temperówka – niewielki przyrząd służący do temperowania (ostrzenia) przyrządów kreślarskich, np. ołówków, kredek. Temperówki ręczne najczęściej mają niewielkie ostrze umieszczone w uchwycie ze stożkowym otworem. Włożenie ołówka do tego otworu i obracanie go w nim powoduje skrawanie cienkiego wióra z drewnianej oprawy ołówka z jednoczesnym kształtowaniem – ostrzeniem – jego grafitowego rdzenia. Istnieją także temperówki, w których ołówek obracany jest przy pomocy specjalnej przekładni napędzanej ręczną korbką lub niewielkim silniczkiem elektrycznym.
Niektóre ołówki, zwłaszcza te, które nie mają typowego przekroju okrągłego albo sześciokątnego, tylko - jak na przykład ołówki stolarskie o przekroju zbliżonym do prostokątnego - nie mogą być ostrzone przez obracanie ich w takim przyrządzie. Do ich ostrzenia trzeba używać noża, albo temperówek o innej konstrukcji, np. z żyletką.
Nazewnictwo[edytuj | edytuj kod]
Temperówka, w zależności od regionu Polski i środowiska, ma wiele nazw potocznych, np.:
- naostrzyk (Górny Śląsk)[1],
- ostrzałka (Śląsk i Kujawy)[2][3],
- ostrzówka/ostrzółka (Śląsk i Kujawy)[4][1],
- ostrzynka (Pomorze Gdańskie)[5][3],
- ostrzyczka (Kociewie)[6],
- ostrzytko/oszczytko (Wielkopolska)[7],
- podstrugaczka/podstrugiwaczka (okolice Tarnowa)[8][3],
- strugaczka (Małopolska)[9][3],
- strugawka (gwary góralskie)[8][1],
- temperka (gwara uczniowska)[10],
- zacinaczka (okolice Krakowa)[1],
- zastróżka (okolice Częstochowy)[3],
- zastrugaczka/zastrugiwaczka (okolice Krakowa)[3][1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Polska mapa regionalizmów [online], Świetlan Maps [dostęp 2019-08-21].
- ↑ ostrzałka. [w:] Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego [on-line]. [dostęp 2016-10-30].,słowo oznacza przyrząd do ostrzenia, może być więc ostrzałka do noży, czy ostrzałka do ołówków por. Leksykony w INTERIA.PL - słownik ortograficzny, języka polskiego, synonimów, wyrazów bliskoznacznych, synonimy online. [w:] Słownik Encyklopedyczny ORTOGRAFIA W WYRAŻENIACH [on-line]. [dostęp 2016-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-31)].
- ↑ a b c d e f Szymon Pifczyk, Jak się porozumieć z rodziną podczas świątecznych spotkań. Słownik regionalizmów [online], 24 grudnia 2018.
- ↑ Chciałabym zapytać o poprawność słowa „ostrzówka” oznaczającego temperówkę.. [w:] fanpage Poradni Językowej IJP UŚ [on-line]. [dostęp 2017-04-14].
- ↑ ostrzynka. [w:] Słownik języka polskiego pod redakcją Witolda Doroszewskiego [on-line]. [dostęp 2016-10-30].
- ↑ Pamięci Profesora Edwarda Brezy, Kociewskie słownictwo szkolne [online], ukw.edu.pl [dostęp 2021-04-01].
- ↑ Skrócony słownik gwary poznańskiej [online] [dostęp 2016-10-30].
- ↑ a b temperówka [online] [dostęp 2016-10-30].
- ↑ strugaczka, [w:] DobrySłownik.pl [online] [dostęp 2016-10-30].
- ↑ temperka, [w:] Słownik Encyklopedyczny GWARA UCZNIOWSKA [online] [dostęp 2016-10-30] [zarchiwizowane z adresu 2016-10-31].