Województwo łódzkie (II Rzeczpospolita)

województwo łódzkie
	1920–1939
	Herb
Państwo	Polska
Data powstania	14 sierpnia 1919 / 15 lutego 1920
Siedziba wojewody i sejmiku	Łódź
Wojewoda	Henryk Józewski
Powierzchnia	(1931) 19 034 km²; (1939) 20 446 km²
Populacja (1931); • liczba ludności	; 2 632 010
• gęstość	138,3 os./km²
Tablice rejestracyjne	ŁD
	Adres Urzędu Wojewódzkiego:ul. Ogrodowa 15; Łódź
Podział administracyjny
Liczba powiatów miejskich	1
Liczba powiatów ziemskich	14
Liczba gmin miejskich	39
Liczba gmin wiejskich	237
	Położenie na mapie II Rzeczypospolitej;

Województwo łódzkie – województwo II Rzeczypospolitej istniejące w latach 1919–1939 ze stolicą w Łodzi.

Województwo łódzkie (do 1938) obejmowało wschodnią część obecnego województwa wielkopolskiego z Kaliszem i Koninem oraz południową i centralną część łódzkiego.

W 1930 podzielone było na 13 powiatów ziemskich oraz 1 miejski. W skład województwa wchodziło także 46 miast (1930) i 232 gminy. Graniczyło z 3 województwami: od zachodu z poznańskim, od południa z kieleckim, od północy oraz wschodu z warszawskim, a także od południowego zachodu z Niemcami^[4].

Ludność[edytuj | edytuj kod]

Według pierwszego spisu powszechnego w 1921 roku województwo zamieszkiwało 2 252 769 osób^[5].

Podział ludności ze względu na narodowość^[5]:

Polacy 1 873 629 (83,2%)
Żydzi 270 437 (12,0%)
Niemcy 103 484 (4,6%)

Podział ludności ze względu na wyznanie^[5]:

rzymskokatolickie 1 734 117 (77%)
mojżeszowe 326 973 (14,5%)
ewangelickie 171 169 (7,6%)
menonickie 12 024 (0,53%)

W roku 1926 ludność województwa zamieszkująca miasta wynosiła 38,7%. Polacy stanowili 83,2% ogółu mieszkańców, Żydzi – 12%, Niemcy – 4,6%. 77% mieszkańców łódzkiego wyznawało religię katolicką, 14,5% mojżeszową, 7,6% ewangelicką i 0,7% grekokatolicyzm.

53,8% mieszkańców województwa łódzkiego zatrudniona była w rolnictwie, 24,6% w przemyśle (głównie włókienniczy), a 8,3% w handlu.

Struktura demograficzna[edytuj | edytuj kod]

Liczba ludności (dane z 9 grudnia 1931)
	Ogółem		Kobiety		Mężczyżni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	2 632 010	100	1 364 825	51,85	1 267 185	48,15
Miasto	1 104 222	41,95	589 824	22,41	514 398	19,54
Wieś	1 527 788	58,5	775 001	29,45	752 787	28,60

Struktura powierzchni[edytuj | edytuj kod]

Według danych z 1929 roku województwo łódzkie miało obszar 19 034 km², w tym:

grunty orne – 65,6%
łąki – 7,3%
pastwiska – 5,6%
lasy – 13,5%
nieużytki i tereny przemysłowe – 8%

Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]

Podział na powiaty w latach 1919–1938
Powiat	Miasto powiatowe	Powierzchnia km² (1929)	Ludność (1929)	Gęstość os./km²
brzeziński	Brzeziny	1117	125 029	111,9
kaliski	Kalisz	1480	180 320	121,8
kolski	Koło	1233	112 029	90,9
koniński	Konin	1313	111 415	84,9
łaski	Łask	1403	149 404	106,5
łęczycki	Łęczyca	1316	122 422	93,1
łódzki (miejski)	Łódź	58,75	597 183	10165
łódzki (wiejski)	Łódź	883	110 381	125,1
piotrkowski	Piotrków Trybunalski	2088	197 285	94,5
radomszczański	Radomsko	2113	169 847	80,4
sieradzki	Sieradz	1613	155 425	96,4
słupecki	Słupca	1070	83 985	78,5
turecki	Turek	1248	102 139	81,8
wieluński	Wieluń	2101	181 362	86,3

Największe miasta[edytuj | edytuj kod]

Największe miasta województwa łódzkiego
Miasto	Powiat	Ludność (1929)
Łódź	łódzki (miejski)	597 183
Kalisz	kaliski	55 613
Piotrków Trybunalski	piotrkowski	43 437
Tomaszów Mazowiecki	brzeziński	35 484
Pabianice	łaski	34 967
Zgierz	łódzki (wiejski)	24 800
Zduńska Wola	sieradzki	23 540
Radomsko	radomszczański	20 372
Koło	kolski	13 040
Ozorków	łęczycki	12 589
Wieluń	wieluński	11 032
Brzeziny	brzeziński	10 633
Konin	koniński	10 379
Łęczyca	łęczycki	10 267
Turek	turecki	10 073
Sieradz	sieradzki	9 284

Podział administracyjny (1939)[edytuj | edytuj kod]

Z dniem 1 kwietnia 1938 r. wyłączono z obszaru województwa łódzkiego i przyłączono do województwa poznańskiego powiaty kaliski, kolski, koniński i turecki^[6].

Z dniem 1 kwietnia 1939 r. włączono w obszar województwa łódzkiego: z województwa warszawskiego powiaty: kutnowski, łowicki, rawski i skierniewicki; z województwa kieleckiego powiaty: opoczyński i konecki z wyjątkiem gmin miejskich: Skarżysko-Kamienna i Szydłowiec oraz gmin wiejskich: Bliżyn i Szydłowiec^[7].

Wojewodowie[edytuj | edytuj kod]

1919–1922 – Antoni Kamieński
1922–1923 – Paweł Garapich (p.o.)
1923–1924 – Marian Rembowski
1924 – Paweł Garapich
1925–1926 – Ludwik Darowski
1926 – Jan Ossoliński (p.o.)
1926–1933 – Władysław Jaszczołt
1933–1938 – Aleksander Hauke-Nowak
1938–1939 – Henryk Józewski

Wicewojewodowie

1920–1922 – Paweł Garapich
1922–1926 – Władysław Łyszkowski
1926 – Jan Ossoliński
1927–1929 – Stanisław Lewicki
1929–1931 – Józef Rożniecki
1931 – Stefan Kirtiklis
1931–1936 – Antoni Potocki
1936–1938 – Stefan Wendorff
1938–1939 – Józef Jellinek^[8]

Galeria[edytuj | edytuj kod]

Województwo łódzkie w szczegółowych danych statystycznych spisu powszechnego z 30.IX.1921 i spisu powszechnego z 9. XII. 1931 r.

Województwo łódzkie – oficjalne dane GUS spisu powszechnego 1921
Skorowidz miejscowości 1921 – szczegółowe dane GUS spisu powszechnego 1921 – województwo łódzkie
Województwo łódzkie- oficjalne dane GUS spisu powszechnego 1931
Polska, gęstość zaludnienia, 1931
Podział administracyjny Polski po 1938
Podział Polski na powiaty (1930) – woj.łódzkie zaznaczone kolorem czerwonym

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Monitor Polski z 1920 r., nr 48 z dn. 28 lutego.
↑ Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Polska Akademia Nauk – Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, 2005, s. 32, seria: Monografie. ISBN 83-87954-66-7.
↑ Drugi Powszechny Spis Ludności z dn. 9.XII 1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 1 .
↑ Skoczylas M. M. Historia medycyny a potencjał turystyczny Nadpilicza Środkowego. W: red. Magowska A., Pękacka-Falkowska K., Owecki M. Wybrane problemy historii medycyny. W kręgu epistemologii i praktyki. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2020, s. 53–75. ISBN 978-83-65275-95-0, treść on-line.
↑ ^a ^b ^c Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom II – Województwo Łódzkie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924.
↑ Ustawa z dnia 12 czerwca 1937 r. o zmianie granic województw: poznańskiego, pomorskiego, warszawskiego i łódzkiego. (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).
↑ Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 r. o zmianie granic województw: białostockiego, kieleckiego, lubelskiego, łódzkiego i warszawskiego. (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).
↑ IreneuszI. Polit IreneuszI., Wojewodowie łódzcy (1919-1939), Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2020 .

[1] Monitor Polski z 1920 r., nr 48 z dn. 28 lutego.

[2] Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Polska Akademia Nauk – Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego, 2005, s. 32, seria: Monografie. ISBN 83-87954-66-7.

[spis1931-3] Drugi Powszechny Spis Ludności z dn. 9.XII 1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność, Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 1 .

[4] Skoczylas M. M. Historia medycyny a potencjał turystyczny Nadpilicza Środkowego. W: red. Magowska A., Pękacka-Falkowska K., Owecki M. Wybrane problemy historii medycyny. W kręgu epistemologii i praktyki. Poznań: Wydawnictwo Kontekst, 2020, s. 53–75. ISBN 978-83-65275-95-0, treść on-line.

[skorowidzłódzki-5] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom II – Województwo Łódzkie, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1924.

[6] Ustawa z dnia 12 czerwca 1937 r. o zmianie granic województw: poznańskiego, pomorskiego, warszawskiego i łódzkiego. (Dz.U. z 1937 r. nr 46, poz. 350).

[7] Ustawa z dnia 9 kwietnia 1938 r. o zmianie granic województw: białostockiego, kieleckiego, lubelskiego, łódzkiego i warszawskiego. (Dz.U. z 1938 r. nr 27, poz. 240).

[:0-8] IreneuszI. Polit IreneuszI., Wojewodowie łódzcy (1919-1939), Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce 2020 .

[9] województwo autonomiczne

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[A]

Powiat miejski	Łódź (od 1920)
Powiaty ziemskie	brzeziński kaliski (do 1938) kolski (do 1938) konecki (od 1939) koniński (do 1938) kutnowski (od 1939) łaski łęczycki łowicki (od 1939) łódzki opoczyński (od 1939) piotrkowski radomszczański rawski (od 1939) skierniewicki (od 1939) sieradzki słupecki (do 1932) turecki (do 1938) wieluński

Województwa	białostockie (od 1919) kieleckie (od 1919) krakowskie (od 1920) lubelskie (od 1919) lwowskie (od 1920) łódzkie (od 1919) nowogródzkie (od 1921) poleskie (od 1921) pomorskie (od 1919) poznańskie (od 1919) stanisławowskie (od 1920) śląskie^[A] (od 1920) tarnopolskie (od 1920) Warszawa (od 1919) warszawskie (od 1919) wileńskie (od 1926) wołyńskie (od 1921)
Okręgi adm.	okręg nowogródzki (1920–21) okręg poleski (1920–21) okręg wołyński (1920–21) Śląsk Cieszyński (1920–22) Ziemia Wileńska (1922–26)
Województwa proponowane	województwo sandomierskie