Zając
| Lepus | |||||
| Linnaeus, 1758[1] | |||||
 Przedstawiciel rodzaju – zając szarak (L. europaeus) | |||||
| Systematyka | |||||
| Domena | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Królestwo | |||||
| Typ | |||||
| Podtyp | |||||
| Gromada | |||||
| Podgromada | |||||
| Infragromada | |||||
| Rząd | |||||
| Rodzina | |||||
| Rodzaj |
zając | ||||
| Typ nomenklatoryczny | |||||
|
Lepus timidus Linnaeus, 1758 | |||||
| |||||
| Podrodzaje i gatunki | |||||
| |||||
Zając[16] (Lepus) – rodzaj ssaków z rodziny zającowatych (Leporidae).
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj obejmuje szeroko rozpowszechnione gatunki obejmujące swoim zasięgiem Eurazję, Afrykę i Amerykę Północną wraz z Grenlandią[17][18][19].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała (bez ogona) 290–680 mm, długość ogona 25–145 mm, długość ucha 60–170 mm, długość tylnej stopy 76–185 mm; masa ciała 1–6,8 kg[19][20].
Systematyka[edytuj | edytuj kod]
Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w 10. wydaniu książki swojego autorstwa o tytule Systema Naturae[1]. Linneusz wymienił cztery gatunki – Lepus timidus Linnaeus, 1758, Lepus cuniculus Linnaeus, 1758, Lepus capensis Linnaeus, 1758 i Lepus brasiliensis Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) Lepus timidus Linnaeus, 1758 (zając bielak).
Etymologia[edytuj | edytuj kod]
- Lepus: łac. lepus leporis ‘królik, zając’[21].
- Chionobates: gr. χιων khiōn, χιονος khionos ‘śnieg’; βατης batēs ‘piechur’, od βατεω bateō ‘stąpać’, od βαινω bainō ‘chodzić’[22]. Gatunek typowy: Lepus variabilis Pallas, 1778 i Lepus borealis Pallas, 1778 (= Lepus timidus Linnaeus, 1758).
- Eulagos: gr. ευ eu ‘dobry, ładny, typowy’; λαγoς lagos ‘zając’[23]. Gatunek typowy: Lepus mediterraneus J.A. Wagner, 1841.
- Macrotolagus: gr. μακρωτης makrōtēs ‘długouchy’, od μακρος makros ‘długi’; -ωτις -ōtis ‘-uchy’, od ους ous, ωτος ōtos ‘ucho’; λαγoς lagos ‘zając’[24]. Gatunek typowy: Mearns nie wskazał gatunku typowego; późniejsze oznaczenie – Lepus alleni Mearns, 1890.
- Eulepus: gr. ευ eu ‘dobry, ładny’[25]; rodzaj Lepus Linnaeus, 1758 (zając). Gatunek typowy: Lepus timidus Linnaeus, 1758.
- Mamlepus: modyfikacja zaproponowana przez meksykańskiego przyrodnika Alfonso Luisa Herrerę w 1899 roku, polegająca na dodaniu do nazwy rodzaju przedrostka Mam (od Mammalia)[26].
- Lagos: gr. λαγoς lagos ‘zając’[8]. Gatunek typowy: Lepus arcticus Ross, 1819.
- Poecilolagus: gr. ποικιλος poikilos ‘barwny, wielokolorowy’[27]; λαγoς lagos ‘zając’[28] . Gatunek typowy: Lepus americanus Erxleben, 1777.
- Boreolepus: gr. βορειος boreios ‘północny’, od βορεας boreas ‘północ’[29]; łac. lepus leporis ‘królik, zając’[30]. Gatunek typowy: Lepus groenlandicus Rhoads, 1896
- Allolagus: gr. αλλος allos ‘inny’[31] ; λαγoς lagos ‘zając’[28]. Gatunek typowy: Lepus mandshuricus Radde, 1861.
- Tarimolagus: Kotlina Tarymska (chiń. 塔里木盆地; pinyin Tǎlǐmù Péndì; ujg. تارىم ئويمانلىقى Tarim Oymanliqi); λαγoς lagos ‘zając’[28]. Gatunek typowy: Lepus yarkandensis Günther, 1875.
- Indolagus: łac. Indus „indyjski”, od India „Indie”; gr. λαγoς lagos ‘zając’[28]. Gatunek typowy: Lepus nigricollis F. Cuvier, 1823.
- Proeulagus: gr. προ pro ‘blisko, w pobliżu’[32]; rodzaj Eulagos J.E. Gray, 1867. Gatunek typowy: Lepus oiostolus Hodgson, 1840.
- Sabanalagus: hiszp. sabana ‘sawanna’; gr. λαγoς lagos ‘zając’[15]. Gatunek typowy: Lepus microtis Heuglin, 1865.
- Sinolagus: łac. Sinae ‘Chińczyk, chiński’, od gr. Σιναι Sinai ‘Chińczyk, chiński’; gr. λαγoς lagos ‘zając’[15]. Gatunek typowy: Lepus sinensis J.E. Gray, 1832.
Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]
Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki zgrupowane w kilku podrodzajach[33][20][19][18][16]:
- Eulagos J.E. Gray, 1867
- Lepus castroviejoi Palacios, 1977 – zając kantabryjski
- Lepus comus J.A. Allen, 1927 – zając junnański
- Lepus coreanus O. Thomas, 1892 – zając koreański
- Lepus europaeus Pallas, 1778 – zając szarak
- Lepus mandshuricus Radde, 1861 – zając mandżurski
- Lepus starcki Petter, 1963 – zając wyżynny
- Indolagus Gureev, 1964
- Lepus hainanus Swinhoe, 1870 – zając hainański
- Lepus nigricollis F. Cuvier, 1823 – zając czarnoszyi
- Lepus peguensis Blyth, 1855 – zając birmański
- Lepus Linnaeus, 1758
- Lepus arcticus Ross, 1819 – zając polarny
- Lepus othus Merriam, 1900 – zając alaskański
- Lepus timidus Linnaeus, 1758 – zając bielak
- Macrotolagus Mearns, 1895
- Lepus alleni Mearns, 1890 – zając antylopi
- Poecilolagus Lyon, 1904
- Lepus americanus Erxleben, 1777 – zając amerykański
- Proeulagus Gureev, 1964
- Lepus tibetanus Waterhouse, 1841 – zając pustynny
- Lepus tolai Pallas, 1778 – zając stepowy
- Sabanalagus Gureev, 1964
- Lepus fagani O. Thomas, 1902 – zając etiopski
- Lepus microtis Heuglin, 1865 – zając sawannowy
- Sinolagus Averianov, 1998
- Lepus sinensis J.E. Gray, 1832 – zając chiński
- Tarimolagus Gureev, 1964
- Lepus yarkandensis Günther, 1875 – zając nadrzeczny
- Incertae sedis
- Lepus altamirae E.W. Nelson, 1907
- Lepus brachyurus Temminck, 1844 – zając kusy
- Lepus californicus J.E. Gray, 1837 – zając wielkouchy
- Lepus callotis Wagler, 1830 – zając białoboki
- Lepus capensis Linnaeus, 1758 – zając płowy
- Lepus mediterraneus J.A. Wagner, 1841
- Lepus schlumbergeri Saint Loup, 1894
- Lepus saharae Soria-Boix, Donat-Torres, Idrissi & Urios, 2019
- Lepus corsicanus de Winton, 1898 – zając apeniński
- Lepus flavigularis J.A. Wagner, 1844 – zając wydmowy
- Lepus granatensis Rosenhauer, 1856 – zając iberyjski
- Lepus habessinicus Hemprich & Ehrenberg, 1832 – zając abisyński
- Lepus oiostolus Hodgson, 1840 – zając wełnisty
- Lepus saxatilis F. Cuvier, 1823 – zając zaroślowy
- Lepus townsendii Bachman, 1839 – zając białoogonowy
Opisano również gatunki wymarłe z plejstocenu[34]:
- Lepus benjamini Hay, 1921[35] (Stany Zjednoczone)
- Lepus qinhuangdaoensis Wang Wei, Zhang Yunxiang, Li Yongxiang & Gong Hujun, 2010[36] (Chińska Republika Ludowa)
- Lepus teilhardi Zhang Zhaoqun, 2010[37] (Chińska Republika Ludowa)
- Lepus terraerubrae Kretzoi, 1956[38] (Węgry)
- Lepus valdarnensis Weithofer, 1889[39] (Włochy)
- Lepus veter MacInnes, 1953[40] (Kenia)
- Lepus ziboensis Zhang Zhaoqun, 2010[41] (Chińska Republika Ludowa)
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 57. (łac.).
- ↑ J. Brookes: A catalogue of the Anatomical and Zoological Museum of Joshua Brookes. Cz. 16. London: Richard Taylor, 1828, s. 54. (ang.).
- ↑ J. J. Kaup: Skizzirte Entwickelungs-Geschichte und natürliches System der europäischen Thierwelt. Darmstadt: Carl Wilhelm Leske, 1829, s. 170. (niem.).
- ↑ J.E. Gray. Notes on the skulls of hares (Leporidæ) and picas (Lagomyidæ) in the British Museum. „The Annals and Magazine of Natural History”. Third Series. 20, s. 222, 1867. (ang.).
- ↑ E. A. Mearns. The species of the Mexican border were shown to represent three sections of the genus Lepus, which might with advantage be recognized as subgenera. „Science”. New Series. 1, s. 698, 1895. (ang.).
- ↑ A.N.Ch. Acloque: Faune de France: contenant la description des espèces indigènes disposées en tableaux analytiques; et illustrée de figures représentant les types caractéristiques des genres. Paris: Librairie J.-B. Baillière et Fils, 19 rue Hautefeuille, près du boulevard Saint-Germain, 1900, s. 52. (fr.).
- ↑ A.L. Herrera: Sinonimia vulgar y cientifica de los principales vertebrados mexicanos. Mexico: Officina Tipografica de la Secretan’a de Foment, 1899, s. 11. (hiszp.).
- ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 361.
- ↑ M. W. Lyon. Classification of the Hares and their allies. „Smithsonian Miscellaneous Collections”. 45 (1445), s. 324, 1094. (ang.).
- ↑ G.E.H. Barrett-Hamilton: A history of British mammals. T. 2: Land mammals. Cz. 9: Lagomorpha. London: Gurney and Jackson, 1911, s. 160. (ang.).
- ↑ S. Ognev. Zur Systematic der russischen Hasen. „Zoologischer Anzeiger”. 84, s. 71, 1929. (niem.).
- ↑ А.А. Гуреев. „Доклады Академии Наук СССР”. 57, s. 517, 1947. (ros.).
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 139.
- ↑ Gureev 1964 ↓, s. 189.
- ↑ a b c d A.O. Аверьянов. Подродовая систематика зайцев рода Lepus (Lagomorpha, Leporidae). „Бюллетень Московского общества испытателей природы”. Отдел геологический. 103 (1), s. 3–8, 1998. (ros.).
- ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 56. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 286–292. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Lepus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-03-04].
- ↑ a b c S. Schai-Braun & K. Hackländer: Family Leporidae (Hares and Rabbits). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 126–148. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).
- ↑ a b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 188–191. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 373.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 182.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 275.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 395.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 98.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 25.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 203.
- ↑ a b c d Jaeger 1959 ↓, s. 139.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 38.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 140.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 13.
- ↑ Jaeger 1959 ↓, s. 207.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2024-01-06]. (ang.).
- ↑ J.S. Zijlstra: Lepus. Hesperomys project. [dostęp 2023-01-25]. (ang.).
- ↑ O.P. Hay. Descriptions of species of Pleistocene Vertebrata, types or specimens of most of which are preserved in the United States National Musum. „Proceedings of the United States National Museum”. 59, s. 628, 1921. (ang.).
- ↑ 王薇, 张云翔, 李永项 & 弓虎军 / W. Wang, Y.-x. Zhang, Y.-x. Li & H.-j. Gong. 河北秦皇岛柳江盆地中更新世野兔一新种 / A new species of Lepus (Lagomorpha, Mammalia) from the Middle Pleistocene of the Liujiang Basin in Qinhuangdao of Hebei Province, China. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 48 (1), s. 63, 2010. (chiń. • ang.).
- ↑ Zhang 2010 ↓, s. 148.
- ↑ M. Kretzoi. Die altpleistozänen Wirbeltierfaunen des Villányer Gebirges. „Geologica Hungarica”. Series Palaeontologica. 27, s. 167, 1956. (niem.).
- ↑ K.A. Weithofer. Über die tertiären Landsaugethiere Italiens. „Jahrbuch der Kaiserlich Königlichen Geologischen Reichsanstalt”. 39, s. 80, 1889. (niem.).
- ↑ D.G. MacInnes. The Miocene and Pleistocene Lagomorpha of East Africa. „Fossil Mammals of Africa”. 6, s. 24, 1953. (ang.).
- ↑ Zhang 2010 ↓, s. 157.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
- E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
- А.А. Гуреев: Фауна СССР: Млекопитающие. T. 3. Cz. 10: Зайцеобразные (Lagomorpha). Москва; Ленинград: Издательство Академии Наук СССР, 1964, s. 1–276. (ros.).
- 张兆群 / Z.-q. Zhang. 中国更新世兔属化石两新种 / Two Pleistocene new species of Lepus (Leporidae, Lagomorpha) from China. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 48 (2), s. 145–160, 2010. (chiń. • ang.).