Łysa Góra (województwo małopolskie)

Łysa Góra
	wieś
	; Fragment wsi
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	brzeski
Gmina	Dębno
Liczba ludności (2008)	1486
Strefa numeracyjna	14
Kod pocztowy	32-853
Tablice rejestracyjne	KBR
SIMC	0819148
	Położenie na mapie gminy Dębno Łysa Góra
	Położenie na mapie Polski Łysa Góra
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Łysa Góra
	Położenie na mapie powiatu brzeskiego Łysa Góra
	49°55′59″N 20°44′05″E/49,933056 20,734722
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Łysa Góra – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie brzeskim, w gminie Dębno.

Wieś biskupstwa krakowskiego w powiecie sądeckim w województwie krakowskim w końcu XVI wieku^[4].

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Łysa Góra. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnowskiego.

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Łysa Góra leży na Pogórzu Wiśnickim, od południa wieś otaczają Dąbrowa (Wilkówka) 409,7 m n.p.m., Chocholec 377,7 m n.p.m. i Kamionka 392,3 m n.p.m. Przez wieś przepływa, posiadająca tu źródła, rzeka Kisielina.

Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]

Integralne części wsi Łysa Góra^[5]^[6]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0819154	Pańska Góra	część wsi
0819190	Podkościele	część wsi
0819160	Przymiarki	część wsi
0819177	Siciny	część wsi
0819183	Średnie Pole	część wsi
0819214	Zagonie	część wsi
0819220	Zamieście	część wsi
-\|08	Zaszkole	część wsi

Historia[edytuj | edytuj kod]

Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1321, do czasu rozbiorów Polski była własnością biskupów krakowskich. Później przeszła w ręce prywatne. Sławę Łysa Góra zyskała jednak znacznie później, po II wojnie światowej, kiedy w 1947 powstała tam Spółdzielnia Pracy Przemysłu Ludowego i Artystycznego „Kamionka”. Powstał tu później zakład produkcyjny „Kamionka”, który sprzedawał wyroby do różnych krajów na całym świecie, a utworzone technikum ceramiczne zyskało miano szkoły artystycznej. W 2008 r. spółdzielnia przeżywała poważne problemy ekonomiczne, a zainteresowanie kształceniem w szkole radykalnie spadło^[7]. Obecnie spółdzielnia jest w likwidacji, a w budynku szkoły działa Środowiskowy Dom Samopomocy.

Zabytki[edytuj | edytuj kod]

Kościół pw. Matki Bożej Nieustającej Pomocy (Łysa Góra 32) – został wybudowany w latach 1920–1922, a konsekrowany w 1938 roku. Monumentalne schody wraz z otoczeniem powstały w 1959 roku. Budynek posiada liczne dekoracje ceramiczne na zewnątrz i wewnątrz. W 1972 roku na szczycie kościoła umieszczono mozaikowy wizerunek Matki Bożej Nieustającej Pomocy, autorstwa Stefana Jakubowskiego. W 1982 roku wejście do kościoła ozdobiła mozaika ze św. Stanisławem biskupem i męczennikiem, autorstwa Czesławy Paseli, która jest także autorką Ukrzyżowania na zewnętrznej ścianie prezbiterium (ołtarz polowy) oraz Chrystusa Dobrego Pasterza na pobliskiej plebanii.

Wnętrze kościoła zawiera ceramiczne dekoracje powstałe w latach 80. XX wieku zaprojektowane przez krakowskich artystów Marię i Jerzego Skąpskich we współpracy z Jerzym Sachą, łysogórskim rzeźbiarzem i ceramikiem. Są to: na ścianach nawy stacje Drogi Krzyżowej, na ścianach prezbiterium kompozycja Serca Jezusa i scen z życia Św. Józefa a także scena Ostatniej Wieczerzy, a w ołtarzu głównym ceramiczna rama dla ikony Matki Bożej, autorstwa Marii Skąpskiej^[8].

Budynki związane z działalnością Spółdzielni „Kamionka” – budynki stary i nowy, a także pięć innych obiektów m.in. dom Antoniego Kopytki, budynek dawnego technikum ceramicznego (obecnie Środowiskowy Dom Samopomocy) zostały włączone w szlak ceramiczny czarownic i czarodziejów, gdzie poszczególne obiekty oznaczone są ceramicznymi tabliczkami^[9]. W budynku na trasie znajduje się także wystawa „Skarby z Łysej Góry”. Ekspozycja powstała z inicjatywy Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Łysogórskiej „Krakus”, poświęcona jest miejscowości i jej mieszkańcom^[9].

Kapliczka kamienna "Ecce Homo" z 1870 roku
Krzyż żeliwny na postumencie z 1890 roku
Figura Matki Bożej Królowej Polski z Dzieciątkiem z 1902 roku
Tablica pamiątkowa w miejscu katastrofy poświęcona poległej załodze bombowca – w nocy z 16 na 17 sierpnia 1944 w Łysej Górze rozbił się aliancki bombowiec B-24 Liberator 161 z 31. dywizjonu Południowoafrykańskich Sił Powietrznych (SAAF), zestrzelony przez niemiecki myśliwiec w czasie powrotu do bazy we Włoszech po dokonaniu zrzutu dla powstania warszawskiego^[10]

W Łysej Górze działają^[11]:

Zespół Pieśni i Tańca „Kamionka”, który powstał w 1953 roku
Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Łysogórskiej „Krakus”
Łysogórska Orkiestra Dęta
Ludowy Klub sportowy Lks Kłos Łysa Góra, założony w 1948 roku
ochotnicza straż pożarna

Pierwszy budynek spółdzielni „Kamionka”
Dom Antoniego Kopytki. Łysa Góra – spacer ceramicznym szlakiem czarownic i czarodziejów
Środowiskowy Dom Samopomocy – dawne technikum

Osoby związane z miejscowością[edytuj | edytuj kod]

Franciszek Mleczko – działacz spółdzielczy i ludowy, nauczyciel, poseł na Sejm PRL III, IV i V kadencji z ramienia Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego.
Bolesław Książek – ceramik, autor projektów naczyń dekoracyjnych i użytkowych, rzeźb, płyt okładzinowych, autor i współautor wielu ceramicznych dekoracji architektonicznych.
Jerzy Sacha – ceramik, rzeźbiarz

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 74619
↑ Urząd Gminy Dębno. [dostęp 2009-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-17)].
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 754 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.
↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].
↑ TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].
↑ Sołectwo Łysa Góra. [dostęp 2021-11-15].
↑ Szlak ceramiczny regionu tarnowskiego. [dostęp 2021-11-15].
↑ ^a ^b Spacer ceramicznym szlakiem czarownic i czarodziejówKsiążek. [dostęp 2021-11-15].
↑ Strona internetowa Gminy Dębno (powiat brzeski) [1] oraz strona z informacjami o samolotach alianckich zestrzelonych nad ziemią brzeską w sierpniu 1944 [2]
↑ Strony. [dostęp 2021-11-15].

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 74619

[2] Urząd Gminy Dębno. [dostęp 2009-11-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-17)].

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 754 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[4] Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 2008, s. 100.

[Dz.U._29/2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013–02–15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2014-03-09].

[teryt-6] TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-11-18].

[gmina-7] Sołectwo Łysa Góra. [dostęp 2021-11-15].

[tarnów-8] Szlak ceramiczny regionu tarnowskiego. [dostęp 2021-11-15].

[szlak-9] Spacer ceramicznym szlakiem czarownic i czarodziejówKsiążek. [dostęp 2021-11-15].

[10] Strona internetowa Gminy Dębno (powiat brzeski) [1] oraz strona z informacjami o samolotach alianckich zestrzelonych nad ziemią brzeską w sierpniu 1944 [2]

[łg-11] Strony. [dostęp 2021-11-15].

[2]

[3]

[1]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]