Dallas
32°46′57″N 96°47′51″W/32,782500 -96,797500
| Siedziba hrabstwa | |||||
 Dallas | |||||
| |||||
| Przydomek: Big D | |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stan | |||||
| Hrabstwo | |||||
| Data założenia |
1841 | ||||
| Prawa miejskie |
1856 | ||||
| Kod statystyczny | |||||
| Burmistrz |
Eric Johnson (R) | ||||
| Powierzchnia |
999,2 km² | ||||
| Wysokość |
130 m n.p.m. | ||||
| Populacja (2023) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Nr kierunkowy |
214, 469, 972 | ||||
| Kod pocztowy |
Lista kodów
75201-75267, 75270, 75275, 75277, 75283-75287, 75294, 75295, 75301, 75303, 75310, 75312, 75313, 75315, 75320, 75323, 75326, 75336, 75339, 75342, 75346, 75350, 75353-75357, 75359, 75360, 75363, 75364, 75367, 75368, 75370-75374, 75376, 75378-75382, 75386-75398
| ||||
| Strefa czasowa | |||||
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych  | |||||
Położenie na mapie Teksasu  | |||||
| 32°46′57″N 96°47′51″W/32,782500 -96,797500
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Dallas – miasto w Stanach Zjednoczonych, w stanie Teksas, siedziba hrabstwa Dallas, nad rzeką Trinity. Z populacją 1,3 mln mieszkańców, jest dziewiątym co do wielkości miastem w kraju[1]. Stanowi rdzeń konurbacji Dallas–Fort Worth obejmującej 8,1 mln mieszkańców – czwartej pod względem ludności i najszybciej rozwijającej się aglomeracji w Stanach Zjednoczonych[2].
Międzynarodowy port lotniczy Dallas-Fort Worth w 2023 roku przewiózł 81,8 mln pasażerów, co daje mu 3. miejsce (za Atlantą i Dubajem) na liście portów lotniczych o największym stężeniu ruchu pasażerskiego na świecie[3]. Funkcjonuje tutaj także port lotniczy Dallas Love Field. Miasto jest ważnym węzłem drogowym i kolejowym. Ośrodek naukowo–kulturalny, handlowy, bankowo–finansowy oraz przemysłowy w sektorach m.in. lotniczym, elektronicznym, maszynowym, chemicznym, spożywczym i odzieżowym[4]. Dallas, niegdyś znane ze swojego kowbojskiego dziedzictwa i rozległych przestrzeni miejskich, szybko przekształca się w centrum innowacji technologicznych i wyrosło na konkurenta Doliny Krzemowej[5].
Z produktem miejskim brutto w wysokości 598 miliardów dolarów, Dallas zajmuje 13. miejsce wśród miast świata i 6. pośród miast amerykańskich[6]. Konurbacja nieprzerwanie plasuje się na piątym miejscu, pod względem liczby firm notowanych na liście Fortune 500 w Stanach Zjednoczonych, w tym siedziby ExxonMobil, AT&T, American Airlines czy Southwest Airlines[7][8]. Według danych z 2019, Dallas jest 10. najczęściej odwiedzanym miastem w USA, z liczbą 27 milionów turystów[9].
Historyczne znaczenie miasta jako ośrodka przemysłu naftowego i bawełnianego wynika z jego położenia wzdłuż linii kolejowych.
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Miasto położone jest w południowej części Stanów Zjednoczonych, w północno-środkowym Teksasie – ok. 130 km na południe od granicy stanu Oklahoma. Położone na obszarze w większości płaskim, leży na wysokości od 137 do 168 m n.p.m[10]. Rozciąga się na hrabstwa Collin, Denton, Kaufman i Rockwall.
Według United States Census Bureau, miasto zajmuje powierzchnię 999,3 km², z czego 881,9 km² to ląd, zaś 117,4 km² (11,7%) to woda. Region położony na południowych krańcach Wielkich Równin składa się z prerii i lasów dębowych, chociaż znaczna część naturalnego krajobrazu została zajęta przez urbanizację i użytkowanie gruntów rolnych. Na tym obszarze zbiegają się liczne dopływy rzeki Trinity, tworząc jeden ciąg wodny wychodzący z Dallas i zmierzający do Zatoki Meksykańskiej. Rzeka jest kontrolowana przez sieć tam i wałów przeciwpowodziowych[11]. Na obszarze aglomeracji znajduje się kilka dużych jezior i sztucznych zbiorników, w tym: Lewisville (119,7 km²), Ray Hubbard (92 km²), czy Grapevine (29,5 km²)[12].
Klimat[edytuj | edytuj kod]
Klimat Dallas/Fort Worth jest wilgotny, subtropikalny z gorącymi latami. Ma także charakter kontynentalny, z szerokim rocznym zakresem temperatur. Opady są bardzo zróżnicowane, zazwyczaj sprzyjając bimodalnemu rozkładowi mokrej wiosny/jesieni i suchego lata/zimy. Zimy są na ogół łagodne, ale pora roku charakteryzuje się znaczną zmiennością temperatur[11].
Najdłużej w Dallas temperatura była poniżej zera przez 13 kolejnych dni 18-30 grudnia 1983 r.[13] Chociaż opady zimowe są rzadkie, zdarzają się każdej zimy, ale wiele sezonów kończy się niewielkimi lub żadnymi mierzalnymi opadami śniegu. Duży grad, niszczycielskie wiatry, powodzie i tornada zdarzają się prawie co roku w metropolii Dallas/Fort Worth[11].
| Miesiąc | Sty | Lut | Mar | Kwi | Maj | Cze | Lip | Sie | Wrz | Paź | Lis | Gru | Roczna |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Średnie temperatury w dzień [°C] | 13,8 | 16,0 | 20,4 | 24,8 | 29,0 | 33,1 | 35,6 | 35,8 | 31,5 | 25,8 | 19,5 | 14,2 | 25,0 |
| Średnie dobowe temperatury [°C] | 8,4 | 10,6 | 14,8 | 19,1 | 23,8 | 27,9 | 30,2 | 30,4 | 26,1 | 20,2 | 14,1 | 8,9 | 19,6 |
| Średnie temperatury w nocy [°C] | 2,9 | 5,1 | 9,2 | 13,4 | 18,6 | 22,7 | 24,8 | 24,9 | 20,6 | 14,6 | 8,7 | 3,6 | 14,1 |
| Opady [mm] | 52 | 66 | 89 | 78 | 125 | 104 | 56 | 47 | 72 | 122 | 73 | 70 | 954 |
| Średnia liczba dni z opadami | 6,7 | 6,5 | 7,6 | 6,7 | 9,7 | 8,0 | 4,9 | 4,6 | 5,3 | 7,5 | 6,6 | 6,6 | 80,7 |
| Wilgotność [%] | 66 | 66 | 64 | 65 | 70 | 66 | 60 | 60 | 67 | 66 | 67 | 68 | 65 |
| Średnie usłonecznienie [h] | 184 | 178 | 228 | 236 | 258 | 298 | 332 | 305 | 246 | 228 | 184 | 173 | 2850 |
| Źródło: NOAA[14] (liczba dni z opadami dla wartości 0,25 mm, wysokość 148 m n.p.m., 440 km od oceanu, 1981-2010) | |||||||||||||
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość Dallas założono w 1841 roku[4]. Jako miasto funkcjonuje od 1856 roku[15]. Nazwa miasta prawdopodobnie pochodzi od imienia jednego z pierwszych osadników[16]. Od połowy XIX wieku przez Dallas przebiegał szlak osadników i poszukiwaczy złota, a miasto stało się głównym ośrodkiem handlu bawełną[4]. Do miasta zaczęli napływać imigranci ze Szwajcarii, Niemiec i Francji, a po wojnie secesyjnej Afroamerykanie[16]. W 1871 roku uruchomiono z Dallas linię kolejową[4].
Od początku XX wieku Dallas było ośrodkiem przetwórstwa żywności oraz produkcji tekstyliów[16]. Napływ imigrantów z Meksyku, przyczynił się do wzrostu liczby ludności[16]. W 1930 roku we wschodnim Teksasie odkryto złoże ropy naftowej, które przyciągneło inwestycje i uczyniło z Dallas główny ośrodek przemysłu naftowego[16]. Od lat 40. XX wieku miasto zaczęło się intensywnie rozwijać, kiedy w rejonie powstało kilka dużych fabryk produkujących samoloty[16].
22 listopada 1963 roku w Dallas zginął w zamachu prezydent Stanów Zjednoczonych John F. Kennedy. W 1974 otwarto międzynarodowy port lotniczy. W latach 1983–1985 wybudowano Bank of America Plaza, który do dzisiaj jest najwyższym budynkiem w mieście.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Dallas jest dziewiątym najbardziej zaludnionym miastem w Stanach Zjednoczonych i trzecim w Teksasie po miastach Houston i San Antonio. Jego obszar metropolitalny obejmuje jedną czwartą populacji Teksasu i jest największym w południowych Stanach Zjednoczonych i Teksasie. Podczas spisu powszechnego w Stanach Zjednoczonych w 2020 r. miasto Dallas liczyło 1 304 379 mieszkańców, co oznacza wzrost o 106 563 od czasu spisu powszechnego w Stanach Zjednoczonych w 2010 roku[17]. Średnia wieku wynosi 33,1 lat, w porównaniu z 35,2 lat dla Teksasu i 38,5 lat dla Stanów Zjednoczonych[18].
Średni dochód gospodarstwa domowego (dane z 2022) w Dallas wynosi 63 985 dolarów, zaś dochód na mieszkańca 41 761 dolarów. 17,5% mieszkańców żyje poniżej relatywnej granicy ubóstwa[17].
Etniczność[edytuj | edytuj kod]
Według danych pięcioletnich z 2022 roku, Latynosi jakiejkolwiek rasy stanowili 42,4% ludności miasta, ludność biała nielatynoska – 28,3%, ludność czarna lub Afroamerykanie – 23,6%, 13,1% było rasy mieszanej, Azjaci – 3,7% i 0,6% to była rdzenna ludność Ameryki. Znaczna większość, bo aż ponad 80% Latynosów to Meksykanie. 23,8% mieszkańców Dallas urodziło się poza granicami Stanów Zjednoczonych, a w obszarze metropolitalnym było to 18,8%[19].
Liczba ludności[edytuj | edytuj kod]
Język[edytuj | edytuj kod]
Według danych z 2022 roku, 57,6% populacji miasta posługiwało się w domu wyłącznie językiem angielskim (68,4% w obszarze metropolitalnym), 36,4% hiszpańskim, 2,1% innym językiem europejskim, 2,1% językami azjatyckimi i 1,7% innymi językami[19].
Zabytki i atrakcje turystyczne[edytuj | edytuj kod]
.jpg)
- Dallas Zoo (1888), w tym Światowe Akwarium w Dallas (1992)
- Old Red (1892)
- Dallas Museum of Art (Muzeum Sztuki) (1903)
- Arboretum i ogród botaniczny w Dallas (1938)
- Renaissance Tower (1974)
- Wieża Reunion (1978)
- Bank of America Plaza (1985)
- The Sixth Floor Museum at Dealey Plaza (1989)
- Biblioteka i Muzeum Prezydenckie George Busha (1997)
- Muzeum Przyrody i Nauki Perota
- Muzeum Afroamerykanów w Dallas
- Arts District
Transport[edytuj | edytuj kod]
Lekka kolej miejska[edytuj | edytuj kod]
| Nazwa | Zdjęcie | Data
powstania |
Opis, uwagi |
|---|---|---|---|
| DART Light Rail | 
|
1996 | Składa się z oznaczonych kolorami czterech linii: czerwonej, niebieskiej, zielonej i pomarańczowej. |
Transport tramwajowy[edytuj | edytuj kod]
| Nazwa | Zdjęcie | Data
powstania |
Opis, uwagi |
|---|---|---|---|
| Tramwaje w Dallas | .jpg)
|
2015 | Transport obsługiwany przez Dallas Area Rapid Transit (DART). |
Transport lotniczy[edytuj | edytuj kod]
| Zdjęcie | Nazwa |
|---|---|
|
Międzynarodowy port lotniczy Dallas-Fort Worth |
|
Port lotniczy Dallas Love Field |
|
Port lotniczy Dallas Executive |
Kultura[edytuj | edytuj kod]
W mieście kręcone były między innymi: Bonnie i Clyde (1967), Silkwood (1983), RoboCop (1987), Człowiek, który lubił latać (1996), Kto pierwszy, ten lepszy (2002), serial Dallas (2012–2014), oraz serial 22.11.63 (2016).
Uczelnie[edytuj | edytuj kod]
Największe uniwersytety w Dallas, to: Dallas College (10913 stopni przyznanych w 2022 r.), University of North Texas at Dallas (1137 stopni) i Dallas Baptist University (1025 stopni)[18].
- Southern Methodist University
- Dallas Theological Seminary
- Criswell College
- Dallas International University
- Paul Quinn College
- University of Texas Southwestern Medical Center
Sport[edytuj | edytuj kod]
| Dyscyplina | Nazwa/klub |
|---|---|
| Futbol amerykański | Dallas Cowboys |
| Hokej na lodzie | Dallas Stars |
| Koszykówka | Dallas Mavericks |
| Tenis
(kobiecy turniej tenisowy) |
Texas Tennis Open (2011-2012) |
Religia[edytuj | edytuj kod]
Kościół rzymskokatolicki[edytuj | edytuj kod]
Siedziba diecezji Dallas.
Polski Narodowy Kościół Katolicki[edytuj | edytuj kod]
- Parafia Matki Bożej Fatimskiej w Dallas
Kościół prawosławny[edytuj | edytuj kod]
Przestępczość[edytuj | edytuj kod]
W 2019 roku wskaźnik morderstw w Dallas wyniósł 14,89 na 100 000, co uplasowało je na 42. miejscu najbardziej niebezpiecznych miast w USA (powyżej 100 tys. mieszkańców). Bardziej niebezpieczne okazały się np. Detroit (41,45), Waszyngton (23,52), czy Atlanta (19,53)[20].
Miasta partnerskie[edytuj | edytuj kod]
Współpraca międzynarodowa[21]:
Czechy: Brno
Francja: Dijon
Meksyk: Monterrey
Łotwa: Ryga
Rosja: Saratów
Tajwan: Tajpej
Hiszpania: Walencja
Japonia: Sendai
Chiny: Tiencin
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ U.S. Census Bureau QuickFacts: Dallas city, Texas [online], www.census.gov [dostęp 2021-08-16] (ang.).
- ↑ Ahraya Burns, Dallas- Fort Worth leads all metro areas in population growth, adding over 150,000 new residents [online], NBC 5 Dallas-Fort Worth, 14 marca 2024 [dostęp 2024-05-26] (ang.).
- ↑ Top 10 busiest airports in the world shift with the rise of international air travel demand | ACI World [online], 14 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-26] (ang.).
- ↑ a b c d Dallas, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-01-07].
- ↑ Is Dallas the next Silicon Valley? Tech Companies say Yes [online], www.silverdoor.com [dostęp 2024-05-26] (ang.).
- ↑ Despina Wilson, Ranked: The World’s Richest Cities, 2024 [online], CEOWORLD magazine, 3 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-26] (ang.).
- ↑ The big city winners and losers of the Fortune 500: Why Houston, Atlanta and Dallas are (almost) beating New York and Chicago [online], Fortune [dostęp 2024-05-26] (ang.).
- ↑ Dallas Innovates, Dallas Innovates | Staff Report, Texas Dominates Nationally, Dallas‑Fort Worth Steps Up With 24 on 2023 Fortune 500 List [online], Dallas Innovates, 6 czerwca 2023 [dostęp 2024-05-26] (ang.).
- ↑ US tourism top cities stats round-up post [online], Xola, 17 czerwca 2022 [dostęp 2024-05-26] (ang.).
- ↑ Dallas topographic map, elevation, terrain [online], Topographic maps [dostęp 2024-05-27] (ang.).
- ↑ a b c NOAA US Department of Commerce, Dallas/Fort Worth Climate Narrative [online], www.weather.gov [dostęp 2024-05-26] (ang.).
- ↑ 12 Best Lakes in Dallas, Texas | Lakes Near Dallas [online], www.holidify.com [dostęp 2024-05-27] (ang.).
- ↑ Dallas Weather and Climate [online], homesourcedallas.com [dostęp 2024-05-26].
- ↑ NOAA: National Weather Service Climate. Dallas Area, TX.
- ↑ Jackie McElhaney, Michael V. Hazel, TSHA Dallas, TX [online], www.tshaonline.org [dostęp 2021-01-14].
- ↑ a b c d e f Dallas, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2021-01-13] (ang.).
- ↑ a b U.S. Census Bureau QuickFacts: Dallas city, Texas [online], www.census.gov [dostęp 2024-04-03] (ang.).
- ↑ a b Dallas, TX | Data USA [online], datausa.io [dostęp 2024-05-27] (ang.).
- ↑ a b 2022: ACS 5-Year Estimates Data Profiles (DP05/DP02) [online], data.census.gov [dostęp 2024-05-27].
- ↑ Elisha Fieldstadt, Highest murder rates in the U.S. - The most deadly cities [online], www.cbsnews.com, 23 lutego 2022 [dostęp 2024-05-28] (ang.).
- ↑ Office of Protocol – Sister Cities – World Affairs Council of Dallas/Fort Worth [online], www.dfwworld.org [dostęp 2021-01-15].