Daniel Dennett

Daniel Clement Dennett

Daniel Dennett (2012)
Data i miejsce urodzenia	28 marca 1942 Boston
Data śmierci	19 kwietnia 2024
Zawód, zajęcie	filozof
Narodowość	amerykańska
Rodzice	Ruth Marjorie (z domu Leck) i Daniel Clement Dennett Jr.
Małżeństwo	Susan Bell
Dzieci	córka i syn
Krewni i powinowaci	sześcioro wnucząt
Strona internetowa

Daniel Clement Dennett III (ur. 28 marca 1942 w Bostonie, zm. 19 kwietnia 2024) – amerykański filozof, profesor filozofii na Uniwersytecie Tuftsa, reprezentant nowego ateizmu.

Życiorys

Urodził się w 28 marca 1942 roku w Bostonie jako syn Ruth Leck Dennett i Daniela C. Dennett Jr.

Ukończył studia licencjackie na Uniwersytecie Harvarda w 1963 roku, a następnie otrzymał doktorat z filozofii na Uniwersytecie Oksfordzkim w 1965 roku. Doktorat Dennetta The mind and the brain: introspective description in the light of neurological findings: intentionality, napisany pod kierunkiem Gilberta Ryle’a, poświęcony został świadomości. Praca ta w 1969 roku została wydana w formie książki jako Content and Consciousness.

W latach 1965–1971 wykładał na Uniwersytecie Kalifornijskim w Irvine, później rozpoczął nauczanie na Uniwersytecie Tuftsa. Był żonaty, miał dwójkę dzieci: córkę oraz syna.

Koncepcje i poglądy

Zajmował się głównie filozofią umysłu i filozofią nauki. Był szczególnie zainteresowany biologią ewolucyjną oraz kognitywistyką. Był czołowym zwolennikiem teorii zwanej darwinizmem neuralnym (ang. neural darwinism).

Określany był jednym z „Czterech jeźdźców” nowego ateizmu.

Świadomość

Zdaniem Dennetta świadomość to program „maszyny wirtualnej” kształtującej procesy odbywające się w mózgu. Jest ona wytworem procesu ewolucji kulturowej. Ewolucja jednak nie wyjaśnia jak się ona rozwinęła poza tym, że posiada funkcję, która pomaga organizmowi przetrwać, dzięki czemu zadziałała tu selekcja naturalna.

Dennett korzystając z komputerowej terminologii nazywał mózg hardware, na którym zainstalowany jest software, czyli język oraz memy. Hardware jest efektem ewolucji biologicznej, a software ewolucji kulturowej. Ludzie wytworzyli język by móc pokonać ograniczenia indeksykalne i opowiadać o wydarzeniach przeszłych bądź dziejących się w innym miejscu. Dzięki językowi mogą oni operować pojęciem takim jak „ja”, które zdaniem Dennetta jest tylko abstrakcją.

Do opisywania jaźni Dennett używał sformułowania środek narratywnej ciężkości, porównując ją do środka ciężkości. Dennett nazywał środek ciężkości teoretycznym abstraktem i proponował by w taki sam sposób rozumieć jaźń – jako użyteczną fikcję.

Model Wielokrotnych Szkiców

Daniel Dennett w Wenecji w 2006

Model świadomości Dennetta zwany jest Modelem Wielokrotnych Szkiców (ang. Multiple Drafts Model). Jest on modelem przeciwstawnym modelowi nazywanemu Kartezjańskim Teatrem. Model ten w języku polskim jest także tłumaczony jako Model Wielu Szkiców oraz Model Szkiców Złożonych.

Według Modelu Wielokrotnych Szkiców świadomość nie jest pojedynczym procesem, ale ciągłym, zmiennym strumieniem, przechodzącym z jednego szkicu w drugi. Szkice te są nieustannie edytowane, mogą odpowiadać za zachowanie bądź zostać odrzucone. W modelu tym istnieje wiele strumieni, odpowiedzialnych za różne funkcje świadomości. Niektóre z nich istnieją także u zwierząt, inne są typowo ludzkie (związane ze zdolnościami językowymi oraz memami).

Heterofenomenologia

Dennet nazywał Heterofemenologią metodę badawczą, która ma na celu skonstruowanie obiektywnego opisu. Związana jest ona z tezą, że badanie świadomości powinno być przeprowadzane z perspektywy osoby trzeciej. Metoda ta polega na tym, że badana osoba sporządza opis swoich przeżyć, który jest następnie (przez inną osobę) interpretowany.

Qualia

Zdaniem Dennetta qualia wydają się istnieć, jednak nie istnieją. W książce Świadomość, wychodząc od właściwości wtórnych Johna Locke’a argumentował poprzez przyjrzenie się dowodom jakie stawiają filozofowie na istnienie qualiów by udowodnić, że ich nie ma. Ludzi, którzy wierzą w istnienie qualiów nazywa qualofilami.

Memy i religia

Dennett był zwolennikiem memetyki. Uważał, że memy istnieją ponieważ są to słowa, które można wymawiać. Religia to jego zdaniem zjawisko naturalne, które należy w naukowy sposób badać. Powiązał też religię z memami. Zdaniem Dennetta memy były już obecne w religiach ludowych poprzedzających religie zinstytucjonalizowane, a następnie memy te zostały „udomowione”.

Książki

1. 1986: Content and Consciousness, Routledge & Kegan Paul Books Ltd; 2nd edition January, ISBN 0-7102-0846-4.
2. 1985: The Mind’s I, Bantam, Reissue edition, wspólnie z Douglasem Hofstadterem, ISBN 0-553-34584-2.
3. 1984: Elbow Room: The Varieties of Free Will Worth Wanting, MIT Press, ISBN 0-262-04077-8.
4. 1989: The Intentional Stance, MIT Press; Reprint edition, ISBN 0-262-54053-3.
5. 1992: Consciousness Explained, Back Bay Books, ISBN 0-316-18066-1.
   • Świadomość, Kraków 2016, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-256-7.
6. 1996: Darwin’s Dangerous Idea: Evolution and the Meanings of Life, Simon & Schuster; Reprint edition, ISBN 0-684-82471-X.
7. 1997: Kinds of Minds: Towards an Understanding of Consciousness, Basic Books, ISBN 0-465-07351-4.
   • Natura umysłów, Warszawa 1997, Wydawnictwo CiS, ISBN 83-85458-61-1.
8. 1998: Brainchildren: Essays on Designing Minds (Representation and Mind), MIT Press, ISBN 0-262-04166-9.
9. 2003: Freedom Evolves, Viking Press, ISBN 0-670-03186-0.
10. 2003: Science and Religion: Are They Compatible?, współautor: Alvin Plantinga.
    • Nauka i religia. Czy można je pogodzić?, Kraków 2014, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-110-2.
11. 2005: Sweet Dreams, Philosophical Obstacles to a Science of Consiousness, MIT Press, ISBN 0-262-04225-8.
    • Słodkie sny: Filozoficzne przeszkody na drodze do nauki o świadomości, Warszawa 2007, Prószyński i S-ka, ISBN 978-83-7469-456-8.
12. 2006: Breaking the Spell: Religion as a Natural Phenomenon, Viking – Penguin, ISBN 0-670-03472-X.
    • Odczarowanie. Religia jako zjawisko naturalne, Warszawa 2008, PIW, ISBN 978-83-06-03138-6.
13. 2011: Inside Jokes: Using Humor to Reverse-Engineer the Mind, współautorzy: Reginald Adams, Matthew Hurley.
    • Filozofia dowcipu. Humor jako siła napędowa umysłu, Kraków 2015, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-176-8.
14. 2013: Intuition Pumps And Other Tools for Thinking.
    • Dźwignie wyobraźni i inne narzędzia do myślenia, Kraków 2015, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-113-3.
15. 2017: From Bacteria to Bach and Back: The Evolution of Minds, W.W. Norton & Company, ISBN 978-0393242072.
    • Od bakterii do Bacha. O ewolucji umysłów, Kraków 2017, Copernicus Center Press, ISBN 978-83-7886-334-2.
16. 2019: The Four Horsemen: The Conversation That Sparked an Atheist Revolution.
    • Czterej jeźdźcy Apokalipsy. Jak się zaczęła ateistyczna rewolucja (wspólnie z Richardem Dawkinsem, Samem Harrisem, Christopherem Hitchensem), Warszawa 2019, Wydawnictwo CiS, ISBN 978-83-61710-30-1.

Wyróżnienia

• Tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Bukareszteńskiego (20 czerwca 2011).

Zobacz też

• memetyka
• neurobiologia
• ruch The Brights

Linki zewnętrzne

• Daniel C. Dennett „Miłość do Boga”. humanizm.free.ngo.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-10)]. – fragment tłumaczenia „Breaking the Spell”
• Dan Dennett: Uroczy, seksowny, słodki, zabawny – wykład audio/video na łamach TED, 2009
• Dan Denett o naszej świadomości – wykład audio/video na łamach TED, 2003
• Dennett, Daniel Clement (1942–) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-09].