Demokratyczna Republika Armenii
 |
Ten artykuł od 2017-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji. |
| 1918–1920 | |||||
| |||||
| Hymn: Մեր Հայրենիք trb. Mer Hajrenik (Nasza Ojczyzna) | |||||
| Ustrój polityczny | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Stolica | |||||
| Data powstania | |||||
| Data likwidacji | |||||
| Premier | |||||
| Populacja • liczba ludności |
| ||||
| Waluta | |||||
| Język urzędowy | |||||
 Pierwsza Republika Armenii w latach 1918-1920 | |||||
Położenie na mapie świata  | |||||
| 40°10′34″N 44°30′51″E/40,176111 44,514167 | |||||
.svg)
Demokratyczna Republika Armenii (orm. Դեմոկրատական Հայաստանի Հանրապետություն - Demokratakan Hayastani Hanrapetutjun) – państwo ormiańskie na Kaukazie Południowym, istniejące od 28 maja 1918 do 9 lipca 1921 roku. Pierwsze suwerenne państwo ormiańskie od czasu upadku Ormiańskiego Królestwa Cylicji w 1375 roku.
Demokratyczna Republika Armenii powstała z ziem historycznej Armenii, które w wyniku wojen Rosji z Turcją i Persją w XIX wieku znalazły się w granicach imperium rosyjskiego. Po upadku caratu i rozpadzie centralnej władzy w Rosji władzę na Zakaukaziu przejęły gruzińskie, ormiańskie i azerskie stronnictwa niepodległościowe. 10 lutego 1918 wspólny Sejm Zakaukaski proklamował niezależną od Rosji Zakaukaską Demokratyczną Republikę Federacyjną, która jednak rozpadła się już 26-28 maja 1918 roku. Jednym z trzech państw powstałych z jej rozpadu była Demokratyczna Republika Armenii.
DRA była najsłabszym z państw Zakaukazia. Jak one wszystkie, była nie ustabilizowana wewnętrznie i podminowana działalnością bolszewicką. Naród państwowy - Ormianie - kilka lat wcześniej został zdziesiątkowany przez Turcję osmańską. Obszar DRA stanowił tylko drobny ułamek obszarów zamieszkanych przez Ormian przed 1914, o nikłych zasobach gospodarczych, w dodatku zalany przez masy uchodźców z Turcji. Odcięcie od tradycyjnych rynków zbytu doprowadziło gospodarkę do zapaści. Po utracie poparcia Rosji Armenia nie miała żadnego oparcia międzynarodowego, natomiast ze względów narodowościowych była skonfliktowana ze wszystkimi państwami sąsiednimi. Przedmiotem sporu z Gruzją był mieszany narodowościowo region Lori. Azerbejdżan zgłaszał roszczenia do niemal wszystkich ziem DRA. Kemalistowska Turcja nie ukrywała zamiaru likwidacji niepodległej Armenii, stanowiącej przeszkodę w połączeniu z Azerbejdżanem. Biali Rosjanie nie uznawali niepodległości państw kaukaskich, a bolszewicy, wbrew propagandowym hasłom o prawie do samostanowienia narodów byłego imperium, konsekwentnie zmierzali do ich sowietyzacji.
W tej sytuacji DRA, mimo determinacji Ormian dla zachowania niepodległości, pozostawała w permanentnym kryzysie wewnętrznym. Toczyła również nieustanne wojny; spośród nich tylko wojna z Gruzją w grudniu 1918 zakończyła się podziałem spornego obszaru pod naciskiem brytyjskim. Przez cały okres istnienia DRA trwała wojna z Azerbejdżanem o przynależność Nachiczewanu, Zangezuru i Karabachu, w której oddziały miejscowych powstańców odnosiły sukcesy. Śmiertelna dla DRA okazała się natomiast wojna z Turcją, w której sytuacja Armenii systematycznie się pogarszała, grożąc zajęciem całej DRA i - wedle wszelkiego prawdopodobieństwa - eksterminacją Ormian.
Mając przed oczami taką perspektywę rząd DRA 2 grudnia 1920 skapitulował przed inwazją Armii Czerwonej, która w listopadzie 1920 najechała praktycznie niemogącą się bronić Armenię, w zamian uzyskując obietnicę zachowania bytu państwowego Armenii. Stabilizacja międzynarodowa rzeczywiście nastąpiła, ale już po kilku miesiącach bolszewickiego terroru 18 lutego 1921 wybuchło w sowieckiej Armenii powstanie antysowieckie. Po stłumieniu go przez bolszewików 2 kwietnia 1921 jedynym wolnym obszarem Armenii pozostały kontrolowane przez ormiańskich powstańców tereny górskie na granicy z Persją, gdzie powstała efemeryczna Republika Górskiej Armenii. Jej zbrojna likwidacja przez Armię Czerwoną, zakończona 9 lipca 1921, oznaczała definitywny koniec niepodległościowego epizodu Armenii. Jej miejsce zajęła Armeńska Socjalistyczna Republika Radziecka.