Księstwo czerskie

Księstwo czerskie

Ducatus Cirnensis

1247–1526
Herb
Stolica	Czersk
Data powstania	po 31 sierpnia 1247
Data likwidacji	10 września 1526
Język urzędowy	język polski
Księstwo czerskie
brak współrzędnych

Księstwo czerskie (łac. Ducatus Cirnensis) – historyczne księstwo mazowieckie ze stolicą w Czersku, w którym średniowieczny zamek książęcy góruje nad doliną Wisły.

Historia

Księstwo zostało utworzone po 31 sierpnia 1247 w wyniku podziału schedy po Konradzie I Mazowieckim pomiędzy synów, książąt Siemowita i Bolesława.

Czersk wraz z okolicami przypadł w udziale księciu Siemowitowi. W listopadzie 1370 książę mazowiecki i czerski Siemowit III zjednoczył pod swoim panowaniem ziemie Mazowsza właściwego (w granicach władztwa Siemowita I z lat 1248–1262). 25 lutego 1379 Siemowit III wydzielił z ziem księstwa mazowieckiego dzielnice swoim synom – Janusz II otrzymał ziemię czerską i płocką, a Siemowit IV ziemię rawską. 23 września 1381, po śmierci Siemowita III, Janusz ostatecznie objął w posiadanie ziemie: czerską, warszawską, nurską, zakroczymską, ciechanowską, liwską i wyszogrodzką. Natomiast Siemowit IV został księciem na Płońsku, Rawie, Gostyninie, Płocku, Sochaczewie, Wiźnie i Zawkrzu.

W 1406 książę Janusz I Starszy przeniósł stolicę księstwa do Warszawy. 16 lutego 1495 zmarł Janusz II, a o schedę po nim upomniał się król Polski Jan I Olbracht. Ostatecznie, decyzją króla z 20 kwietnia 1496. Konrad III Rudy został dożywotnim lennikiem Korony. Po jego śmierci większość ziem Mazowsza miała zostać inkorporowana do Korony, a jedynie ziemia czerska i liwska miały stanowić dziedziczną oprawę alimentacyjną dla jego potomków. Po śmierci Konrada ówczesny król Polski Aleksander Jagiellończyk zbrojnie upomniał się o prawa Korony do Mazowsza, jednakże przez wzgląd na politykę wewnętrzną Korony i Litwy, w której ważnymi były koneksje wdowy po Konradzie – Anny, postanowił pozostawić Warszawę z przyległościami, obok Czerska, we władaniu jej synów. W nocy z 9 na 10 marca 1526 zmarł ostatni męski przedstawiciel dynastii Piastów mazowieckich, udzielny książę mazowiecko-czerski Janusz III.

10 września 1526 sejm mazowiecki złożył przysięgę na wierność królowi polskiemu. 24 grudnia 1529 sejm walny w Piotrkowie zatwierdził inkorporację Mazowsza do Królestwa Polskiego. Po przyłączeniu Mazowsza do Korony zachowano podział na trzy regiony: województwo rawskie, województwo płockie i województwo mazowieckie. Z terytorium dawnego księstwa czerskiego utworzono ziemię czerską, która wchodziła w skład województwa mazowieckiego.

Poczet władców

• Siemowit I (w latach 1247–1262)
• jako bracia niedzielni: Bolesław II mazowiecki oraz Konrad II czerski (w latach 1262–1275; do 1264 regentem Bolesław Pobożny)
• Konrad II czerski (w latach 1275–1294)
• Bolesław II mazowiecki (w latach 1275–1310)
• Trojden I (w latach 1310–1341)
• jako bracia niedzielni: Siemowit III i Kazimierz I warszawski (w latach 1341–1349)
• Siemowit III (w latach 1349–1373/4)
• jako bracia niedzielni: Siemowit IV oraz Janusz I Starszy (w latach 1373/4-1381)
• Janusz I Starszy (w latach 1381–1429)
• Bolesław IV warszawski (w latach 1429–1454; do 1436 regentem Anna Fiodorówna)
• jako bracia niedzielni: Konrad III Rudy, Kazimierz III płocki, Janusz II, Bolesław V warszawski| (w latach 1454–1471 ; do 1462 regentem bp. Paweł Giżycki)
• Konrad III Rudy (w latach 1471–1503)
• jako bracia niedzielni: Stanisław mazowiecki oraz Janusz III (w latach 1503–1424; do 1518 regentem Anna Radziwiłłówna)
• Janusz III (w latach 1524–1526)

Ziemia czerska

W momencie utworzenia ziemia czerska zajmowała obszar 73,5 mil kwadratowych i była na dwie prawie równe części przedzielona Wisłą. W jej skład wchodziły trzy powiaty: czerski (zwany niekiedy garwolińskim), grójecki i warecki; starostwo grodowe czerskie; niegrodowe grójeckie, wareckie, garwolińskie, latowickie, osieckie i stromeckie. Znaczniejsze miasta tej ziemi to Czersk, w którym sejmikował sejmik ziemski, Warka, Grójec, Garwolin i Góra.

Sejmik ziemski obradował w Czersku, obierał dwóch posłów na sejm, a jednego deputata do trybunału co piąty rok, albowiem całe województwo wysyłało corocznie z 10 ziem tylko 2 deputatów, więc wybór wypadał na każdą ziemię po jednym co piąty rok. Czersk liczył się jako stolica województwa mazowieckiego.