Parantrop

	Paranthropus
	Broom, 1938
	; Czaszka P. aethiopicus
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Rząd	naczelne
Rodzina	człowiekowate
Podrodzina	Homininae
Rodzaj	Paranthropus
	Typ nomenklatoryczny
	Paranthropus robustus Broom, 1938
Synonimy
	Zinjanthropus Leakey, 1959; Paraustralopithecus Arambourg & Coppens, 1967;
	Zinjanthropus Leakey, 1959; Paraustralopithecus Arambourg & Coppens, 1967;
Gatunki
	gatunki – zobacz opis w tekście
	gatunki – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Parantrop (Paranthropus) – wymarły rodzaj ssaków naczelnych z podrodziny Homininae w obrębie podrodziny człowiekowatych (Hominidae); były masywniejsze od australopiteków, sklasyfikowane jako archaiczny typ człowiekowatych^[4]. Prawdopodobnie stanowiły boczną gałąź, nie prowadzącą do linii Homo. Pomimo że miały większą twarz, szczęki i zęby, ich mózg i ciało były tylko nieznacznie większe od pozostałych australopiteków. Były przystosowane do spożywania twardej żywności roślinnej.

Szczątki parantropa zostały po raz pierwszy odkryte na terenie Republiki Południowoafrykańskiej^[4]. Cechował je wzrost około 170 centymetrów^[4]. Pojemność czaszki, zwieńczonej grzebieniem strzałkowym, wynosiła około 650 cm³^[4].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Rodzaj zdefiniował w 1938 roku południowo-afrykański paleontolog Robert Broom w artykule poświęconym plejstoceńskim małpom człowiekowatym z Południowej Afryki, opublikowanym w czasopiśmie Nature^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) P. robustus.

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

Paranthropus: gr. παρα para ‘blisko, obok’^[5]; ανθρωπος anthrōpos ‘człowiek’^[6].
Zinjanthropus: Zinj, starożytna nazwa Afryki Wschodniej; gr. ανθρωπος anthrōpos ‘człowiek’^[2]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Zinjanthropus boisei Leakey, 1959.
Paraustralopithecus: gr. παρα para ‘blisko, obok’^[5]; rodzaj Australopithecus Dart, 1925. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Paraustralopithecus aethiopicus Arambourg & Coppens, 1967.

Podział systematyczny[edytuj | edytuj kod]

Do rodzaju należą następujące gatunki^[7]:

Paranthropus aethiopicus (Arambourg & Coppens, 1967)
Paranthropus boisei (Leakey, 1959)
Paranthropus robustus Broom, 1938

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ ^a ^b R. Broom. The Pleistocene anthropoid apes of South Africa. „Nature”. 142 (3591), s. 377, 1938. DOI: 10.1038/142377a0. (ang.).
↑ ^a ^b Leakey 1959 ↓, s. 492.
↑ C. Arambourg & Y. Coppens. Sur la découverte dans le Pléistocène inférieur de la vallée de l’Omo (Éthiopie), d'une mandibule d’Australopithécien. „Comptes rendus hebdomadaires des séances de l’Académie des Sciences”. Série D: Sciences naturelles. 265, s. 590, 1967. (fr.).
↑ ^a ^b ^c ^d MichelM. Brézillon MichelM., Encyklopedia kultur pradziejowych, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1981, s. 153, ISBN 83-221-0143-0 .
↑ ^a ^b Jaeger 1959 ↓, s. 183.
↑ Jaeger 1959 ↓, s. 21.
↑ J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., †Paranthropus Broom, 1938, Hesperomys project (Version 24.4.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2024-06-01] (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 3 (Revised second printing). Springfield: Charles C. Thomas, 1959, s. 1–316. (ang.).
L.S.B. Leakey. A new fossil skull From Olduvai. „Nature”. 184 (4685), s. 491–493, 1959. DOI: 10.1038/184491a0. (ang.).

[bro-1] R. Broom. The Pleistocene anthropoid apes of South Africa. „Nature”. 142 (3591), s. 377, 1938. DOI: 10.1038/142377a0. (ang.).

[CITEREFLeakey1959492-2] Leakey 1959 ↓, s. 492.

[ara&cop-3] C. Arambourg & Y. Coppens. Sur la découverte dans le Pléistocène inférieur de la vallée de l’Omo (Éthiopie), d'une mandibule d’Australopithécien. „Comptes rendus hebdomadaires des séances de l’Académie des Sciences”. Série D: Sciences naturelles. 265, s. 590, 1967. (fr.).

[Brezillon-4] MichelM. Brézillon MichelM., Encyklopedia kultur pradziejowych, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1981, s. 153, ISBN 83-221-0143-0 .

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=223_183]-5] Jaeger 1959 ↓, s. 183.

[CITEREFJaeger1959[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=wu.89043220607&seq=61_21]-6] Jaeger 1959 ↓, s. 21.

[zij-7] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., †Paranthropus Broom, 1938, Hesperomys project (Version 24.4.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2024-06-01] (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]