Parki narodowe w Finlandii
Parki narodowe w Finlandii – obszary prawnie chronione na terenie Finlandii, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi lub pozwalające na zwiększenie społecznej świadomości i zainteresowania przyrodą, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha. W Finlandii znajduje się 40 parków narodowych o łącznej powierzchni 10 018 km² (stan na 1 stycznia 2018 roku) i wszystkie zarządzane są przez Metsähallitus.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze parki narodowe w Finlandii zostały założone w 1938 roku w wyniku debaty publicznej trwającej 60 lat[1]. Zarządzanie parkami powierzono wówczas fińskiemu leśnemu instytutowi badawczemu – Metla[1]. Debatę na temat powstania parków zainicjowała propozycja fińskiego geologa i podróżnika Adolfa Erika Nordenskiölda (1832–1901), by ustanawiać obszary ochrony przyrody na terenach własności państwowej[1].
Po zmianie granic w wyniku II wojny światowej, Finlandia została z dwoma parkami narodowymi – Pallas-Ounastunturi i Pyhätunturi i dwoma ścisłymi rezerwatami przyrody – Malla i Pisavaara[1].
Pierwsze powojenne parki narodowe ustanowiono na terenach należących do Metsähallitus w 1956 roku – były to: Liesjärvi, Linnansaari, Pyhä-Häkki, Petkeljärvi, Rokua, Oulanka i Lemmenjoki[1]. Wówczas Finlandia nie miała jeszcze prawa regulującego działalność parków narodowych, a same parki pozostawały nieprzystosowane dla turystów[1].
W latach 70. XX w. podjęto działanie na rzecz rozwinięcia parków narodowych jako celów turystycznych, usprawnienia ich zarządzania i budowy sieci parków[1]. W 1974 roku utworzono narodową komisję ds. parków narodowych, która w 1976 roku wysunęła propozycję utworzenia 42 parków, której skrócona wersja została przyjęta przez rząd i fiński parlament[1].
W 1982 roku ustanowiono kolejnych 11 parków narodowych, wzorując się na modelu parków narodowych w Stanach Zjednoczonych i łącząc cele ochrony przyrody z celami rozwoju turystyki i rekreacji[1]. Prawo ochrony przyrody z 1996 roku (fiń. Luonnonsuojelulaki) definiuje parki narodowe jako obszary prawnie chronione, wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi lub pozwalające na zwiększenie społecznej świadomości i zainteresowania przyrodą, o powierzchni nie mniejszej niż 1000 ha, które mogą być tworzone wyłącznie na terenach państwowych[2].
W latach późniejszych utworzono kolejne parki – obecnie (stan na 1 stycznia 2018 roku) Finlandia ma 40 parków narodowych o łącznej powierzchni 10 018 km²[3] i wszystkie zarządzane są przez Metsähallitus[4].
W 2017 roku fińskie parki narodowe odnotowały rekordową liczbę odwiedzin – ponad trzy miliony[5].
Parki narodowe[edytuj | edytuj kod]
Poniższa tabela przedstawia fińskie parki narodowe:
- Nazwa parku narodowego – polska nazwa wraz z nazwami w języku fińskim i szwedzkim;
- Rok utworzenia – rok utworzenia parku;
- Powierzchnia – powierzchnia parku w km²;
- Położenie – region;
- Uwagi – informacje na temat statusu rezerwatu biosfery UNESCO, posiadanych certyfikatów, przyznanych nagród i wyróżnień międzynarodowych itp.
Lp. | Zdjęcie | Nazwa parku narodowego | Rok utworzenia | Powierzchnia (km²) |
Położenie | Uwagi |
---|---|---|---|---|---|---|
1. | ![]() |
Park Narodowy Botniku Północnego[6] Perämeren kansallispuisto Bottenvikens nationalpark |
1991 | 158,85 | Laponia | |
2. | ![]() |
Park Narodowy Archipelagu Ekenäs Tammisaaren saariston kansallispuisto Ekenäs skärgårds nationalpark |
1989 | 52 | Uusimaa | Europejski Dyplom dla Obszarów Chronionych[7] |
3. | ![]() |
Park Narodowy Etelä-Konnevesi Etelä-Konneveden kansallispuisto Södra Konnevesi nationalpark |
2014 | 15 | Finlandia Środkowa Sawonia Północna |
|
4. | ![]() |
Park Narodowy Helvetinjärvi Helvetinjärven kansallispuisto Helvetinjärvi nationalpark |
1982 | 49,5 | Pirkanmaa | |
5. | ![]() |
Park Narodowy Hiidenportti Hiidenportin kansallispuisto Hiidenportti nationalpark |
1982 | 45 | Kainuu | |
6. | ![]() |
Park Narodowy Hossa Hossan kansallispuisto Hossa nationalpark |
2017 | 110 | Ostrobotnia Północna | |
7. | ![]() |
Park Narodowy Isojärvi Isojärven kansallispuisto Isojärvi nationalpark |
1982 | 22 | Finlandia Środkowa | |
8. | ![]() |
Park Narodowy Kauhaneva-Pohjankangas Kauhanevan-Pohjankankaan kansallispuisto Kauhaneva-Pohjankangas nationalpark |
1982 | 62 | Ostrobotnia Południowa | |
9. | ![]() |
Park Narodowy Koli Kolin kansallispuisto Koli nationalpark |
1991 | 30 | Karelia Północna | |
10. | ![]() |
Park Narodowy Kolovesi Koloveden kansallispuisto Kolovesi nationalpark |
1990 | 47 | Sawonia Południowa | |
11. | ![]() |
Park Narodowy Kurjenrahka Kurjenrahkan kansallispuisto Kurjenrahka nationalpark |
1998 | 29 | Finlandia Południowo-Zachodnia | |
12. | ![]() |
Park Narodowy Lauhanvuori Lauhanvuoren kansallispuisto Lauhanvuori nationalpark |
1982 | 53 | Ostrobotnia Południowa | |
13. | Park Narodowy Leivonmäki Leivonmäen kansallispuisto Leivonmäki nationalpark |
2003 | 30 | Finlandia Środkowa | ||
14. | Park Narodowy Lemmenjoki Lemmenjoen kansallispuisto Lemmenjoki nationalpark |
1956 | 2850 | Laponia | ||
15. | ![]() |
Park Narodowy Liesjärvi Liesjärven kansallispuisto Liesjärvi nationalpark |
1956 | 21 | Kanta-Häme | |
16. | ![]() |
Park Narodowy Linnansaari Linnansaaren kansallispuisto Linnansaari nationalpark |
1956 | 38 | Sawonia Południowa Sawonia Północna |
|
17. | ![]() |
Park Narodowy Morza Archipelagowego[6] Saaristomeren kansallispuisto Skärgårdshavets nationalpark |
1983 | 500 | Finlandia Południowo-Zachodnia | Rezerwat biosfery UNESCO[8] |
18. | ![]() |
Park Narodowy Nuuksio Nuuksion kansallispuisto Noux nationalpark |
1994 | 45 | Uusimaa | |
19. | ![]() |
Park Narodowy Oulanka Oulangan kansallispuisto Oulanka nationalpark |
1956 | 290 | Laponia Ostrobotnia Północna |
|
20. | ![]() |
Park Narodowy Päijänne Päijänteen kansallispuisto Päijänne nationalpark |
1993 | 14 | Päijät-Häme | |
21. | ![]() |
Park Narodowy Pallas-Yllästunturi Pallas-Yllästunturin kansallispuisto Pallas-Yllästunturi nationalpark |
2005 | 1020 | Laponia | |
22. | ![]() |
Park Narodowy Patvinsuo Patvinsuon kansallispuisto Patvinsuo nationalpark |
1982 | 105 | Karelia Północna | Część rezerwatu biosfery UNESCO[9] |
23. | ![]() |
Park Narodowy Petkeljärvi Petkeljärven kansallispuisto Petkeljärvi nationalpark |
1956 | 6 | Karelia Północna | Część rezerwatu biosfery UNESCO[10] |
24. | ![]() |
Park Narodowy Puurijärvi-Isosuo Puurijärven ja Isosuon kansallispuisto Puurijärvi-Isosuo nationalpark |
1993 | 27 | Pirkanmaa | |
25. | ![]() |
Park Narodowy Pyhä-Häkki Pyhä-Häkin kansallispuisto Pyhä-Häkki nationalpark |
1956 | 13 | Finlandia Środkowa | |
26. | Park Narodowy Pyhä-Luosto Pyhä-Luoston kansallispuisto Pyhä-Luosto nationalpark |
2005 | 142 | Laponia | ||
27. | ![]() |
Park Narodowy Repovesi Repoveden kansallispuisto Repovesi nationalpark |
2003 | 15 | Sawonia Południowa | |
28. | ![]() |
Park Narodowy Riisitunturi Riisitunturin kansallispuisto Riisitunturi nationalpark |
1982 | 77 | Laponia | |
29. | Park Narodowy Rokua Rokuan kansallispuisto Rokua nationalpark |
1956 | 8,8 | Ostrobotnia Północna | ||
30. | ![]() |
Park Narodowy Salamajärvi Salamajärvi nationalpark Salamajärven kansallispuisto |
1982 | 62 | Finlandia Środkowa | |
31. | ![]() |
Park Narodowy Seitseminen Seitsemisen kansallispuisto Seitseminens nationalpark |
1982 | 45,5 | Pirkanmaa | Europejski Dyplom dla Obszarów Chronionych[7] |
32. | ![]() |
Park Narodowy Botniku Południowego Selkämeren kansallispuisto Bottenhavets nationalpark |
2011 | 913 | Finlandia Południowo-Zachodnia Satakunta |
|
33. | ![]() |
Park Narodowy Sipoonkorpi Sipoonkorven kansallispuisto Sibbo storskogs nationalpark |
2011 | 19 | Uusimaa | |
34. | ![]() |
Park Narodowy Syöte Syötteen kansallispuisto Syöte nationalpark |
2000 | 299 | Laponia Ostrobotnia Północna |
|
35. | ![]() |
Park Narodowy Teijo Teijon kansallispuisto Tykö nationalpark |
2015 | 34 | Finlandia Południowo-Zachodnia | |
36. | ![]() |
Park Narodowy Tiilikkajärvi Tiilikkajärven kansallispuisto Tiilikkajärvi nationalpark |
1982 | 34 | Sawonia Północna Kainuu |
|
37. | ![]() |
Park Narodowy Torronsuo Torronsuon kansallispuisto Torronsuo nationalpark |
1990 | 25,5 | Kanta-Häme | |
38. | Park Narodowy Urho Kekkonena Urho Kekkosen kansallispuisto Urho Kekkonens nationalpark |
1983 | 2550 | Laponia | ||
39. | ![]() |
Park Narodowy Valkmusa Valkmusan kansallispuisto Valkmusa nationalpark |
1996 | 19,5 | Kymenlaakso | |
40. | ![]() |
Park Narodowy Wschodniej Zatoki Fińskiej[6] Itäisen Suomenlahden kansallispuisto Östra Finska vikens nationalpark |
1982 | 6,7 | Kymenlaakso |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i Metsähallitus: History of the Finnish National Parks. [w:] www.nationalparks.fi [on-line]. [dostęp 2018-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-04-28)]. (ang.).
- ↑ 20.12.1996/1096 Luonnonsuojelulaki. [w:] www.finlex.fi [on-line]. [dostęp 2018-04-17]. (fiń.).
- ↑ Metsähallitus: Number and Size of Protected Areas Managed by Metsähallitus. [dostęp 2018-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-23)]. (ang.).
- ↑ Metsähallitus: National Parks Are Finland’s Natural Treasures. [w:] www.metsa.fi [on-line]. [dostęp 2018-04-17]. (ang.).
- ↑ Metsähallitus: Record number of visits to Finnish national parks in 2017. [w:] www.metsa.fi [on-line]. [dostęp 2018-04-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-18)]. (ang.).
- ↑ a b c Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej przy Głównym Geodecie Kraju: Urzędowy wykaz polskich nazw geograficznych świata. Wyd. II. Warszawa: Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 2019, s. 124–125. ISBN 978-83-254-2578-4. [dostęp 2020-08-21].
- ↑ a b Council of Europe: European Diploma areas: Awarded Areas in Finland. [w:] www.coe.int [on-line]. [dostęp 2018-04-17]. (ang.).
- ↑ Metsähallitus: Archipelago National Park. [w:] www.nationalparks.fi [on-line]. [dostęp 2018-04-17]. (ang.).
- ↑ Metsähallitus: Patvinsuo National Park. [w:] www.nationalparks.fi [on-line]. [dostęp 2018-04-17]. (ang.).
- ↑ Metsähallitus: Petkeljärvi National Park. [w:] www.nationalparks.fi [on-line]. [dostęp 2018-04-17]. (ang.).