Smolnica (województwo śląskie)
wieś | |
Domy w Smolnicy | |
Państwo | |
---|---|
Województwo | |
Powiat | |
Gmina | |
Liczba ludności (2008) |
1 089 |
Strefa numeracyjna |
032 |
Kod pocztowy |
44-153[2] |
Tablice rejestracyjne |
SGL |
SIMC |
0221920 |
Położenie na mapie gminy Sośnicowice | |
Położenie na mapie Polski | |
Położenie na mapie województwa śląskiego | |
Położenie na mapie powiatu gliwickiego | |
50°15′07″N 18°33′41″E/50,251944 18,561389[1] |
Smolnica (dodatkowa nazwa w j. niem. Smolnitz[3]) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie gliwickim, w gminie Sośnicowice.
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie katowickim.
Informacje ogólne[edytuj | edytuj kod]
Wieś sąsiaduje z dzielnicami Gliwic: Ostropa, Wilcze Gardło oraz z miejscowościami: Żernica, Nieborowice, Pilchowice, Leboszowice, Trachy, Sośnicowice.
We wsi znajduje się między innymi remiza Ochotniczej Straży Pożarnej, boisko do piłki nożnej, koszykówki, siatkówki oraz kilka małych stadnin koni.
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Według niemieckiego nauczyciela Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od polskiej nazwy "smoły"[4] i wiąże ją z miejscem jej produkcji. W swoim dziele o nazwach miejscowych na Śląsku wydanym w 1888 roku we Wrocławiu jako najstarszą zanotowaną nazwę miejscowości wymienia on obecną polską nazwę w odmianie Smolnice podając jej znaczenie "Teerosenplatz" czyli po polsku "miejsce smoły"[4]. Niemcy zgermanizowali początkowo nazwę na Smolitz[4], a później na Smolnitz w wyniku czego utraciła ona swoje pierwotne znaczenie. Nazwa notowana była również w dokumentach spisanych po łacinie. W 1936 roku nazistowska administracja III Rzeszy ze względu na słowiańskie pochodzenie nazwy zmieniła ją na nową, całkowicie niemiecką Eichenkamp, która nie miała żadnego związku z poprzednią historyczną nazwą.
Nazwy wsi Smolnica na przestrzeni lat:
- Smolitz - około 1228 roku
- Smolitz - w 1295 w kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego)[5].
- Smolicz - od 1447 roku
- Smolice - 1679 rok
- Smolitz, Schmolitz - 1687 rok
- Schmolnitz (na mapie Śląska[6] z 1736 roku)
- Smolnitz - do 1936 roku
- Eichenkamp - od 1936 do 1945 roku
- Smolnica - od 1945 roku
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
SIMC | Nazwa | Rodzaj |
---|---|---|
1001800 | Łęg | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o wsi Smolnica pochodzi z roku 1228, a wzmianka o parafii w Smolnicy znajduje się w dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis napisanym prawdopodobnie w 1295 roku[5]. Tu podano, że wieś Smolitz została założona (wtórnie?) na prawie niemieckim. Prawdopodobnie wtórna lokacja została nadana dla zachęty do osadnictwa na terenach złupionych przez najazd Mongołów. Posiadała 47 łanów ziemi[9].
W 1376 r. Smolnicę zarejestrowano jako samodzielną parafię w podziale biskupstwa - diecezji Wrocław, w ostatniej połowie XIV - archidiakonat Opole, archiprezbiterat Gliwice pod nr 8: Smolnitz. Smolnica figuruje jako samodzielna parafia. Tak samo w obrachunku świętopietrza z 1447 r. znowu pod nr 8 jako samodzielna parafia[10]. W roku 1506 właścicielem Smolnicy był niejaki Mikołaj, który wraz z całą wsią wziął pożyczkę w wysokości 15 nowych groszy czeskich, od proboszcza Sośnicowic, prawdopodobnie na rozwój wsi podupadłej w wyniku wojen husyckich lub innych klęsk[9]. W roku 1600 lub 1603 ewangelicy wybudowali istniejący do dzisiaj kościółek drewniany pw. św. Bartłomieja. W 1667 roku stał się kościołem filialnym parafii pilchowickiej, prawdopodobnie wcześniej Smolnica podupadła w wyniku wojny trzydziestoletniej. Lokalizacja pierwszego kościoła katolickiego nie jest znana, prawdopodobnie mógł zostać zniszczony w czasie wojny trzydziestoletniej. Z tego kościoła zachował się częściowo tryptyk z około 1470 roku, ze szkoły praskiej (obecnie w muzeum w Raciborzu)[11]. Jego kopia znajduje się nad ołtarzem w nowym kościele. W 1943 roku Smolnica ponownie stała się niezależną parafią.
Miejscowa legenda wspomina że w czasie wojny trzydziestoletniej odbyła się tu walka z wojskami szwedzkimi. Inna legenda wspomina o skarbach zakopanych przez Szwedów pod Trzema Dębami (miejsce w pobliżu hałdy między Smolnicą a Leboszowicami przy ścieżce dydaktycznej w lasach smolnickich). W tym czasie istniała tam wieś (lub przysiółek) o prawdopodobnej nazwie Kozurowka (Kocurówka)[6]. Jak wynika z miejscowych podań, mieszkali tam "Szwedzi" - prawdopodobnie dezerterzy z najemnej armii Ernsta von Mansfelda. Z podań wynika, że wieś ta wymarła na skutek degeneracji pokoleniowej, spowodowanej brakiem asymilacji osiedleńców.
W drugiej połowie XVII wieku Smolnica należała do dóbr Georga Bernharda von Welczek, kanclerza księstwa opolsko-raciborskiego. Jest on znany między innymi z powitania Jana III Sobieskiego na Śląsku, kiedy ten podążał na odsiecz Wiednia (wymieniony z tego powodu w poemacie "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza jako hrabia Wilczek - austriacki poseł do króla Sobieskiego; opis zachowania posła niezgodny z pełnym uznania opisem w „Kurierze wojennym”[12].).
Z kroniki parafialnej[10] :
"Właścicielem wsi w latach 1715-1769 był Julius Gebhardt von Hoym, potem w latach 1769-1815 Amalia von Hohenlohe-Ingelfingen hrabina von Hoym. Potem w 1884 r. patronat objął Herzog von Ujest. W 1830 r. Smolnica należała administracyjnie pod zarząd okręgu Opole - Regierung Oppeln, do powiatu Tost-Glewitz; poczta była w Gliwicach. W tymże roku było w Smolnicy 58 domów, jeden pański folwark, 1305 mieszkańców, wszyscy katolicy. Kościół w Pilchowicach, pow. Rybnik, jedna katolicka szkoła i jeden nauczyciel, jeden młyn wodny, jedna kopalnia rudy żelaza z pięcioma szybami (5 Schachten). Pracowało w niej 17 robotników, którzy wydobywali 3216 wiader rudy żelaza. Folwark mieścił się w górnej wsi od strony wschodniej w kierunku Żernicy. Zaś w 1864 r. mieszkało tu czterech wielkich gospodarzy, dwudziestu pięciu średnio- i dziewięciu małorolnych oraz trzydziestu jeden chałupników. Znajduje się tu na cmentarzu stary, drewniany kościół, w którym poza odpustem, kiermaszem i uroczystymi pogrzebami nie ma nabożeństw. Jeden dzwon oznaczony jest rocznikiem 1603. Kościół parafialny jest w Pilchowicach. Od 1843 r. Smolnica ma własną, katolicką szkołę, do której w 1864 r. uczęszczało 130 dzieci uczonych przez jednego nauczyciela."
W latach 1937-1941 na terenie podmokłego lasku należącego do wsi Smolnica wybudowano osiedle Wilcze Gardło, które jest obecnie dzielnicą Gliwic.
W latach 1936-1945 miejscowość nosiła nazwę Eichenkamp[3].
W latach 1975-1979 wybudowano nowy kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej.
W 1999 roku zamknięto szkołę podstawową.
Kościoły i kaplice[edytuj | edytuj kod]
Kościoły rzymskokatolickie:
- Kościół św. Bartłomieja w Smolnicy (1600 lub 1603 rok)
- Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej w Smolnicy (1979 rok)
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
Przedszkola:
- Przedszkole w Smolnicy
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Przez wieś przebiega szlak turystyczny:
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 125401
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1165 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
- ↑ a b Nazwa i jej pochodzenie
- ↑ a b c Heinrich Adamy , Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 42, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ a b Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
- ↑ a b Mapa Śląska z 1736 roku,
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b Oficjalny serwis miasta i gminy Sośnicowice
- ↑ a b Historia Parafii [online], www.bartlomiej-smolnica.gliwice.opoka.org.pl [dostęp 2017-11-26] (pol.).
- ↑ Muzeum w Raciborzu
- ↑ Historia rodu Welczków. [dostęp 2015-09-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-14)].