Zamek Wleń
51°01′03″N 15°39′46″E/51,017500 15,662778
 |
Ten artykuł od 2009-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. |
 nr rej. 388/968 z 13.11.1961[1]
| |
 Wieża zamkowa | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Styl architektoniczny | |
| Rozpoczęcie budowy |
XII w. |
| Ważniejsze przebudowy | |
| Zniszczono | |
| Pierwszy właściciel | |
| Kolejni właściciele |
Bolesław I Wysoki, Henryk I Brodaty, Bolesław II Rogatka, Bolko II Mały, von Zedlitz, Adam von Kaulhaus, Grünfeld, Haugwitz |
Plan budynku
| |
Położenie na mapie gminy Wleń  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lwóweckiego  | |
| 51°01′03″N 15°39′46″E/51,017500 15,662778
| |
| Strona internetowa | |
Zamek Wleński Gródek (niem. Lehnhaus) – położony na Górze Zamkowej (383 m n.p.m.) w przysiółku Wleński Gródek, stanowiącym część niewielkiej miejscowości Łupki w województwie dolnośląskim, w powiecie lwóweckim, w gminie Wleń. Zamek we Wleniu został zbudowany w formie murowanej przez księcia Bolesława Wysokiego pod koniec XII wieku i jest najstarszym zamkiem w Polsce[2].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Miejscowa ludność zamek nazwała od imienia Jadwigi (Hedwigsburg), po II wojnie światowej funkcjonowały nazwy: Lenno, Lenno-Zamek, Zamek Lenno oraz Łupki-Zamek. Obecnie nazywa się zamek Wleński Gródek.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Zamek powstał na miejscu istniejącego tu grodu drewniano-ziemnego, podniesionego w 1108 r. do rangi kasztelanii przez Bolesława Krzywoustego. Kasztelania była wzmiankowana w bulli papieża Hadriana IV w 1155 r. jako castrum Valan. Wzniesienie pierwszej murowanej budowli przypisuje się księciu Bolesławowi I Wysokiemu[2]. Powstała ona w końcu XII wieku i składała się z muru obwodowego i sześciokątnej wieży. Na początku wieku XIII często na zamku przebywał książę Henryk I Brodaty wraz ze swoją małżonką Jadwigą (która została świętą i jest patronką Śląska). Książę rozbudował zamek o mieszkalną wieżę i licząca 9 metrów kaplicę. Wkrótce zastąpiono sześciokątną wieżę okrągłą, o średnicy 12 metrów i grubości murów do 3 metrów. Wieża dotrwała do naszych czasów i obecnie ma 12 metrów wysokości.
W połowie XIII wieku zamek upodobał sobie znany z awanturniczego życia syn Henryka II Pobożnego (a wnuk Henryka I Brodatego i św. Jadwigi), Bolesław II Rogatka. Właśnie w zamkowej wieży więził on w 1257 r. wrocławskiego biskupa Tomasza I[3], a w 1277 swego bratanka, księcia wrocławskiego Henryka IV Probusa. W połowie XIV wieku za panowania księcia świdnicko-jaworskiego Bolka II Małego nastąpiła kolejna rozbudowa zamku, powstał wówczas tzw. zamek średni. Po jego śmierci wdowa po nim, księżna Agnieszka przekazała w 1368 r. zamek w zastaw lenny rycerzom von Zedlitz. W 1377 r. właścicielem zamku został Tymo von Kolditz, który dokonał rozbudowy i umocnienia warowni. W 1428 r. podczas powstania husyckiego zamek był przez powstańców bezskutecznie oblegany.
W następnych latach właściciele zmieniali się często i nie dbali o budowlę. Od 1465 r. jego właścicielem był rozbójnik Hans von Zedlitz, który nie oszczędzał nawet mieszkańców Wlenia. W latach 1567–1574 następny właściciel zamku Sebastian Zedlitz przeprowadził przebudowę zamku. Prace nadzorował architekt Jerzy der Wahlich. Wzmocniono wówczas obronność warowni poprzez podwyższenie murów i wieży. Nowym właścicielem zamku już w 1581 r. został Sebastian von Schaffgotsch, a w 1605 r. następny awanturnik z rodziny von Zedlitz, Konrad, gnębiący okoliczną ludność. Wymuszał on od ludności różnorodne daniny i usługi, a jeżeli nie chcieli oni spełnić jego życzeń, więził on w lochu burmistrza miasta.
W czasie wojny trzydziestoletniej zamek był kilkakrotnie oblegany i zdobywany przez wojska szwedzkie i cesarskie. 7 września 1646 roku wojska Szwedzkie ostatecznie się poddały, wojskom cesarskim dowodzonym przez generała Montecucoli, który, nakazał wysadzenie zamku, by już nigdy nie był bastionem oporu. Od tej pory budowla pozostaje w ruinie[4].
Wreszcie w 1646 r. został podpalony, przez co popadł całkowicie w ruinę. Po tej wojnie nowym właścicielem zamku został pułkownik króla Francji Ludwika XIII Adam von Kaulhaus[5][6]. . Jednak nie podjął on odbudowy zniszczonego zamku, lecz zbudował na stokach góry na której stoi zamek nowy pałac, w którym zamieszkiwał. W wieku XVIII zamek kupił hrabia Grünfeld, a po jego śmierci w 1804 r. przeszedł na własność rodziny von Haugwitz, w której rękach pozostawał do II wojny światowej.
W latach 1989–1994 prowadzono na zamku badania archeologiczne (Katedra Archeologii Uniwersytetu we Wrocławiu). Założeniem tych badań było dalsze poznanie rozwoju przestrzennego zamku oraz identyfikacji wzmiankowanej w źródłach pisanych historii kasztelanii wleńskiej. Z dobrze zachowanej baszty, udostępnionej dla turystów, przy pięknej pogodzie można było podziwiać pasmo Karkonoszy, a także panoramę Gór Kaczawskich i Pogórza Izerskiego.
Stan obecny[edytuj | edytuj kod]
W 2005 roku w wyniku osypywania się kamieni z baszty zamkowej zamek został zamknięty dla ruchu turystycznego. 9 kwietnia 2006 roku w wyniku braku zabezpieczeń runął mur południowo-zachodni, a baszta mocno się przechyliła. Od czerwca do lipca 2009 rozpoczęte zostały prace, w wyniku których nastąpiła odbudowa muru i zabezpieczenie wieży[7]. MKiDN przeznaczyło na ten cel 1,5 mln zł, a gmina ponad 400 tys. Po remoncie Zamek został udostępniony do zwiedzania w 2018 roku.
5 czerwca 2020 r. radni gminy Wleń podjęli decyzję o ustanowieniu hipoteki na nieruchomości z zamkiem celem zabezpieczenia pożyczki na budowę sieci kanalizacyjnej we wsi Bystrzyca[8].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Na starej pocztówce -
Najstarsza wieża sześcioboczna -
Stołp zamkowy -
![Widok na zamek z wieży[9]](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e3/SM_%C5%81upki_Zamek_Wle%C5%84_%282017%29_%289%29_ID_596187.jpg/120px-SM_%C5%81upki_Zamek_Wle%C5%84_%282017%29_%289%29_ID_596187.jpg)
Widok na zamek z wieży[9] -
Mury zamkowe
.jpg)
2.jpg)
_(6)_ID_596187.jpg)
![Widok na zamek z wieży[9]](/wiki/Plik:SM_%C5%81upki_Zamek_Wle%C5%84_(2017)_(9)_ID_596187.jpg)
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo dolnośląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023 [dostęp 2012-01-10].
- ↑ a b Małgorzata Chorowska, Początki zamków na Dolnym Śląsku - Wleń, Wrocław, Legnica [w:] Początki murowanych zamków w Polsce do połowy XIV w., Zamek Królewski w Warszawie - Muzeum, Warszawa 2017, s.93-112,
- ↑ Praca zbiorowa, Słownik władców Polski, Poznań 1999, s. 67.
- ↑ Zamek Wleń. Dolina Bobru. [dostęp 2020-08-31].
- ↑ Adam von Kohlhas (zm. 1663), wpisany w stan rycerski został w 1652, był początkowo pułkownikiem wojsk francuskich, a w chwili nobilitacji pułkownikiem armii cesarskiej. W 1653 kupił państwo Wleński Gródek koło Lwówka Śląskiego i odbudował w nim ruiny starego zamku. Adam żonaty był z Anną Urszulą von Debschitz (zm. 1685). Miał córkę i czterech synów: Jerzego Abrahama, Kazimierza Ludwika, Adama Hanibala (zm. 22.10.1711 w wieku 51 lat), właściciela Stanicy koło Strzelina i Leopolda Rudolfa - dziedzica Wleńskiego Gródka, żonatego z Ewą Julianną von Posen. Miał on córkę - Juliannę Kunegundę, żonę (ślub przed 1704) Krzysztofa Ernesta von Sommerfeld
- ↑ Roman Sękowski,: Herbarz szlachty śląskiej: informator genealogiczno-heraldyczny. T.4, K-Ł. Katowice: Fundacja „Zamek Chudów” ; Videograf II, 2005, s. 19-20.
- ↑ Marek Krzysztof Dral Stary-nowy zamek
- ↑ Gmina Wleń zastawiła jeden z najstarszych zamków w Polsce. Pożyczają pieniądze, by położyć we wsi kanalizację [online], wroclaw.wyborcza.pl, 7 czerwca 2020 [dostęp 2020-06-08].
- ↑ Po prawej wjazd, po lewej stronie w głębi pozostałości budynków w stylu romańskim
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Romuald M. Łuczyński: Zamki, dwory i pałace w Sudetach, Legnica 2008, ss. 406-413
- Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm, Leksykon zamków w Polsce, Warszawa, Arkady, 2012, s. 86-88, ISBN 978-83-213-4158-3
- Małgorzata Chorowska, Rezydencje średniowieczne na Śląsku. Zamki, pałace, wieże mieszkalne, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, 2003, ISBN 83-7085-680-2, OCLC 830518130.
- Marek Staffa (red.): Słownik geografii turystycznej Sudetów, tom 2 (M-Ż) Pogórze Izerskie, Wydawnictwo I-BiS, Wrocław, 2003, ss. 423–431, ISBN 83-85773-61-4
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Strona internetowa Zamku
- Łupki. [w:] Strona internetowa gminy Wleń [on-line].
- Gmina Wleń – Historia i Turystyka
- Zamek Wleń na zamkipolskie.com