Powiat pruszkowski
| powiat | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
| Państwo | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||
| TERC |
1421 | ||||||||
| Siedziba | |||||||||
| Starosta |
Adrian Ejssymont | ||||||||
| Powierzchnia |
246,31 km² | ||||||||
| Populacja (31.12.2020) • liczba ludności |
| ||||||||
| • gęstość |
673,6 os./km² | ||||||||
| Urbanizacja |
62,56% | ||||||||
| Tablice rejestracyjne |
WPR, WPP i WPS | ||||||||
Adres urzędu: ul. Drzymały 3005-800 Pruszków | |||||||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||||||
| |||||||||
Położenie na mapie województwa
| |||||||||
| Strona internetowa | |||||||||
| Biuletyn Informacji Publicznej | |||||||||
Powiat pruszkowski – powiat w Polsce, w zachodniej części województwa mazowieckiego, utworzony w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Pruszków. Jest to najmniejszy powiat ziemski w województwie i najgęściej zaludniony powiat w Polsce (w 2020 – 673,6 os/km²).
Według danych z 31 grudnia 2019 roku[2] powiat zamieszkiwało 165 912 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 166 436 osób[3].
Gminy i miasta[edytuj | edytuj kod]
W skład powiatu wchodzą:
- gminy miejskie: Piastów, Pruszków
- gminy miejsko-wiejskie: Brwinów
- gminy wiejskie: Michałowice, Nadarzyn, Raszyn
- miasta: Piastów, Pruszków, Brwinów.
Demografia[edytuj | edytuj kod]
Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):
| Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | ||||
|---|---|---|---|---|---|---|
| osób | % | osób | % | osób | % | |
| Ogółem | 144 418 | 100 | 76 023 | 52,64 | 68 395 | 47,36 |
| Miasto | 90 189 | 62,45 | 47 931 | 33,19 | 42 258 | 29,26 |
| Wieś | 54 229 | 37,55 | 28 092 | 19,45 | 26 137 | 18,10 |
- Piramida wieku mieszkańców powiatu pruszkowskiego w 2014 roku[4].
Historia[edytuj | edytuj kod]
1952–1954[edytuj | edytuj kod]
Powiat pruszkowski powstał 1 lipca 1952 z części zniesionego powiatu warszawskiego oraz z części powiatu grodziskomazowieckiego[5]. Siedziba powiatu, miasto Pruszków, nie wchodziła w skład powiatu, stanowiąc od 14 kwietnia 1951 odrębny powiat grodzki[6]. W skład powiatu weszły:
- Ze zniesionego powiatu warszawskiego:
- nowe miasto Czechowice, utworzone z części zniesionych gmin: Skorosze (gromady Czechowice, Skorosze i Szamoty) i Blizne (gromady Gołąbki i Grabkowo)[7],
- nowe miasto Piastów, utworzone ze zniesionej gminy Piastów (gromad Piastów Północ i Piastów Południe)[8],
- nowa gmina Babice Stare, utworzona z większej części zniesionej gminy Blizne (gromady Babice Nowe, Babice Stare, Blizne Jasińskiego, Blizne Łaszczyńskiego, Janów, Kwirynów, Latchorzew, Lubiczów, Szeligi i Zielonki-Parcela) oraz fragmentu gminy Ożarów (gromady Koczargi Nowe i Zielonki),
- nowa gmina Izabelin, utworzona z części gmin: Zaborów (gromady Hornówek, Izabelin B, Lipków, Sieraków i Truskaw), Ożarów (gromady Izabelin A, Koczargi Stare i Stanisławów) i Łomianki (gromady Laski i Mościska) oraz fragmentu zniesionej gminy Blizne (gromada Klaudyn),
- nowa gmina Michałowice, utworzona z większej części zniesionej gminy Skorosze (gromady Grocholice Nowe, Karolin, Michałowice Osiedle, Michałowice Wieś, Opacz-Kolonia, Opacz Mała, Ostoja Pęcicka, Reguły i Pęcice bez osiedla Chlebów[9][10]) oraz fragmentu gminy Helenów (gromada Sokołów) z powiatu grodziskomazowieckiego,
- gmina Ożarów, zwiększona o 4 gromady ze zniesionej gminy Blizne (Bronisze, Jawczyce, Macierzysz i Piotrkówek Wielki), lecz bez 11 gromad włączonych do gmin gminy Babice Stare, gmina Izabelin i gmina Zaborów),
- gmina Zaborów, zwiększona o 6 gromad z gminy Ożarów (Borzęcin Duży, Borzęcin Mały, Topolin, Wojcieszyn, Wierzbin i Zalesie), lecz bez 5 gromad włączonych do gminy Izabelin.
- Z powiatu grodziskomazowieckiego:
- miasto Błonie,
- miasto Brwinów,
- miasto Milanówek, do którego włączono zniesione gromady Nowa Wieś i Polesie ze zniesionej gminy Młochów[11],
- gmina Helenów (część obszaru gminy Helenów – gromada Sokołów – weszła w skład nowo utworzonej gminy Michałowice w powiecie pruszkowskim, natomiast do gminy Helenów – do gromady Komorów[12] – przyłączono część obszaru zniesionej gminy Skorosze ze zniesionego powiatu warszawskiego: część gromady Pęcice stanowiącą osiedle Chlebów[13],
- gmina Pass, oprócz ośmiu gromad (Basin, Cegłów, Gole, Izdebno Kościelne, Izdebno Nowe, Karolina, Murowaniec i Zabłotnia), które pozostały w powiecie grodziskomazowieckim, zostając włączone do gminy Kaski (patrz poniżej),
- gmina Podkowa Leśna, do której przyłączono gromady Owczarnia i Żółwin ze zniesionej gminy Młochów[14],
- gmina Radzików,
- nowa gmina Nadarzyn, utworzona z części zniesionej gminy Młochów (gromady Kajetany, Młochów, Nadarzyn, Rozalin, Rusiec, Siestrzeń, Stara Wieś, Terenia, Urzut, Walendów i Wolica)[15].
8 maja 1954 nazwę miasta Czechowice zmieniono na Ursus[16].
5 października 1954, w przeddzień reformy administracyjnej kraju, wprowadzono kilka zmian granic powiatu[17].:
- do miasta Błonia włączono główną cześć zniesionej gromady Osiek (z gminy Pass),
- do miasta Milanówka włączono główną cześć zniesionej gromady Grudów (z gminy Helenów),
- do miasta Milanówka włączono zniesione gromady Milanówek-Kolonia i Milanówek-Wieś oraz wschodnią część gromady Chrzanów Mały z powiatu grodziskomazowieckiego (z gminy Grodzisk),
- od powiatu pruszkowskiego odłączono gromady Bąki (z gminy Ożarów), Gąsin, Nowa Wieś-Parcela (obie z gminy Helenów) i Ostoja Pęcicka (z gminy Michałowice), które zniesiono i włączono do miasta Pruszkowa, stanowiącego powiat grodzki,
- od powiatu pruszkowskiego odłączono gromady Boża Wola, Bronisławów, Żaby (wszystkie z gminy Pass) i Siestrzeń (z gminy Nadarzyn), i włączono je do powiatu grodziskomazowieckiego,
- od powiatu pruszkowskiego odłączono gromady Nowe Grocholice (z gminy Michałowice) i Wolica (z gminy Nadarzyn), i włączono je do powiatu piaseczyńskiego,
- do powiatu pruszkowskiego z powiatu piaseczyńskiego włączono gromady Krakowiany i Wola Krakowiańska (z gminy Mroków),
- do powiatu pruszkowskiego z powiatu nowodworskiego włączono gromady Grabina, Roztoka i Korfowe (z gminy Kampinos).
1954–1972[edytuj | edytuj kod]
Jesienią 1954 w Polsce zniesiono gminy zbiorowe, a wich miejsce utworzono gromady. W powiecie grodziskomazowieckim utworzono następujące gromady (w nawiasach podano okres funkcjonowania): Babice Stare / Stare Babice (1954–72), Bieniewice (1954–68), Błonie (1954–72), Borzęcin Duży (1954–61), Brwinów (1954–72), Czarnów (1954–61), Izabelin (1954–72), Koczargi Nowe (1954–59), Komorów (1954–72), Laski (1954–59), Leszno (1954–72), Łubiec (1954–59), Macierzysz (1954–59), Młochów (1954–59), Moszna (1954–59), Nadarzyn (1954–72), Nowa Wieś (1954–62), Ołtarzew (1954–61), Opacz (1954–72), Otrębusy (1954–61), Ożarów (1954–72), Ożarów Franciszków (1954–56), Piorunów (1954–68), Podkowa Leśna (1954–56), Stara Wieś (1954–57), Święcice (1954–72), Zaborów (1954–72) i Żółwin (1954–68).
Z czasem liczba gromad stopniowo malała (vide powyżej); powstała także nowa gromada Otrębusy (1962–72)[18].
1 stycznia 1957 gromady Ożarów Franciszków i Podkowa Leśna otrzymały status osiedli[19].
31 grudnia 1959 z powiatu pruszkowskiego (z gromady Nadarzyn) wyłączono obszar Państwowego Gospodarstwa Rolnego Urszulin, włączając go do powiatu grodziskomazowieckiego (do znoszonej gromady Adamowizna)[20].
31 grudnia 1961 dokonano kilku zmian granic powiatu:
- zewnętrzynych[21]:
- do powiatu pruszkowskiego (do gromady Nadarzyn) przyłączono wieś Parole z powiatu piaseczyńskiego (z gromady Mroków),
- do powiatu pruszkowskiego (do miasta Piastów) przyłączono część powiatu grodzkiego Pruszków (miasta Pruszkowa) o powierzchni 30 ha,
- od powiatu pruszkowskiego (od gromady Opacz) odłączono część wsi Pęcice (4 ha), włączajac ją do powiatu grodzkiego Pruszków (miasta Pruszkowa)[22];
- i wewnętrzynych[23]:
- część miasta Piastów (osiedle mieszkaniowe Gołąbki) włączono do miasta Ursus, po czym część osiedla Gołąbki (34 ha) wyłączono z Ursusa i włączono do gromady Ożarów,
- część gromady Brwinów (część wsi Falęcin o nazwie Falęcin-Naddawki) włączono do miasta Milanówka.
1 stycznia 1967 osiedle Ożarów Mazowiecki otrzymało status miasta, z równoczesną zmianą nazwy na Ożarów Mazowiecki[24].
31 grudnia 1968 osiedle Podkowa Leśna otrzymało status miasta[25].
1973–1975[edytuj | edytuj kod]
1 stycznia 1973 zniesiono gromady, a w ich miejsce ponownie wprowadzono gminy zbiorowe. Powiat pruszkowski podzielono na[26]:
- 6 miast – Błonie, Brwinów, Ożarów Mazowiecki, Piastów, Podkowa Leśna i Ursus;
- 7 gmin wiejskich – Błonie, Brwinów, Leszno, Michałowice, Nadarzyn, Ożarów Mazowiecki i Stare Babice[27].
W wyniku reformy administracyjnej 1 czerwca 1975 powiat pruszkowski zniesiono, a jego obszar wszedł w skład nowego województwa warszawskiego stołecznego.
1999–[edytuj | edytuj kod]
Powiat pruszkowski, o znacznie zmienionym obszarze, przywrócono w województwie mazowieckim w wyniku reformy 1999.
Władze[edytuj | edytuj kod]
Przewodniczący Rady Powiatu:
- Jacek Szczygieł (1999–2002)
- Maria Kwasiborska-Sybilska (2002–2008)
- Tomasz Osiński (2009–2010)
- Urszula Wojciechowska (2010–2014)
- Maksym Gołoś (2014–2015)
- Maria Makowska (2015–2018)
- Stanisław Dymura (2018–2021)
- Rafał Sieradzki (od 2021)
Starostowie:
- Zdzisław Sipiera (1999–2002)
- Elżbieta Smolińska (2002–2014)
- Zdzisław Sipiera (2014–2015)
- Maksym Gołoś (2015–2018)
- Krzysztof Rymuza (2018-2024)
- Adrian Ejssymont (od 2024)[28]
Sąsiednie powiaty[edytuj | edytuj kod]
- Warszawa (miasto na prawach powiatu)
- powiat warszawski zachodni
- powiat piaseczyński
- powiat grodziski
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20].
- ↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019.
- ↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020.
- ↑ Powiat pruszkowski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21], liczba ludności w oparciu o dane GUS.
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 185
- ↑ Dz.U. z 1951 r. nr 20, poz. 161
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 181
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 181
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie. 1952, nr 6, poz. 37
- ↑ Osiedle Chlebów z gromady Pęcice właczono do do gromady Komorów w gminie Helenów
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 179
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie. 1952, nr 6, poz. 37
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 177
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 179
- ↑ Dz.U. z 1952 r. nr 26, poz. 179
- ↑ M.P. z 1954 r. nr 41, poz. 622
- ↑ Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie. 1954, nr 11
- ↑ Uchwała Nr VI/25/62 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 19 grudnia 1962 r. w sprawie zmian granic i nazw niektórych gromad oraz przeniesienia siedzib niektórych gromadzkich rad narodowych (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 16 stycznia 1963 r., Nr. 2, Poz. 5)
- ↑ Dz.U. z 1956 r. nr 58, poz. 277
- ↑ Dz.U. z 1959 r. nr 70, poz. 441
- ↑ Dz.U. z 1961 r. nr 59, poz. 322
- ↑ Dz.U. z 1961 r. nr 59, poz. 322
- ↑ Dz.U. z 1961 r. nr 59, poz. 326
- ↑ Dz.U. z 1966 r. nr 52, poz. 318
- ↑ Dz.U. z 1968 r. nr 48, poz. 343
- ↑ Uchwała Nr XX/93/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 1 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie warszawskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Warszawie z dnia 12 grudnia 1972, Nr 20, Poz. 407).
- ↑ Miasto Brwinów posiadało wspólną radę z gminą wiejską
- ↑ I sesja Rady Powiatu Pruszkowskiego w kadencji 2024-2029 – znamy skład nowego Zarządu Powiatu oraz Prezydium Rady! - Powiat Pruszkowski - Portal gov.pl [online], Powiat Pruszkowski [dostęp 2024-05-08] (pol.).
