Straż miejska (Polska)

Przykładowy emblemat straży miejskiej

Straż miejska (gminna) – polskie formacje straży tworzone przez lokalne rady gmin mające na celu ochronę porządku publicznego na terenie danego miasta (gminy). Podstawą ich działania jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych (Dz.U. z 2021 r. poz. 1763). Zgodnie z nią (Rozdz. I, art. 2 pkt 3) w gminach, w których organem wykonawczym jest burmistrz (prezydent miasta), straż funkcjonuje pod nazwą „straż miejska”, natomiast w pozostałych jako „straż gminna”. Numer alarmowy to 986 (bezpłatny).

Współczesna straż miejska powstała w Polsce w 1991 roku. Początkowo nosiła różne nazwy, np. Policja Municypalna. Po zmianie przepisów w roku 1997, zakazane zostało używanie tej nazwy. Ustawowo ujednolicone zostało ponadto umundurowanie strażników, aby obywatele nie mieli problemu z odnalezieniem patroli straży miejskiej niezależnie od miasta, w którym się znajdują. Każdy strażnik posiada czapkę z charakterystyczną żółto-czarną szachownicą. Przepisy ujednolicają także wygląd radiowozów straży gminnych. Pojazdy straży mają być koloru srebrnego z wyróżniającym pasem w postaci trójrzędnej żółto-granatowej szachownicy. Przepis dotyczy radiowozów kupionych po 1 lipca 2012.

Według danych z 2018 r. w Polsce funkcjonowało 488 jednostek straży miejskich i gminnych, z czego najwięcej (55) w województwie zachodniopomorskim

Zadania

Straż miejska (gminna) ma na celu przede wszystkim ochronę spokoju i porządku w miejscach publicznych, a także ochronę obiektów komunalnych i urządzeń użyteczności publicznej. Ma też czuwać nad porządkiem i kontrolować ruch drogowy (w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym, o wiele mniejszym niż policja). Współdziała z właściwymi podmiotami w zakresie ratowania życia i zdrowia obywateli, pomocy w usuwaniu awarii technicznych i skutków klęsk żywiołowych i innych miejscowych zagrożeń. Do momentu przybycia właściwych służb, zabezpiecza miejsca przestępstwa, katastrofy lub innego podobnego zdarzenia – albo miejsc zagrożonych takim zdarzeniem – przed dostępem osób postronnych lub zniszczeniem śladów i dowodów, a także ustala wstępnie świadków zdarzenia. Często współdziała z organizatorami i innymi służbami w ochronie porządku podczas zgromadzeń i imprez publicznych. Doprowadza osoby nietrzeźwe do izby wytrzeźwień lub miejsca ich zamieszkania, jeżeli osoby te zachowaniem swoim dają powód do zgorszenia w miejscu publicznym, znajdują się w okolicznościach zagrażających zdrowiu albo życiu ich lub innych osób.

Straż miejska (gminna) informuje społeczność lokalną o stanie i rodzajach zagrożeń, a także inicjuje i uczestniczy w działaniach mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw, wykroczeń i zjawiskom kryminogennym i współdziała w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi.

Poza tym konwojuje dokumenty, przedmioty wartościowe lub wartości pieniężne dla potrzeb gminy.

• 
  sekcja konna Straży Miejskiej w Łodzi
• 
  sekcja rowerowa Straży Miejskiej w Łodzi
• 
  radiowóz Straży Miejskiej w Poznaniu
• 
  sekcja wodna Straży Miejskiej w Gdańsku
• 
  Radiowóz Straży Miejskiej w Tomaszowie Mazowieckim
• 
  Siedziba Straży Miejskiej w Tarnowskich Górach

Uprawnienia

Podczas interwencji

Sztandar SM w Szczecinie

• udzielanie pouczeń,
• legitymowanie osób w uzasadnionych przypadkach w celu ustalenia ich tożsamości,
• ujęcie osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także dla mienia i niezwłocznego doprowadzenia do najbliższej jednostki Policji,
• nakładanie grzywien w postępowaniu mandatowym za wykroczenia określone w trybie przewidzianym przepisami o postępowaniu w sprawach o wykroczenia,
• dokonywanie czynności wyjaśniających, kierowanie wniosków o ukaranie do sądu, oskarżanie przed sądem i wnoszenie środków odwoławczych – w trybie i zakresie określonymi w Kodeksie postępowania w sprawach o wykroczenia,
• usuwanie pojazdów i ich unieruchamianie przez blokowanie kół w przypadkach, zakresie i trybie określonymi w przepisach o ruchu drogowym,
• wydawanie poleceń,
• żądanie niezbędnej pomocy od instytucji państwowych i samorządowych,
• zwracanie się, w nagłych przypadkach, o pomoc do jednostek gospodarczych, prowadzących działalność w zakresie użyteczności publicznej oraz organizacji społecznych, jak również do każdej osoby o udzielenie doraźnej pomocy na zasadach określonych w ustawie o Policji,
• obserwowanie i rejestrowanie przy użyciu środków technicznych obrazu zdarzeń w miejscach publicznych,
• możliwość dokonania kontroli osobistej oraz przeglądania zawartości bagażu podręcznego osób w stosunku, co do których zachodzi podejrzenie popełnienia przez nie czynu zabronionego.

Kontrowersje i likwidacje

Do 2016 roku łącznie 14 polskich miast zlikwidowało straż miejską (m.in. Chrzanów, Międzyrzec Podlaski, Trzebinia, Szczyrk, Zakroczym, Żory, Stalowa Wola, Jarocin, Szydłowiec). Podstawowym zarzutem jest dublowanie zadań Policji.

Stanowiska

Aplikant	Młodszy Strażnik	Strażnik	Starszy Strażnik
Młodszy specjalista	Specjalista	Starszy specjalista
Młodszy inspektor	Inspektor	Starszy inspektor
Zastępca kierownika	Kierownik	Zastępca naczelnika	Naczelnik
Zastępca komendanta Straży	Komendant Straży

Ustawą z dnia 22 maja 2009 r. o zmianie ustawy o strażach gminnych, ustawy o Policji i ustawy, Prawo o ruchu drogowym (Dz.U. z 2009 r. nr 97, poz. 803), dodano cztery nowe stanowiska: młodszego specjalisty, specjalisty, starszego specjalisty i zastępcy kierownika. Ponadto dokonano zmian nazw stanowisk (z zastępca naczelnika oddziału, wydziału na Zastępca naczelnika i z Naczelnik oddziału, wydziału na Naczelnik).

Zobacz też

• Policja

Linki zewnętrzne

• Informacja NIK o wynikach kontroli funkcjonowania Straży Gminnych (miejskich). bip.nik.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-16)]. (2001)
• Akty prawne regulujące działanie Straży Gminnych (Miejskich)
• Współpraca stołecznej Policji i Straży Miejskiej
• Straż miejska – kompetencje i prawne podstawy działania. kurierpieninski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-04-23)].
• Jakie uprawnienia ma policja i straż miejska? Znaj swoje prawa. mlimanowa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-01-07)].