Zamek Kierepeć
 nr rej. 14142[1]
| |
 Ruiny zamku (2006) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Kondygnacje |
3 |
| Rozpoczęcie budowy |
XIII lub XIV w. |
| Ważniejsze przebudowy |
XV w. |
| Zniszczono |
1658, 1701 |
Plan budynku Rzut poziomy z XVII wieku | |
Położenie na mapie Estonii  | |
 57°51′44,22″N 26°59′29,55″E/57,862283 26,991542
| |
Zamek Kierepeć[2] (est. Kirumpää piiskopilinnus) – zamek biskupi z około XIV–XV wieku we wsi Kirumpää koło Võru w Estonii, zachowany w stanie ruiny.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Pierwsza wzmianka o zamku pochodzi pochodzi z 1322 roku[1], kiedy to książę Giedymin go zniszczył[3], był on wówczas własnością biskupstwa Dorpatu[4]. Pod koniec XIII lub na początku XIV wieku na miejscu wcześniejszej warowni wzniesiono tenże zamek[1]. W XV wieku został rozbudowany[1]. Był wielokrotnie oblegany i uszkadzany, m.in. przez armię Iwana IV Groźnego w 1558 roku[4], a także Krzysztofa Radziwiłła pod dowództwem Jürgena Buttlera w 1579 roku[2] (wspomina o tym Jan Kochanowski: Gdzieś Derptowi w nos kurzył, Kierepeć wywrócił[5]); zniszczono go również podczas wojny rosyjsko-szwedzkiej w 1658 roku[3] i w 1701 roku[4]. Od XVIII wieku pozostaje w stanie ruiny[4].
Materiał budowlany pozyskiwano przy wznoszeniu zabudowań miasta Võru[3]. W latach 50. XX wieku rozebrano część murów aby pozyskać materiał budowlany[6]; zachowały się jedynie fragmenty budowli[3]. 14 stycznia 1998 roku ruiny zamku zostały wpisane do rejestru zabytków nieruchomych[1]. Właścicielem zabytku jest Samorząd gminy wiejskiej Võru[1].
Na zamku toczy się akcja powieści przygodowej Kättemaks Kirumpääl autorstwa Erkki Koorta[7].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Budowla była położona przy ważnym szlaku handlowo-wojennym na trasie Tartu–Psków[3] na niskim owalnym wzgórzu nad rzeką Võhandu[4]. Zamek wzniesiony z kamienia polnego i cegły, prawdopodobnie trójkondygnacyjny, podpiwniczony, o wymiarach 42x45 m na planie kwadratu, wzdłuż trzech jego boków znajdowały się pomieszczenia[1]. Do założenia przylegał trapezoidalny dziedziniec[1]. W części północnej znajdowała się zapewne większa sala[1].
Najstarszy fragment stanowi część mieszkalna zamku o wymiarach 14x10 m, cechująca się grubymi murami; znajdowała się tam kaplica[1]. Wejście do zamku prowadziło przez budynek bramny w murze zachodnim[1].
W narożniku południowo-zachodnim dobudowano później okrągłą wieżę, natomiast w narożnikach północno-wschodnim i południowo-wschodnim mniejsze 4-boczne baszty obronne[1]. Przed bramą po stronie zachodniej znajdował się niewielki pięcioboczny bastion[1].
Zamek był otoczony fosą, według podań starszych mieszkańców otaczała go woda ze wszystkich stron, wypływająca ze źródła, które wyschło[6]. Pomiędzy ruinami rosną lipy drobnolistne z 1940 roku[3].
Plany zamku znajdują się w Narodowym Archiwum Szwecji[3].
Galeria[edytuj | edytuj kod]
-
Ruiny zamku na pocztówce z 1. połowy XX wieku -
Wzgórze zamkowe na pocztówce z 1. połowy XX wieku -
Tablica informacyjna (2013) -
Wzgórze (2006) -
Mur ceglany (2013)
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e f g h i j k l m 14142 Kirumpää linnus, 14/15 saj. • Mälestiste otsing • Mälestised [online], register.muinas.ee [dostęp 2024-05-19].
- ↑ a b Karol Łopatecki, Wyprawa zbrojna Krzysztofa Radziwiłła „Pioruna” w Inflantach zimą 1579 roku, „Zapiski Historyczne”, 83 (1), 2018, s. 45, ISSN 0044-1791 [dostęp 2024-05-19].
- ↑ a b c d e f g Ruins of Kirumpää Castle [online], www.puhkaeestis.ee [dostęp 2024-05-19] (ang.).
- ↑ a b c d e Kirumpää - Castle Kirrumpäh [online], Ancient and medieval architecture [dostęp 2024-05-19] (ang.).
- ↑ Karol Łopatecki, Wyprawa zbrojna Krzysztofa Radziwiłła „Pioruna” w Inflantach zimą 1579 roku, „Zapiski Historyczne”, 83 (1), 2018, s. 55, ISSN 0044-1791 [dostęp 2024-05-19].
- ↑ a b AK Plv: IA, Valk 1993, 04. mai (2) • Arheoloogiateated • Muistised ja pärimuspaigad [online], register.muinas.ee [dostęp 2024-05-19].
- ↑ Kättemaks Kirumpääl [online], APOLLO [dostęp 2024-05-19] (est.).