Bronisław Krzyżanowski (polityk)

Bronisław Krzyżanowski

Data i miejsce urodzenia	21 lutego lub 20 listopada 1876 Abele
Data i miejsce śmierci	17 stycznia 1943 Wilno
Wicemarszałek Sejmu Litwy Środkowej
Okres	od 1922 do 1922
Przynależność polityczna	Polskie Stronnictwo Ludowe Ziemi Wileńskiej
Poseł na Sejm Litwy Środkowej
Okres	od 1922 do 1922
Przynależność polityczna	Polskie Stronnictwo Ludowe Ziemi Wileńskiej
Poseł na Sejm Ustawodawczy (II RP)
Okres	od 1922 do 1922
Przynależność polityczna	Polskie Stronnictwo Ludowe „Piast”
Senator I kadencji (II RP)
Okres	od 1922 do 1927
Przynależność polityczna	Partia Pracy

Bronisław Krzyżanowski (ur. 21 lutego lub 20 listopada 1876 w Abelach k. Jeziorosów na Litwie, zm. 17 stycznia 1943 w Wilnie) – polski działacz polityczny, obrońca w procesach politycznych, poseł na Sejm Litwy Środkowej oraz na Sejm Ustawodawczy, wicemarszałek Sejmu Litwy Środkowej w 1922 roku, senator I kadencji w II RP.

Życiorys

Ukończył II Gimnazjum w Wilnie, później studiował prawo i nauki przyrodnicze w Moskwie. W 1895 przeniósł się do Krakowa, gdzie rozpoczął naukę na Uniwersytecie Jagiellońskim – w 1901 uzyskał tam tytuł doktora praw.

Już w czasach studenckich zaangażowany w lewicową działalność polityczną, zapisał się do PPS. W 1905 współorganizował wraz z tzw. krajowcami Polskie Stronnictwo Demokratyczne na Litwie. W 1913 wybrano go do rady miejskiej Wilna.

W styczniu 1922 został posłem na Sejm Litwy Środkowej z listy PSL Ziemi Wileńskiej, reprezentując okręg Komaje. Został wybrany na wicemarszałka. Wraz z resztą partii był przeciwnikiem bezpośredniej inkorporacji tych ziem do RP – opowiadał się za nadaniem Wileńszczyźnie autonomii w ramach państwa polskiego.

W marcu 1922 wybrano go delegatem Sejmu Wileńskiego do Warszawy, został posłem na Sejm Ustawodawczy. Po wyborach w listopadzie 1922 piastował mandat senatora RP, należał do Klubu Parlamentarnego „Piasta”.

W wyniku sporów co do polityki narodowościowej wystąpił z PSL „Piast”, po czym znalazł się w „Wyzwoleniu”, w którym pozostał do 1925. W tym samym roku związał się z nowo powstałą Partią Pracy (w latach 1926–1928 reprezentował jej zarząd główny) i Klubu Pracy.

Przeciwnik rządów nacjonalistyczno-chłopskich z lat 1923–1926, w 1926 opowiedział się za zamachem wojskowym Józefa Piłsudskiego.

Na krótko przed wybuchem II wojny światowej współorganizator (1938) i prezes (1939) wileńskiego oddziału Stronnictwa Demokratycznego.

W czasie przynależności Wilna do Litwy (1939–1940) prezes Komitetu Polskiego w tym mieście.

Udzielał się naukowo – był członkiem Instytutu Badawczego Europy Wschodniej w Wilnie, jak również kuratorem Biblioteki im. Eustachego i Emilii Wróblewskich.

Obrońca w procesach politycznych: zarówno w okresie carskim (1905–1911), jak i w II RP (w 1927 w procesie „Hromady”, w 1937 w procesie grupy „Po prostu”).

Od wczesnej młodości związany z masonerią – najpierw rosyjską (od 1911 członek wileńskiej loży „Jedność”), później polską (w 1920 adoptowany do loży „Tomasz Zan” w Wilnie).

Bibliografia

• Jacek Majchrowski: Kto był kim w II RP, Warszawa 1994
• Wileński słownik biograficzny, HenrykH. Dubowik (red.), JanJ. Malinowski (red.), JanuszJ. Andruszkiewicz (oprac.), Bydgoszcz: Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, 2002, ISBN 83-87865-28-1, OCLC 830347331 .brak strony (książka)