Części spławialne
Części spławialne, cząstki spławialne, frakcje spławialne – frakcja granulometryczna glebowych ziaren mineralnych obejmująca cząstki o średnicy mniejszej niż 0,02 mm (0,01 mm).
Nazwa „spławialne” wynika z tego, że podczas przepływowych lub sedymentacyjnych analiz uziarnienia części spławialne zostają w trakcie analizy spławione wraz z roztworem, w odróżnieniu od większych cząstek (niespławialnych), które po określonym czasie opadają na dno lub nie są w stanie być uniesione przez prąd wody (w zależności od stosowanej metody).
Od zastosowanej metody zależy również graniczna wielkość części spławialnych. W metodach przepływowych Schönego, Kopecky’ego i Mieczyńskiego części spławialne miały średnicę mniejszą od 0,01 mm, zaś przy metodzie Atterberga lub Casagrande’a w modyfikacji M. Prószyńskiego – mniejszą niż 0,02 mm. Różnice pomiędzy wynikami metod przyjmujących różną wielkość graniczną są bardzo niewielkie[1].
Najpopularniejsze w Polsce, zalecane przez Polskie Towarzystwo Gleboznawcze podziały na frakcje przyjęły za wartość graniczną 0,02 mm. Najpopularniejszy w okresie międzywojennym i tuż powojennym podział Mieczyńskiego wydzielał <0,02 mm szlam (0,02-0,002 mm szlam pylsty; <0,002 mm szlam koloidalny), podział PTG z 1956 r. wydzielał <0,02 mm części spławialne (0,02-0,005 mm ił pyłowy drobny; 0,05-0,002 mm ił pyłowy gruby i <0,002 mm ił koloidalny). Z Zastosowanego nazewnictwa wynikają też synonimy części spławialnych – cząstki szlamowe, frakcja ilasta lub po prostu ił.
Wynikające ze stosowanych dawniej metod analiz uziarnienia łączenie wszystkich cząstek mniejszych od 0,02 mm (0,01 mm) w jedną frakcję części spławialnych budziło pewne zastrzeżenia. W obrębie tej grupy znajdują się dwie różne pod względem mineralogi i właściwości grupy cząstek: podfrakcje grubsze (pylaste, 0,02-0,002 mm) bliższe właściwościami cząstkom pyłu oraz podfrakcja koloidalna (iłu koloidalnego <0,002 mm) składająca się głównie z minerałów ilastych oraz tlenków i wodorotlenków metali posiadająca duże znaczenie w nadawaniu właściwości glebie. Ze względu na konieczność stosowania jednolitych kryteriów opisów gleb jak w przeszłości taki podział był obowiązujący przez długie lata[2][3]. Dopiero w 2008 r. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze wprowadziło podział na frakcje granulometryczne odpowiadający większości podziałów zagranicznych i rozbijający frakcję spławialną na 2 frakcje: pyłu drobnego (0,02-0,002 mm) i iłu (<0,002 mm)[4].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Arkadiusz Musierowicz: Skład mechaniczny gleb i metody analizy mechanicznej. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawnictw Rolniczych, 1949.
- ↑ Michał Strzemski, Jan Siuta, Tadeusz Witek: Przydatność rolnicza gleb Polski. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1973, s. 25-27.
- ↑ Franciszek Kuźnicki, Stanisław Białołusz, Piotr Skłodowski: Podstawy gleboznawstwa z elementami kartografii i ochrony gleb. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 40-41. ISBN 83-01-01001-0. (pol.).
- ↑ Polskie Towarzystwo Gleboznawcze: Klasyfikacja uziarnienia gleb i utworów mineralnych. 2008. [dostęp 2015-12-05]. (pol.).