Gra psychologiczna

Gra psychologiczna – powtarzający się zbiór transakcji pozornie racjonalnych, kierowanych ukrytą motywacją i przewidywaną korzyścią będącą zwykle (choć nie zawsze) jej rzeczywistym celem. Gry psychologiczne mogą być świadome, lub nieświadome.

Gry społeczne (nieświadome)

Przykład opisu gier społecznych: w swojej książce W co grają ludzie Eric Berne opisuje kilkadziesiąt gier społecznych, jakie są typowe do obserwacji w społeczeństwie.

Wśród wielu wymienia taką klasyfikację gier:

• według liczby graczy;
• według użytych narzędzi: słów, pieniędzy, części ciała;
• według typów klinicznych: histeryczna, obsesyjno-kompulsyjna, paranoidalana, depresyjna;
• według stref w rozwoju psychoseksualnym: oralna, analna, falliczna;
• według dynamiki: przeciwlękowa, projekcyjna i introjekcyjna;
• według "instynktów": masochistyczna, sadystyczna, fetyszystyczna.

Pierwszą z analizowanych gier była gra pt. Dlaczego ty nie - tak ale polegająca na tym, że jeden z partnerów interakcji przekonywany do danych działań ciągle znajduje kontrargumenty (ale...), żeby nie wykonać pewnych działań.

Protokołowanie gier

W praktyce terapeutycznej każda z gier jest przedstawiana z punktu widzenia agensa i protokołowana poprzez zapis następujących jej elementów:

• Teza - ogólny opis gry, zawierający podłoże na jakim ona powstaje;
• Antyteza - opis sposobu przerwania gry lub obcięcia wypłaty, co powoduje przerwanie gry przez agensa;
• Cel - cel gry z punktu widzenia agensa;
• Role - opis wszystkich istotnych dla danej gry ról zaobserwowanych w praktyce terapeutycznej (bardzo często są to tylko dwie role, ale mogą występować gry z kilkoma rolami lub gry wielostronne, gdzie w daną rolę wchodzą kolejne osoby w czasie gry;
• Dynamika - przedstawienie instynktów, popędów, które dana gra maskuje u agensa i osób grających komplementarne role
• Paradygmat transakcyjny:
  • Poziom społeczny gry (transakcje jawne)
  • Poziom psychologiczny gry (transakcje ukryte)
• Posunięcia - przedstawienie w formie kolejnych posunięć graczy struktury całej gry;
• Korzyści - jako główną korzyść z uczestnictwa w grze (grach) opisuje się równowagę psychologiczną, która wzmacnia utwierdzenie się w przekonaniu o swojej wizji rzeczywistości. Wymienia się tu korzyści:
  • psychologiczna wewnętrzna,
  • psychologiczna zewnętrzna,
  • społeczna wewnętrzna,
  • społeczna zewnętrzna;
• Przykłady - Przy opisywaniu przykładów odnosi się je do tych, które występują w dzieciństwie, gdzie odgrywanie Dziecka czy Rodzica jest naturalne i zestawia się je z zaobserwowanymi u pacjentów transakcjami. Przykłady powinny być na tyle dobre, by pacjenci mogli uświadomić sobie zarówno fakt, że uczestniczą w grze, jak i podłoże, genezę samej gry;
• Odmiany gry i gry pokrewne.

Geneza gier

Według Berne'a w procesie wychowawczym dzieci przyswajają gry od swoich rodziców i pod tym względem gry są dziedziczone w następnych pokoleniach. Podczas socjalizacji rodzice wzmacniają pewne gry zezwalając na ich odgrywanie swoim dzieciom. Zazwyczaj jednostka rozpoczyna grać w dane gry między 2 a 8 rokiem życia. Niektóre gry jednak przyswaja wcześniej, by móc ogrywać je w późniejszym wieku, np. Alkoholik. Każda jednostka w trakcie swojego życia poszukuje też odpowiednich partnerów, którzy umożliwiać mogliby jej uczestnictwo w danej grze.

Funkcje gier

• Wypłaty jakie umożliwiają gry;
• W funkcji społecznej gry pozwalają na strukturalizowanie czasu;
• Równowaga psychiczna - w niektórych przypadkach pozbawienie możliwości grania dla niektórych osób może prowadzić do rozpaczy lub nawet psychozy;
• Zestaw gier u każdej jednostki jest integralnym składnikiem jej życiowego scenariusza, który realizuje.

Stopnie gier

• Pierwszy stopień - gra akceptowana jest w środowisku społecznym agensa;
• Drugi stopień - uczestnicy wolą ukrywać fakt prowadzenia gry, ma ona bardziej ostry przebieg niż gra pierwszego stopnia;
• Trzeci stopień - gra ma bardzo ostry przebieg, może zakończyć się utratą zdrowia lub życia osób w nią grających.

Bibliografia

• Eric Berne, W co grają ludzie? Psychologia stosunków międzyludzkich, PWN, Warszawa 1987, ISBN 83-01-07004-8.
• ...