Józef Dzięgielewski
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Poseł na Sejm RP II kadencji | |
Okres |
od 1928 |
Przynależność polityczna | |
Odznaczenia | |
Józef Dzięgielewski ps. Kurek, Wicek (ur. 22 stycznia 1895 w Wierznicy k. Dobrzynia nad Wisłą, zm. 7 grudnia 1952 w Otwocku) – polski działacz socjalistyczny. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. Poseł na Sejm RP I i II kadencji. Dowódca Milicji PPS w powstaniu warszawskim. Po wojnie więziony przez UB. Zmarł po opuszczeniu więzienia.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Syn Konstantego, ekonoma i Konstancji z domu Miłodrowska. Po ukończeniu szkoły elementarnej rozpoczął naukę w gimnazjum Polskiej Macierzy Szkolnej w Płocku. Tam wstąpił w 1912 do nielegalnego Koła Młodzieży Postępowej. Od 1913 pracował w cukrowni „Chełmica”, później jako zarządca majątku Golejewo w pow. Sierpc. Od 1917 był członkiem Polskiej Organizacji Wojskowej, a następnie PPS. W 1918 organizował Pogotowie Bojowe PPS w powiecie płockim. Aresztowany dwukrotnie przez władze niemieckie (więziony w Sierpcu, Modlinie i Warszawie). Skazany na karę śmierci. Został uwolniony 11 listopada 1918.
Po uwolnieniu został mianowany komendantem Milicji Ludowej PPS w Płocku, wziął udział w rozbrajaniu Niemców. W 1920, z ramienia Związku Obrony Ojczyzny prowadził akcje dywersyjną na tyłach Armii Czerwonej, następnie od maja 1920 r. był dowódcą kompanii 63. pułku piechoty (w stopniu podporucznika). Do 1921 r. odbywał służbę wojskową na froncie.
Po demobilizacji zamieszkał na terenie woj. poleskiego. Tam zorganizował OKR PPS i Radę Związków Zawodowych. W wyborach parlamentarnych w 1922 wybrany z okręgu poleskiego (Pińsk) do Sejmu. Mandat uzyskał również w wyborach parlamentarnych w 1928 w tym samym okręgu.
Od 1926 zamieszkał w Warszawie. W okresie 1929–1934 był zastępcą, a potem komendantem Milicji PPS, a następnie zastępcą komendanta „Akcji Socjalistycznej”. Został członkiem Warszawskiego Okręgowego Komitetu Robotniczego PPS, którym pozostawał do 1939. Od 1928 do 1931 był członkiem Rady Naczelnej PPS, od 1931 do 1934 zastępca członka Rady Naczelnej, a od 1937 do 1939 członkiem Centralnego Sądu Partyjnego. W 1930 aresztowany pod zarzutem zamachu na Józefa Piłsudskiego. 19 października 1930 r. został uniewinniony wyrokiem Sądu Okręgowego w Warszawie z braku dowodów.
We wrześniu 1939, był współorganizatorem Robotniczych Brygad Obrony Warszawy. Działacz PPS-WRN (kierownik wydziału wojskowego CKR), organizator Warszawskiego Zgrupowania OW PPS.
Uczestnik powstania warszawskiego dowodził Zgrupowaniem Milicji PPS na Starym Mieście. Po upadku powstania dowodził oddziałami PPS na Śląsku, w Zagłębiu i Krakowskiem.
W 1945, pomimo faktu, iż koncesjonowana PPS zakazała mu aktywności politycznej, wspierał tworzenie PPSD.
Powrócił do Warszawy. Ujawniając się w 1946, rozpoczął prace historyczne w Instytucie Pamięci Narodowej. Aresztowany 23 listopada 1946, następnie zwolniony w grudniu 1946. Ponownie aresztowany 5 kwietnia 1947 i po procesie skazany 10 listopada 1948 na 9 lat więzienia (wyrok złagodzono w wyniku amnestii do 4 lat). Przebywał w więzieniach w Warszawie, Rawiczu i we Wronkach. Zwolniony przedterminowo w październiku 1951. Zmarł na gruźlicę 5 grudnia 1952 w Otwocku. Pochowany na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie (kwatera 31C-4-27).
Odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Niepodległości - 1938
- dwukrotnie Krzyż Walecznych - 1939 (za obronę Warszawy) i 1944 (za powstanie w stolicy)
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Słownik Biograficzny Działaczy Polskiego Ruchu Robotniczego, Tom 1, wyd. 2, Warszawa 1986, ISBN 83-05-11327-2
- Zaremba Z., Wojna i konspiracja, Londyn 1957.
- Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919-1927, pod redakcją Henryka Mościckiego i Włodzimierza Dzwonkowskiego, Warszawa 1928.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Członkowie Akcji Socjalistycznej
- Członkowie Milicji Ludowej PPS
- Członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej
- Członkowie Pogotowia Bojowego PPS
- Członkowie PPS-WRN
- Członkowie Robotniczej Brygady Obrony Warszawy
- Członkowie Związku Obrony Ojczyzny
- Politycy Polskiej Partii Socjalistycznej (1919–1939)
- Polscy milicjanci
- Polskie ofiary represji stalinowskich
- Posłowie na Sejm I kadencji (1922–1927)
- Posłowie na Sejm II kadencji (1928–1930)
- Posłowie na Sejm II Rzeczypospolitej (województwo poleskie)
- Powstańcy warszawscy
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (dwukrotnie)
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości
- Uczestnicy rozbrajania żołnierzy niemieckich w Królestwie Polskim 1918
- Urodzeni w 1895
- Więźniowie polityczni w II Rzeczypospolitej
- Więźniowie polityczni w Polsce Ludowej 1944–1956
- Więźniowie Twierdzy Modlin (Królestwo Polskie 1916–1918)
- Zmarli w 1952
- Pochowani na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie
- Żołnierze i działacze podziemia antykomunistycznego (1944–1956)
- Żołnierze Gwardii Ludowej WRN
- Osoby skazane na karę śmierci
- Więźniowie więzienia w Rawiczu (Polska Ludowa)
- Więźniowie więzienia we Wronkach (Polska Ludowa)