Stanisław Gorczyca (1895–1923)
porucznik piechoty | |
Data i miejsce urodzenia |
2 kwietnia 1895 |
---|---|
Data i miejsce śmierci |
26 października 1923 |
Przebieg służby | |
Lata służby |
1914–1921 |
Siły zbrojne | |
Formacja | |
Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
Odznaczenia | |
Stanisław Gorczyca[a] (ur. 2 kwietnia 1895 w Białobrzegach, zm. 26 października 1923 w Krośnie) – porucznik piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Urodził się 2 kwietnia 1895 we wsi Białobrzegi, w ówczesnym powiecie krośnieńskim Królestwa Galicji i Lodomerii, w rodzinie Jana[2] i Apolonii[3][4]. Uczęszczał do c. k. Szkoły Realnej w Krośnie, gdzie w 1912 zdał egzamin dojrzałości[5][6][7][8]. Następnie studiował na Akademii Handlowej w Krakowie i działał w Związku Strzeleckim[2].
21 sierpnia 1914 wstąpił do Legionów Polskich i został przydzielony do 3. kompanii „rzeszowskiej” VI batalionu[9]. 6 sierpnia 1915 został mianowany sierżantem[9]. 22 października 1915 został ciężko ranny w ataku na wieś Kukle[9]. W maju 1916 wrócił na front do macierzystego batalionu i wziął udział we wszystkich bitwach[9]. Należał do „najlepszych podoficerów VI baonu. Bardzo odważny, sumienny i pracowity, pełen inicjatywy, samodzielny”[10]. W bitwie pod Kostiuchnówką (lipiec 1916) jako dowódca plutonu, „kiedy 5 pułk piechoty wycofał się i nieprzyjaciel zaczął wychodzić na tyły, pierwszy się zorientował, porwał za sobą pluton do kontrataku. Czynem swoim sierż. Gorczyca w znacznej mierze przyczynił się do uratowania sytuacji, dając możność przygotowania się całemu baonowi”[10]. Po kryzysie przysięgowym (lipiec 1917) został wcielony do cesarskiej i królewskiej Armii i wysłany na front włoski[11]. Do Polski wrócił z Armią gen. Hallera[2].
1 czerwca 1921 był przydzielony do Grupy Inżynieryjnej Nr 5, a jego oddziałem macierzystym był 52 pułk piechoty[12]. Później został formalnie przeniesiony do rezerwy i przydzielony w rezerwie do 52 pułku piechoty w Złoczowie[13], a następnie do 22 pułku piechoty w Siedlcach[14]. Jako oficer rezerwy został zatrzymany w służbie czynnej, którą pełnił w 6 pułku saperów w Przemyślu. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 579. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[15]. Po zwolnieniu z czynnej służby wojskowej został zatrudniony w Polskim Banku Przemysłowym w Krośnie[16].
Zmarł 26 października 1923 w Krośnie[17]. Został pochowany na cmentarzu komunalnym w Krośnie (sektor B1, rząd 6, grób 5)[18]. W tym samym grobie została pochowana Marysia Gorczyca (ok. 1921–1934)[18].
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari nr 5678 (7225) – 17 maja 1922[19][20]
- Krzyż Niepodległości – pośmiertnie 3 czerwca 1933 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”[21][3][22]
- Krzyż Walecznych dwukrotnie – 1922[23][24]
- Odznaka „Za wierną służbę” nr 855[11]
Stanisław Gorczyca dowiedział się, że Naczelny Wódz odznaczył go Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari nr 7225 z informacji prasowej, opublikowanej 8 czerwca 1922 na łamach „Polski Zbrojnej”[25][26], lecz nie mógł uczestniczyć w dekoracji żołnierzy byłych Legionów Polskich 13 czerwca tego roku na Placu Saskim w Warszawie[26]. Z kolejnej informacji opublikowanej 5 lipca 1922 na łamach „Polski Zbrojnej” dowiedział się, że „D.O.K. Lwów wzywa wszystkich b. Legjonistów, zamieszkałych na terenie Dowództwa, odznaczonych orderem «Virtuti Militari» («Polska Zbrojna» nr 152 i nast.), aby bezwłocznie podali swe nazwiska i adresy oddziałowi V szt. D.O.K. Lwów – celem podjęcia odznak”[25][27]. Zastosował się do apelu i przesłał do DOK VI we Lwowie swój adres „por. Gorczyca Stanisław 6. pułk saperów Przemyśl”[25]. 14 lipca zastępca dowódcy Okręgu Korpusu Nr VI generał brygady Mieczysław Linde zwrócił się na piśmie do Adiutantury Naczelnego Wodza w Warszawie „proszę o nadesłanie orderu „Virtuti Militari””[28]. W odpowiedzi, 20 września 1922 rotmistrz Adam Korwin-Sokołowski zawiadomił DOK VI, że „order «Virtuti Militari» V. klasy dla sierż. Gorczycy Stanisława Nr. 7225 został przesłany do Dowództwa 24 pp w Łucku dnia 19 czerwca 1922 r. przez kpt. Ślizowskiego Leopolda z 24 pp”[29].
Faktycznie kapitan Ślizowski działając z upoważnienia ówczesnego dowódcy 24 pp Stanisława Kalabińskiego odebrał krzyż nr 7225, ale dla ówczesnego chorążego Stanisława Gorczycy (ur. 1900)[30].
24 września 1923 rotmistrz Sokołowski wysłał do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr X w Przemyślu order nr 5678 wraz z legitymacją celem wręczenia Stanisławowi Gorczycy, zamieszkałemu w Krośnie (Polski Bank Przemysłowy)[31]. 3 października 1923 zastępca szefa sztabu DOK X major SG Bronisław Prugar-Ketling scedował doręczenie orderu na Powiatową Komendę Uzupełnień Sanok, ta 8 października zleciła to zadanie oficerowi ewidencyjnemu w Krośnie[32], który wystąpił do Magistratu miasta Krosna z prośbą o wezwanie Stanisława Gorczycy do jego biura[33]. Stosowne pismo wpłynęło do magistratu 16 października, dziesięć dni przed śmiercią porucznika Gorczycy, lecz nie zdążono doręczyć mu wezwania, a tym bardziej orderu[33]. 31 października 1923 burmistrz Krosna zawiadomił oficera ewidencyjnego w Krośnie o śmierci Stanisława Gorczycy[34].
5 czerwca 1924 kapitan Franciszek Józef Ptak (urodzony w Białobrzegach), słuchacz Wyższej Szkoły Intendentury odebrał z Biura Kapituły Order Virtuti Militari nr 5678 wraz z legitymacją w celu wręczenia rodzinie zmarłego porucznika Stanisława Gorczycy[35].
W 1924 Prokuratura przy Wojskowym Sądzie Okręgowym Nr II w Lublinie wdrożyła postępowanie w związku z podejrzeniem, że porucznik Gorczyca z 24 pp „nieprawnie nosi order nadany śp. Gorczycy Stanisławowi ur. w Białobrzegach, pow. Krosno”[36].
1 grudnia 1924 szef Biura Kapituły Orderu Virtuti Militari major Adolf Maciesza wysłał do Prokuratora przy Wojskowym Sądzie Okręgowym Nr II w Lublinie sprawozdanie z przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego, a w konkluzji napisał: „stwierdzam że sierżantowi (obecnie ppor. z 24 pp.) Gorczycy Stanisławowi jedynie dzięki omyłce wręczono order „Virtuti Militari” V klasy Nr 7225”[37].
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 189, 491.
- ↑ a b c Żołnierze Niepodległości: Gorczyca Stanisław. Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2022-12-15].
- ↑ a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-12-15].
- ↑ Kolekcja ↓, s. 34.
- ↑ Sprawozdanie 1908 ↓, s. 74.
- ↑ Sprawozdanie 1909 ↓, s. 75.
- ↑ Sprawozdanie 1910 ↓, s. 119.
- ↑ Sprawozdanie 1912 ↓, s. 55, 57.
- ↑ a b c d Kolekcja ↓, s. 8, 18.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 3.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 8, 19.
- ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 166, 634.
- ↑ Spis oficerów rezerwy 1922 ↓, s. 80.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 189.
- ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 491.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 19.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 26 z 15 marca 1924, s. 129.
- ↑ a b śp. Stanisław Gorczyca. Urząd Miasta Krosna. [dostęp 2022-12-15].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 4 stycznia 1923, s. 6.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-12-15].
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 131, poz. 172, poz. 102.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-12-15].
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 38 z 12 czerwca 1923, s. 390.
- ↑ Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-12-15].
- ↑ a b c Kolekcja ↓, s. 15.
- ↑ a b Rozkazy Min. Spraw Wojskowych. „Polska Zbrojna”. 152, s. 3, 1922-06-08. Warszawa.
- ↑ Po odbiór orderu „Virtuti Militari”. „Polska Zbrojna”. 178, s. 3, 1922-07-05. Warszawa.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 14.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 16.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 13.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 29.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 28.
- ↑ a b Kolekcja ↓, s. 32.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 31.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 38.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 46.
- ↑ Kolekcja ↓, s. 8–10.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Gorczyca Stanisław. [w:] Kolekcja Orderu Wojennego Virtuti Militari, sygn. I.482.79-7582 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-12-16].
- Drugie Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Szkoły Realnej w Krośnie za rok szkolny 1908. Krosno: Nakładem Funduszu Naukowego, 1908.
- Trzecie Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Szkoły Realnej w Krośnie za rok szkolny 1909. Krosno: Nakładem Funduszu Naukowego, 1909.
- Czwarte Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Szkoły Realnej w Krośnie za rok szkolny 1910. Krosno: Nakładem Funduszu Naukowego, 1910.
- Szóste Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Szkoły Realnej w Krośnie za rok szkolny 1912. Krosno: Nakładem Funduszu Naukowego, 1912.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].
- Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1921.
- Alfabetyczny spis oficerów rezerwy. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922-05-01.
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Członkowie Związku Strzeleckiego (1910–1914)
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Niepodległości
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (dwukrotnie)
- Odznaczeni Odznaką „Za wierną służbę”
- Oficerowie 22 Pułku Piechoty (II RP)
- Oficerowie 52 Pułku Piechoty Strzelców Kresowych
- Pochowani na Cmentarzu Komunalnym w Krośnie
- Podoficerowie piechoty Legionów Polskich
- Polacy – żołnierze Cesarskiej i Królewskiej Armii w I wojnie światowej
- Porucznicy piechoty II Rzeczypospolitej
- Uczestnicy wojny polsko-bolszewickiej (strona polska)
- Uczestnicy wojny polsko-ukraińskiej (strona polska)
- Urodzeni w 1895
- Zmarli w 1923
- Żołnierze I Brygady Legionów Polskich
- Żołnierze Armii Polskiej we Francji 1917–1919