Starship

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Starship
Ilustracja
Rakieta Starship w konfiguracji startowej w kwietniu 2023 roku
Producent

SpaceX

Koszt opracowania

5 miliardów dolarów

Koszt wystrzelenia

100 milionów dolarów

Statystyki
Wszystkie starty

3

Udane starty

1 (33%)

Nieudane starty

2

Siła ciągu przy starcie

74 400 kN

Wymiary
Długość

121,3 m

Średnica

9 m

Masa całkowita

5 000 000 kg

Ilość stopni

2

Multimedia w Wikimedia Commons

Starship – dwustopniowa rakieta nośna opracowywana przez amerykańską firmę SpaceX. Według stanu na maj 2024 roku Starship jest największą i najpotężniejszą rakietą, jaka kiedykolwiek poleciała w przestrzeń kosmiczną[1]. Głównym zadaniem Starshipa jest obniżenie kosztów transportu kosmicznego poprzez wykorzystanie efektu skali[2]. Ma zostać to osiągnięte poprzez ponowne wykorzystanie obu stopni rakiety, zwiększenie masy możliwego do transportu ładunku użytecznego na niską orbitę okołoziemską oraz zwiększenie częstotliwości startów[3].

Starship składa się z dwóch stopni: Pierwszego stopnia Super Heavy oraz Starshipa będącego statkiem kosmicznym. Obydwa stopnie są wyposażone w silniki rakietowe Raptor, które są zasilane na ciekły metan oraz ciekły tlen, który pełni funkcję utleniacza. W założeniach po starcie Starshipa, stopień Super Heavy odłącza się od statku kosmicznego Starship, aby móc wykonać manewr przechwycenia stopnia Super Heavy przez parę mechanicznych ramion, będących na wyposażeniu wieży startowej[4]. Po zakończeniu swojej misji statek kosmiczny Starship ponownie wchodzi w atmosferę oraz wykonuje manewr „belly flop”, podczas którego statek zmienia swoją orientację z poziomej na pionową, a następnie ląduje wykorzystując siłę swoich silników rakietowych[5].

Od 2024 roku Starship jest rozwijany w oparciu o model przyrostowy, obejmujący loty testowe prototypowych statków kosmicznych, które często kończą się zniszczeniem owych statków[6].

Budowa[edytuj | edytuj kod]

Po zatankowaniu Starship ma masę około 5000 ton, posiadając jednocześnie średnicę 9 metrów oraz wysokość 121 metrów[7][8]. Starship został zaprojektowany w taki sposób, aby mógł nadawać się do ponownego użycia w celu przyszłego obniżenia kosztów startu[9]. Starship składa się z dwóch stopni: boostera rakietowego Super Heavy wykorzystywanego w pierwszym stopniu oraz statku kosmicznego Starship, który jest napędzany przez silniki rakietowe Raptor[10][11]. Korpusy obu stopni rakiety wykonane są ze stali nierdzewnej i powstają poprzez spawanie kilkunastu stalowych cylindrów[12]. Każdy z cylindrów ma średnicę 9 metrów, 1,8 metra wysokości oraz 1600 kilogramów masy.[13]

Super Heavy[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy stopień, o wysokości 71 metrów i średnicy 9 metrów posiada 33[14] silniki Raptor, produkujące około dwa razy więcej ciągu niż pierwszy stopień Saturna V. Zbiorniki Super Heavy mają pojemność 3600 ton, gdzie 2800 ton to ciekły tlen, a 800 ton to ciekły metan. Sama stalowa konstrukcja waży od 160 do 200 ton, gdzie 12 ton to stalowe kratowe stery aerodynamiczne służące do korygowania orientacji Super Heavy podczas powrotu rakiety na ziemię, 20 ton to sekcja łącząca obydwa stopnie, 80 ton to zbiorniki, a około 66 ton to silniki.

Pierwszy stopień Starshipa jest przystosowany do powrotu na ziemię i ponownego wykorzystania. Umożliwiają to ww. stery aerodynamiczne, zbiornik z paliwem do lądowania, a także specjalne ramiona Orbitalnej Wieży Startowej, które mają łapać z powietrza powracającą do miejsca startu rakietę. W wyższych partiach atmosfery ziemskiej, gdzie gęstość powietrza nie jest wystarczająca do użycia sterów aerodynamicznych, do kontroli orientacji Super Heavy będą używane zawory upuszczające ciśnienie ze zbiorników na paliwo i utleniacz[15].

Starship[edytuj | edytuj kod]

Drugi stopień jest zasilany trzema silnikami Raptor używanymi w próżni (docelowo 6) oraz trzema silnikami Raptor używanymi w atmosferze ziemi. Jego wysokość wynosi 50 metrów.

W trakcie wynoszenia sztucznych satelitów w przestrzeń kosmiczną, Starship ma posiadać duże drzwi ładunkowe, które będą otwierane w celu wypuszczenia ładunku użytecznego, podobnie jak w przypadku wahadłowca kosmicznego[16]. Aby rozmieścić satelity z konstelacji Starlink, drzwi ładunkowe mają zostać zastąpione szczeliną[17][18].

Starship HLS[edytuj | edytuj kod]

Starship HLS to planowany wariant załogowego statku kosmicznego Starship będącego lądownikiem księżycowym, który zostałby zmodyfikowany pod kątem lądowania, funkcjonowania oraz startu z powierzchni Księżyca[19].

W 2021 roku Elon Musk powiedział, że do pełnego zatankowania lądownika Starship HLS wymagane będzie od czterech do ośmiu startów rakiety Starship[20]. W tym samym roku Government Accountability Office stwierdziło, że wymagane będzie ogółem 16 startów[20]. W 2024 roku SpaceX oszacowało, że liczba startów wyniesie "około 10", chociaż liczba ta może ulec zmianie[21]. Po całkowitym zatankowaniu lądownika Starship HLS będzie możliwe przetransportowanie do 100 ton ładunku użytecznego na powierzchni Księżyca[22][23][24].

Silnik Raptor[edytuj | edytuj kod]

 Osobny artykuł: Raptor (silnik rakietowy).
Pierwsze testowe uruchomienie silnika Raptor 25 września 2016 r. w McGregor w Teksasie.

W odróżnieniu od dotychczasowych silników SpaceX jest napędzany ciekłym metanem przy zastosowaniu ciekłego tlenu jako utleniacza. Według doniesień z października 2021 r. ciąg silnika Raptor 2 będzie wynosił 2,4 MN w próżni[25]. Dla porównania: ciąg w próżni silnika Merlin 1D stosowanego obecnie w rakietach Falcon 9 wynosi ok. 0,8 MN. Pierwsze testy tego silnika przeprowadzone zostały w 2016 r.[26]

Wersje Starshipa[edytuj | edytuj kod]

4 kwietnia 2024 roku Elon Musk przedstawił ogłosił dwie nowe wersje rakiety Starship: Starship V2 i Starship V3.[27][28]

Starship V1[edytuj | edytuj kod]

Według stanu na maj 2024 roku we wszystkich trzech lotach Starshipa wykorzystano pierwszą wersję rakiety Starship. Od kwietnia 2024 roku SpaceX planuje wyprodukować i wystrzelić cztery kolejne rakiety Starship V1.[29]

Starship V2[edytuj | edytuj kod]

Według stanu na maj 2024 roku dokładne specyfikacje Starshipa V2 nie są jeszcze znane. Wiadomo o tym, że Starship V2 będzie posiadać nową konstrukcję przednich klap, zwiększoną pojemność paliwa oraz większy ciąg.[30] Pojazd będzie w sumie o 3.1 metra wyższy od Starshipa V1 i planuje się, że po ponownym użyciu będzie miał ładowność co najmniej 100 ton na niską orbitę okołoziemską[30]. Dodatkowo silniki rakietowe zostaną zmienione na silniki Raptor 3[31].

Starship V3[edytuj | edytuj kod]

Według stanu na maj 2024 roku Starship V3 będzie przypominał nieco rozciągniętą wersję Starshipa V2 i będzie posiadał wysokość 150 metrów[32]. Planuje się, że po ponownym wykorzystaniu jego ładowność będzie wynosić co najmniej 200 ton.[33]

Historia[edytuj | edytuj kod]

Elon Musk, założyciel, dyrektor generalny i główny inżynier SpaceX, w kilku wywiadach stwierdzał, że jego dalekosiężnym celem jest załogowa eksploracja, a w dalszej perspektywie kolonizacja Marsa. W 2011 roku określił czas potrzebny na realizację projektu wysłania załogowej misji na Marsa na 10–20 lat[34]. W 2013 roku Musk przedstawił wizję założenia na Marsie kolonii liczącej kilkadziesiąt tysięcy ludzi, z których pierwsi mogliby udać się tam pod koniec lat 20. XXI wieku[35]. Koncepcja rakiety nośnej zakładała, że jednorazowo będzie możliwy transport ok. 100 ludzi.

Interplanetary Transport System[edytuj | edytuj kod]

Podczas Międzynarodowego Kongresu Astronautycznego, który odbywał się 26-30 września 2016 w Guadalajarze w Meksyku, Elon Musk przedstawił bardziej szczegółowo koncepcję systemu transportu marsjańskiego, której nadano nazwę Interplanetary Transport System (ITS) – system transportu międzyplanetarnego[36]. Łączna wysokość planowanego pojazdu miała wynosić 122 m, a średnica 12 m. Statek miał być w stanie wynieść 550 t na niską orbitę okołoziemską[37].

BFR[edytuj | edytuj kod]

Wizja artystyczna statku BFR mijającego Księżyc (projekt z 2018 roku)

19 lipca 2017 podczas wystąpienia na konferencji ISS Research & Development Musk oświadczył, że do wyprawy marsjańskiej zostanie zaprojektowana znacznie mniejsza rakieta niż ITS, którą można będzie zastosować również do celów komercyjnych w lotach na LEO[38].

Szczegóły zmniejszonej wersji systemu nazwanego BFR (ang. Big Falcon Rocket) zostały przedstawione podczas Międzynarodowego Kongresu Astronautycznego w 2017 roku. Pojazd miał mieć łączną wysokość 106 m i średnicę 9 m i być w stanie wynieść 150 t ładunku na niską orbitę okołoziemską. Pierwszy stopień rakiety miał być wyposażony w 31 silników Raptor. Natomiast drugi stopnień w 6 silników Raptor z czego 4 dostosowane do używania w próżni kosmicznej[39]. Przedstawiona została propozycja zastosowania rakiety również jako środek transportu między oddalonymi od siebie punktami na Ziemi[40].

Po roku, we wrześniu 2018 roku SpaceX zaprezentował zmiany, które zaszły w projekcie. Jednocześnie ogłoszono szczegóły pierwszego planowanego turystycznego lotu załogowego tworzonym statkiem. Lot dookoła Księżyca wykupiony przez japońskiego biznesmena i mecenasa sztuki Yūsaku Maezawa początkowo planowany był na 2023 rok[41]. Jednakże ze względu na kolejne opóźnienia, misja dearMoon, podczas której Meazawie ma towarzyszyć wybranych w drodze konkursu 8 twórców z całego świata, została odroczona w czasie i jej termin jest uzależniony od przebiegu kolejnych lotów testowych[42].

Starship[edytuj | edytuj kod]

W listopadzie 2018 roku drugiemu stopniowi pojazdu nadano nazwę Starship, a pierwszy stopień nazwano Super Heavy[43]. W styczniu 2019 roku nazwa całego pojazdu, na który składają się oba człony, zmieniona została również na Starship. Podczas prezentacji we wrześniu 2019 roku, Elon Musk omówił zmiany, które zaszły w projekcie. Zademonstrowany został również pierwszy pełnowymiarowy prototyp statku[44].

W marcu 2020 SpaceX umieścił na swojej stronie podręcznik użytkownika statku Starship[45], w którym zawarto informacje istotne z punktu widzenia klientów planujących zamówić transport ładunków. W podręczniku zawarto między innymi wartości przeciążeń, a także poziomy natężenia fal akustycznych w zależności od częstotliwości, jakim poddane będą ładunki podczas lotu.

Wstępne prototypy[edytuj | edytuj kod]

Budowa pierwszego prototypu nazwanego Starhopper (ang. hopper – skoczek) rozpoczęła się na początku grudnia 2018 r., rama i zewnętrzna powłoka zostały ukończone 10 stycznia 2019 roku. Pojazd powstawał na otwartej przestrzeni na terenie należącym do firmy SpaceX 3,2 km od plaży Boca Chica w południowym Teksasie. Pojazd ze stali nierdzewnej został zbudowany przez spawaczy i pracowników firmy budowlanej. Prototyp miał średnicę 9 metrów i początkowo – w styczniu 2019 r. – wysokość 39 metrów, jednak uszkodzenie w wyniku silnego wiatru spowodowało, że SpaceX podjął decyzję o odcięciu dziobowego odcinka i przeprowadzeniu testów z niską prędkością krótszym pojazdem testowym[46].

27 sierpnia 2019 roku Starhopper wykonał lot na wysokość 150 metrów z jednym silnikiem Raptor[47].

W maju 2019 wyjawiono, że powstawały dwa kolejne prototypy statku Starship: Mk1 w Boca Chica w Texasie i Mk2 w Cocoa na Florydzie. Każdy miał być wyposażony w trzy silniki Raptor. Na koniec 2019 roku zaplanowano lot suborbitalny Mk1 na wysokość 20 km. We wrześniu 2019 roku, stojąc obok świeżo ukończonej makiety prototypu Mk1 Elon Musk przeprowadził prezentację postępu prac nad pojazdem Starship[44]. 20 listopada 2019 roku podczas testów ciśnieniowych z ciekłym azotem uszkodzony został zbiornik Mk1[potrzebny przypis]. Po incydencie Elon Musk potwierdził, że Mk1 wcale nie miał polecieć, a decyzja o tym została już wcześniej podjęta. Ujawnił także, że kolejny prototyp Mk3, budowany w Boca Chica, odbędzie testowy lot na 20 km[48]. W grudniu 2019 Mk3 został przemianowany na SN1[49].

  • Starhopper - test w sierpniu 2019.
    Starhopper - test w sierpniu 2019.
  • Wrak prototypu SN8 po teście w grudniu 2020.
    Wrak prototypu SN8 po teście w grudniu 2020.
  • Prototyp SN9 na stanowisku testowym. (luty 2021).
    Prototyp SN9 na stanowisku testowym. (luty 2021).
  • Zdjęcie. Ostatnie fazy budowy wersji SN10 w hangarze pionowym.
    SN10, jako pierwsza wylądowała po manewrze "belly flop". Test w marcu 2021.
Testy prototypów pierwszego i drugiego stopnia Starship
Test Nr Data Pojazd Wysokość lotu Czas testu Wynik Uwagi
1 3 kwietnia 2019 r. Starhopper Test zapłonu silnika Raptor zamontowanego w Starhopperze. kilka sekund Sukces Pierwszy test statyczny Starhoppera. Pojedynczy silnik Raptor[50]. Był to zarazem pierwszy test silnika Raptor w pozycji pionowej.
2 5 kwietnia 2019 r. Starhopper około 1 m kilka sekund Sukces Pierwszy "skok". Pojedynczy silnik Raptor[50].
3 16 lipca 2019 r. Starhopper Test statyczny na placu startowym pełny czas trwania statycznego testu zapłonu (5 sekund) Sukces Pojedynczy silnik Raptor[51].
4 25 lipca 2019 r.[52] Starhopper 20 m[46] około 22 sekundy Sukces Pierwszy lot. Pojedynczy silnik Raptor.
5 27 sierpnia 2019 r.[53] Starhopper 150 m[54] około 57 sekund[55] Sukces Pojedynczy silnik Raptor. Starhopper został wycofany po tym locie. Niektóre części zostaną ponownie wykorzystane do innych testów[56].
6 20 listopada 2019 r. Prototyp Mk1 Test ciśnieniowy na placu startowym — Niepowodzenie Eksplozja zbiornika wypełnionego ciekłym azotem[57].
7 29 lutego 2020 r. Prototyp SN1 Test ciśnieniowy na placu startowym — Niepowodzenie Eksplozja zbiornika wypełnionego ciekłym azotem[58].
8 8 marca 2020 r.[59] Prototyp SN2 Test ciśnieniowy na placu startowym — Sukces Zrezygnowano z dalszych testów z użyciem prototypu SN2. Statyczny test silników miał być wykonany z użyciem SN3.
9 3 kwietnia 2020 r. Prototyp SN3 Test ciśnieniowy na placu startowym — Niepowodzenie Zniszczenie rakiety podczas nieudanego testu kriogenicznego[60].
10 27 kwietnia 2020 r. Prototyp SN4 Test ciśnieniowy na placu startowym — Sukces Test kriogeniczny z użyciem ciekłego azotu[61].
11 6 maja 2020 r. Prototyp SN4 Test statyczny — Sukces Test statyczny z użyciem 1 silnika Raptor[62].
12 29 maja 2020 r. Prototyp SN4 Test statyczny — Niepowodzenie Zaraz po teście silnika Raptor nastąpił wyciek metanu i eksplozja rakiety[63].
13 30 lipca 2020 r. Prototyp SN5 Test statyczny — Sukces Test statyczny z użyciem 1 silnika Raptor.
14 4 sierpnia 2020 r. Prototyp SN5 Lot na 150 m około 56 sekund Sukces Z jednym silnikiem Raptor[64].
15 23 sierpnia 2020 r. Prototyp SN6 Test statyczny — Sukces Test statyczny z użyciem 1 silnika Raptor.
16 3 września 2020 r. Prototyp SN6 Lot na 150 m około 46 sekund Sukces Z jednym silnikiem Raptor[65].
17 20 października 2020 r. Prototyp

SN8

Test statyczny — Sukces Test statyczny z użyciem 3 silników Raptor.
18 9 grudnia 2020 r.[66] Prototyp SN8 Lot na 12,5 km 6 minut 42 sekundy Częściowy sukces Lot testowy z użyciem 3 silników Raptor. Prototyp SN8 wylądował ze zbyt dużą prędkością doprowadzając tym samym do eksplozji i zniszczenia prototypu. Powodem niepowodzenia lądowania było zbyt niskie ciśnienie paliwa w zbiornikach wyrównawczych, zawierających paliwo przeznaczone do finalnego zapłonu silników podczas lądowania[67][68].
19 13 stycznia 2021 r. Prototyp

SN9

Testy statyczne — Sukces Trzy testy statyczne z użyciem 3 silników Raptor.
20 2 lutego 2021 r.[69] Prototyp SN9 Lot na 10 km 6 minut 26 sekund Częściowy sukces Lot testowy z użyciem 3 silników Raptor. Przy lądowaniu jeden z silników Raptor nie uruchomił się, co spowodowało brak dostatecznej kontroli prototypu SN9, uderzenie o ziemię z dużą prędkością i zniszczenie pojazdu[69].
21 24 lutego 2021 r. Prototyp

SN10

Test statyczny — Sukces Test statyczny z użyciem 3 silników Raptor[70].
22 4 marca 2021 r. Prototyp SN10 Lot na 10 km 6 minut 20 sekund Częściowy sukces Lot testowy z użyciem 3 silników Raptor. Rakieta wzbiła się na 10 kilometrów i wylądowała na betonowym lądowisku. W trakcie lądowania pojazd włączył wszystkie 3 silniki i po paru sekundach wyłączył 2 i wylądował na 1 silniku ze zbyt dużą prędkością[71]. Po 8 minutach prototyp SN10 eksplodował z powodu pożaru i wycieku paliwa będącym następstwem zbyt mocnego przyziemienia prototypu w lądowisko[72].
23 22 marca 2021 r. Prototyp SN11 Test statyczny[73][74] — Sukces Test statyczny z użyciem 3 silników Raptor.
24 26 marca 2021 r. Prototyp SN11 Test statyczny[75] — Sukces Test statyczny z użyciem 1 silnika Raptor (najprawdopodobniej Raptor SN46)[76].
25 30 marca 2021 r. Prototyp SN11 Lot na 10 km 5 minut 49 sekund Niepowodzenie Test przeprowadzony we mgle. Podczas manewru lądowania prototyp eksplodował kilkaset metrów nad ziemią. Powodem wybuchu była awaria jednego z silników Raptor.
26 26 kwietnia 2021 r. Prototyp SN15 Test statyczny — Sukces Test statyczny z użyciem 3 silników Raptor (zbiornik główny)[77].
27 28 kwietnia 2021 r. Prototyp SN15 Test statyczny — Sukces Test statyczny z użyciem 3 silników Raptor (header tank)[78].
28 5 maja 2021 r. Prototyp SN15 Lot na 10 km 6 minut 8 sekund Sukces Pierwszy w pełni udany lot prototypu Starship wykorzystujący wszystkie mechaniki w pojeździe[79]. Lot przeprowadzony podczas dużego zachmurzenia. Rakieta wzbiła się na 10 kilometrów, wykonała procedurę powrotu na lądowisko i wylądowała w wyznaczonym miejscu. Rakieta po wylądowaniu zastosowała mechanizmy zabezpieczające[80].
29 12 listopada 2021 r. Prototyp S20 Test statyczny — Sukces Pierwszy test statyczny z 6 silnikami Raptor.
30 10 sierpnia 2022 r. Prototyp S24 Test statyczny — Sukces Test statyczny z 2 silnikami Raptor.
31 19 września 2022 r. Booster B7 Test statyczny — Sukces Pierwszy test statyczny z 7 silnikami Raptor
32 14 listopada 2022 r. Booster B7 Test statyczny — Sukces Pierwszy test statyczny z 14 silnikami Raptor
33 29 listopada 2022 r. Booster B7 Test statyczny — Sukces Test statyczny trwający 13 sekund z udziałem 11 silników Raptor
34 23 stycznia 2023 r. B7 + S24 Test WDR — Sukces Zatankowanie do pełna obu stopni rakiety
35 9 lutego 2023 r. Booster B7 Test statyczny — Sukces Test 31 z 33 silników Raptor
36 17 kwietnia 2023 r. B7 + S24 Wstrzymanie startu, test WDR — Częściowy sukces Zatankowanie do pełna obu stopni rakiety
37 20 kwietnia 2023 r. Starship (B7+S24) 39 km[81] 4 minuty Częściowy sukces Pierwszy lot statku kosmicznego. Lot z użyciem 33 silników Raptor. Udane opuszczenie platformy startowej, osiągnięcie max Q. Nieudane odłączenie drugiego stopnia. Po 4 minutach od startu rakieta zaczęła się obracać w sposób niekontrolowany. 6 silników uległo awarii. Wynikiem tego uruchomiono system przerwania lotu (FTS), doprowadzając do zniszczenia statku kosmicznego[82].
38 27 czerwca 2023 r. Prototyp S25 Test statyczny — Sukces Test 6 silników Raptor
39 23 lipca 2023 r. Booster 9 Test ciśnieniowy — Sukces Zatankowanie Boostera do pełna
40 6 sierpnia 2023 r. Booster 9 Test statyczny — Sukces Test 29 z 33 silników Raptor
41 25 sierpnia 2023 r. Booster 9 Test statyczny — Sukces Test 33 silników Raptor. Dwa silniki wyłączyły się przedwcześnie.
42 18 listopada 2023 r. B9 + S25 Drugi lot testowy 8 minut Częściowy sukces Udane odpalenie i start z 33 silnikami pierwszego stopnia. Udana separacja drugiego stopnia na wysokości 70 km. Niedługo później wybuch pierwszego stopnia spowodowany awarią i eksplozją jednego z silników. W 8:04 lotu, tuż przed osiągnięciem planowanej orbity drugi stopień został zniszczony przez system FTS. Powodem był pożar w sekcji silnikowej i wiążąca się z tym awaria jednego z komputerów pokładowych.
43 20 grudnia 2023 r. Prototyp S28 Test statyczny — Sukces Test 6 silników Raptor[83]
44 29 grudnia 2023 r. Booster 10 Test statyczny — Sukces Test 33 silników Raptor[84]
45 14 marca 2024 r. B10 + S28 Trzeci lot testowy 50 minut Częściowy sukces Udany start z działającymi 33 silnikami Super Heavy, udana separacja stopni i manewr boostback boostera który powrócił w okolice planowanego wodowania, jednak w wyniku anomalii prototyp eksplodował na wysokości 460 metrów. Ship dotarł na orbitę. Udane testy drugiego stopnia: obrót statku, otwarcie i ponowne zamknięcie drzwi ładowni i transfer paliwa między zbiornikami. Nie podjęto próby ponownego odpalenia silników w przestrzeni kosmicznej z powodu nieplanowanej nadmiernej rotacji prototypu, która również spowodowała utratę prototypu w czasie ponownego wejścia w atmosferę[85].
46 25 marca 2024 r. Prototyp S29 Test statyczny — Sukces Test 6 silników Raptor[86]
47 27 marca 2024 r. Prototyp S29 Test statyczny — Sukces Test 1 silnika Raptor[87]
48 5 kwietnia 2024 r. Booster 11 Test statyczny — Sukces Test 33 silników Raptor
49 8 maja 2024 r. Prototyp S30 Test statyczny — Sukces Test 6 silników Raptor

Zintegrowane loty testowe[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy lot[edytuj | edytuj kod]

Pierwszy orbitalny lot planowany był na 17 kwietnia 2023. Procedura startowa została zatrzymana na 40 sekund przed planowanym startem rakiety. Powodem było zamarznięcie zaworu ciśnieniowego w pierwszym stopniu rakiety[88][89].

Kolejny czas startu wyznaczono na czwartek 20 kwietnia 2023. Rakieta wystartowała poprawnie, przekroczyła punkt maksymalnego oporu aerodynamicznego (max Q), ale nie udało się rozłączenie drugiego stopnia. Lot został zakończony celowym wybuchem poprzez aktywację FTS (ang. flight termination system)[90].

Drugi lot[edytuj | edytuj kod]

18 listopada 2023 miał miejsce drugi lot testowy Starshipa (Booster 9 i Ship 25). Udało się odpalenie wszystkich 33 silników Raptor i separacja drugiego stopnia. Niedługo później pierwszy stopień eksplodował na wysokości 90 km nad Zatoką Meksykańską. Po ośmiu minutach, tuż przed osiągnięciem planowanej orbity drugi stopień został zniszczony przez system FTS. Powodem był pożar w sekcji silnikowej i wiążąca się z tym awaria jednego z komputerów pokładowych[91].

Trzeci lot[edytuj | edytuj kod]

Trzecią próbę podjęto 14 marca 2024. Tym razem udał się nie tylko sam start rakiety, ale i separacja stopni, a pojazd osiągnął założoną trajektorię, odmienną niż w poprzednich próbach[92][93]. Stopień Super Heavy poprawnie rozpoczął powrót i prawidłowo przebiegało sterowanie tym stopniem przez kolejne warstwy atmosfery, jednak nie udało się kontrolowane lądowanie na powierzchni Zatoki Meksykańskiej – nie udało się planowane odpalenie trzech silników w ostatnich chwilach schodzenia[92].

Koszty i finansowanie[edytuj | edytuj kod]

SpaceX rozwija Starshipa głównie przy wsparciu środków prywatnych[94][95][96]. Dyrektor finansowy SpaceX, Bret Johnsen, ujawnił w sądzie, że SpaceX zainwestowało ponad 3 miliardy dolarów w placówkę Starbase i rakietę Starship od lipca 2014 roku do maja 2023 roku[97]. Elon Musk oświadczył w kwietniu 2023 roku, że SpaceX spodziewa się wydać około 2 miliardy dolarów na rozwój Starshipa w 2023 roku[98][99].

W ramach rozwoju systemu HLS przeznaczonego dla programu Artemis, w kwietniu 2021 roku SpaceX otrzymało od NASA kontrakt o wartości 2,89 miliarda dolarów na opracowanie lądownika księżycowego Starship HLS dla misji Artemis 3[100][101]. Blue Origin, zakwestionowało tą decyzję i w sierpniu 2021 roku rozpoczęło postępowanie sądowe przeciwko NASA i SpaceX, co spowodowało zawieszenie kontraktu na trzy miesiące[102][103]. Dwa lata później Blue Origin otrzymało kontrakt o wartości 3,4 miliarda dolarów na zbudowanie lądownika księżycowego Blue Moon.[104]

W 2022 roku NASA przyznała SpaceX kontrakt o wartości 1,15 miliarda dolarów na drugi lądownik księżycowy dla misji Artemis 4[105]. W tym samym roku SpaceX otrzymała pięcioletni kontrakt o wartości 102 milionów dolarów na rozwój programu Rocket Cargo dla Sił Kosmicznych Stanów Zjednoczonych[106].

Potencjalne zastosowanie[edytuj | edytuj kod]

Planowane misje[edytuj | edytuj kod]

SpaceX planuje wykorzystać rakietę Starship do wystrzelenia satelitów Starlink drugiej generacji[107]. Starship ma zostać wykorzystany do wyniesienia lądownika księżycowego Starship HLS, który został wybrany przez NASA jako główny lądownik dla planowanych załogowych misji z programu Artemis[108][109].

Jednym z przyszłych ładunków użytecznych wystrzelonych przy pomocy Starshipa będzie satelita komunikacyjny Superbird-9[110]. W planach jest także wyniesienie w przestrzeń kosmiczną komercyjnej stacji kosmicznej Starlab[111]. W przyszłości załogowa wersja statku kosmicznego Starship miałaby zostać wykorzystana do celów turystyki kosmicznej, chociażby w ramach proponowanego projektu DearMoon lub trzeciego lotu w ramach programu Polaris[112][113]. W 2020 roku Elon Musk oświadczył, że SpaceX wykona setki bezzałogowych lotów przed pierwszym załogowym lotem kosmicznym[114].

Kolonizacja kosmosu[edytuj | edytuj kod]

Według SpaceX statek kosmiczny Starship ma umożliwić załogowe lądowanie na Marsie, chociaż SpaceX nie opublikowało żadnych konkretnych planów technicznych ani projektów systemu podtrzymywania życia mającego znajdować się na statku kosmicznym Starship podczas lotu[115][116][117]. Według wstępnych założeń Starship zostanie wystrzelony na niską orbitę okołoziemską i zatankowany na orbicie przed wyruszeniem na Marsa[118].

Placówki[edytuj | edytuj kod]

Testowe i produkcyjne[edytuj | edytuj kod]

Various spacecraft constructed inside bays
Prototypy statku kosmicznego Starship w Starbase w marcu 2023 roku

Starbase składa się z zakładu produkcyjnego oraz platformy startowej i znajduje się w Boca Chica w Teksasie[119]. Obydwa obiekty działają całodobowo, a na miejscu może pracować maksymalnie 450 pracowników[120].  Planuje się, że Starbase będzie się składał z dwóch stanowisk startowych, jednego zakładu produkcyjnego i jednej farmy słonecznej o powierzchni siedmiu arów[121].

Silniki rakietowe Raptor są testowane w placówce McGregor w Teksasie. Obiekt posiada dwa główne stanowiska testowe: poziome oraz jedno pionowe przeznaczone dla silników rakietowych zoptymalizowanych pod kątem siły ciągu na poziomie morza[122].

Na Florydzie zakład w Cocoa oczyszcza krzemionkę, która jest wykorzystywana do produkcji płytek osłony termicznej statku kosmicznego Starship[123].

Miejsca startowe[edytuj | edytuj kod]

Orbitalny stół startowy w Starbase w sierpniu 2021 roku

Starbase[edytuj | edytuj kod]

W planach rozwoju placówki Starbase jest budowa dwóch miejsc startowych przeznaczonych dla rakiety Starship, które nazwane zostały "Pad A" i "Pad B"[121].  W Starbase znajdują się także zbiorniki zawierające ciekły metan, tlen, azot, hel i płyn hydrauliczny tworzących farmę zbiornikową[121].

Wieża startowa składa się ze stalowych kratownic, piorunochronu znajdującego się na górze i pary mechanicznych ramion, które mogą podnosić statek kosmiczny Starship oraz stopień Super Heavy, który dzięki nim może zostać złapany i odzyskany w przyszłości[124].

Floryda[edytuj | edytuj kod]

Od 2021 roku SpaceX buduje drugie stanowisko startowe dla rakiety Starship, które ma znajdować się w kompleksie startowym 39 na Florydzie, który jest obecnie wykorzystywany do wystrzeliwania statków kosmicznych Dragon 2 na pokład Międzynarodowej Stacji Kosmicznej[125]. SpaceX planowało także utworzenie osobnego stanowiska startowego w 2022 roku, który miałby zostać nazwany LC-49 (Launch Complex 49)[126][127][128]. Ostatecznie firma zaproponowała modernizację stanowiska startowego znajdującego się na miejscu kompleksu startowego 41 na Przylądku Canaveral[125]. W 2024 roku Federalna Administracja Lotnictwa rozpoczęła drugi przegląd środowiskowy w celu oceny nowej infrastruktury startowej kompleksu startowego 39 i zwiększenia częstotliwości startów do 44 rocznie[129].

Po wycofaniu rakiety Delta IV Heavy kompleks startowy 37 na Przylądku Canaveral stał się pusty, umożliwiając Siłom Kosmicznym Stanów Zjednoczonych przeprowadzenie oceny oddziaływania na środowisko możliwych lotów rakiety Starship[127].

Zobacz też[edytuj | edytuj kod]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Kenneth Chang, What Is SpaceX’s Starship? It’s Really a Mars Ship., „The New York Times”, 14 marca 2024, ISSN 0362-4331 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  2. ↑ Enrique Dans, Elon Musk's Economies Of Scale Won SpaceX The NASA Moonshot [online], Forbes [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  3. ↑ Jackie Wattles, Elon Musk says SpaceX’s Mars rocket will be cheaper than he once thought. Here’s why | CNN Business [online], CNN, 29 września 2019 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  4. ↑ Musk hopes "Mechazilla" will catch and assemble the Starship and Super Heavy boosters for rapid reuse [online], phys.org [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  5. ↑ Austin DeSisto, Starship and its Belly Flop Maneuver [online], Everyday Astronaut, 23 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  6. ↑ SpaceX Starship: Iterative Design Methodology [online], New Space Economy, 28 października 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  7. ↑ SpaceX Starship Stacking Produces the Tallest Rocket Ever Built [online], Gizmodo, 6 sierpnia 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  8. ↑ Jeff Foust, SpaceX changing Starship stage separation ahead of next launch [online], SpaceNews, 24 czerwca 2023 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  9. ↑ Jennifer Ann Inman, Thomas J. Horvath, Carey Fulton Scott, SCIFLI Starship Reentry Observation (SSRO) ACO (SpaceX Starship) [online], 13 września 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  10. ↑ Biggest ever rocket is assembled briefly in Texas [online], 6 sierpnia 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  11. ↑ SpaceX Starship Raptor vacuum engine fired for the first time [online], CNET [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  12. ↑ Eli Shayotovich, Why SpaceX's Starship Is Made Out Of Stainless Steel According To Elon Musk [online], SlashGear, 23 września 2022 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  13. ↑ Eric Berger, Inside Elon Musk’s plan to build one Starship a week—and settle Mars [online], Ars Technica, 5 marca 2020 [dostęp 2024-05-25] (ang.).
  14. ↑ [33 silniki] [online], Twitter [dostęp 2022-04-06] (ang.).
  15. ↑ Starbase Tour with Elon Musk [PART 1]. [dostęp 2022-04-07].
  16. ↑ SpaceX Watchers Spot Starship Cargo Bay Doors at Launch Facility [online], Futurism [dostęp 2024-05-23].
  17. ↑ SpaceX, Starship Users Guide [online], SpaceX, marzec 2020 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  18. ↑ Musk’s Megarocket Will Deploy Starlink Satellites Like a Pez Dispenser [online], Gizmodo, 6 czerwca 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  19. ↑ Thomas Burghardt, After NASA taps SpaceX's Starship for first Artemis landings, agency looks to on-ramp future vehicles [online], NASASpaceFlight.com, 20 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  20. ↑ a b Jeff Foust, Starship lunar lander missions to require nearly 20 launches, NASA says [online], SpaceNews, 17 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  21. ↑ William Harwood, NASA delays first Artemis astronaut flight to late 2025, moon landing to 2026 - CBS News [online], www.cbsnews.com, 9 stycznia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  22. ↑ Raphael Satter, Jin Hyunjoo, Munsif Vengattil, 'NASA rules,' Musk says as SpaceX wins $2.9 billion moon lander contract [online], Reuters, 16 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  23. ↑ Eric Berger, SpaceX engineer says NASA should plan for Starship’s “significant” capability [online], Ars Technica, 2 maja 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  24. ↑ Christian Davenport, SpaceX’s launch of Starship could remake space exploration [online], The Washington Post, 16 kwietnia 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  25. ↑ [Raptor 2...] [online], Twitter [dostęp 2022-01-17] (ang.).
  26. ↑ Dan Leone: SpaceX Could Begin Testing Methane-fueled Engine at Stennis Next Year. SpaceNews, 2013-10-25. [dostęp 2014-03-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-11)]. (ang.).
  27. ↑ William Harwood, NASA delays first Artemis astronaut flight to late 2025, moon landing to 2026 - CBS News [online], www.cbsnews.com, 9 stycznia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  28. ↑ Jeff Foust, Musk outlines plans to increase Starship launch rate and performance [online], SpaceNews, 6 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  29. ↑ Elon Musk, Four more Starships, the last of V1 [online], X, 24 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  30. ↑ a b Jeff Foust, Starship lunar lander missions to require nearly 20 launches, NASA says [online], SpaceNews, 17 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  31. ↑ Jack Kuhr, SpaceX Announces a Starship Version Two is in the Works [online], Payload, 28 listopada 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  32. ↑ Elon Reveals Starship Version 3; We Have Questions!. NASASpaceflight 2024-04-16. [dostęp 2024-05-23].
  33. ↑ Justin Davenport, As IFT-4 prepares for launch, Starship’s future is coming into focus [online], NASASpaceFlight.com, 19 kwietnia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  34. ↑ Elon Musk: I'll Put a Man on Mars in 10 Years. WSJ Live, 2011-04-22. [dostęp 2014-03-01]. (ang.).
  35. ↑ Rory Carroll: Elon Musk's mission to Mars. The Guardian, 2013-07-17. [dostęp 2014-03-01]. (ang.).
  36. ↑ Elon Musk. Making Humans a Multi-Planetary Species. „New Space”. Vol. 5, no. 2 (2017), s. 46-61, 2017. Mary Ann Liebert, Inc.. DOI: 10.1089/space.2017.29009.emu. (ang.). 
  37. ↑ Prezentacja SpaceX na 67 międzynarodowym Kongresie Astronautycznym w 2016, [w:] YouTube [online], 27 września 2016 (ang.).
  38. ↑ Adam Dąbrowski: Elon Musk o planach SpaceX na przyszłość. kosmonauta.net, 2017-07-21. [dostęp 2017-07-23]. (pol.).
  39. ↑ Prezentacja SpaceX na Międzynarodowym Kongresie Astronautycznym w 2017 roku, [w:] YouTube [online], 29 września 2017 (ang.).
  40. ↑ Earth to Earth transport [online], 28 września 2017 (ang.).
  41. ↑ Prezentacja SpaceX 2018, [w:] YouTube [online], 17 września 2018 (ang.).
  42. ↑ Official announcement from the dearMoon crew: here, accessed 30.11.2023
  43. ↑ Elon Musk on Twitter. 2018-11-20. [dostęp 2019-10-19].
  44. ↑ a b Prezentacja SpaceX 2019 roku, [w:] YouTube [online], 28 września 2019 (ang.).
  45. ↑ Starship Users Guide [online] [dostęp 2020-04-03] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-31] (ang.).
  46. ↑ a b Thomas Burghardt, Starhopper successfully conducts debut Boca Chica Hop, [w:] NASASpaceFlight.com [online], 25 lipca 2019 [dostęp 2019-07-26] (ang.).
  47. ↑ StarHopper na 150 metrów [online], Kosmonauta.net, 28 sierpnia 2019 [dostęp 2019-10-22].
  48. ↑ Elon Musk, Absolutely, but to move to Mk3 design. This had some value as a manufacturing pathfinder, but flight design is quite different. [online], Twitter, 2019 [dostęp 2019-11-26] (ang.).
  49. ↑ Elon Musk, We’re now building flight design of Starship SN1, but each SN will have at least minor improvements, at least through SN20 or so of Starship V1.0 [online], Twitter [dostęp 2019-12-29] (ang.).
  50. ↑ a b Michael Baylor, SpaceX readying Starhopper for hops in Texas as Pad 39A plans materialize in Florida, [w:] NASASpaceFlight.com [online], 2 czerwca 2019 (ang.).
  51. ↑ Thomas Burghardt, Starhopper fires up for an eventful Static Fire test, [w:] NASASpaceFlight.com [online], 16 lipca 2019 [dostęp 2019-07-17].
  52. ↑ Eric Berger, SpaceX's Starship prototype has taken flight for the first time, [w:] Ars Technica [online], 26 lipca 2019 [dostęp 2019-07-26] (ang.).
  53. ↑ Eric Ralph, SpaceX settles on Friday for Starhopper’s next flight test milestone, FAA permitting, [w:] Teslarati [online], 13 sierpnia 2019 [dostęp 2019-08-27].
  54. ↑ Michael Baylor, SpaceX's Starhopper completes 150 meter test hop, [w:] NASASpaceFlight [online], 27 sierpnia 2019 [dostęp 2019-08-27] (ang.).
  55. ↑ 150 m Starhopper test, [w:] YouTube [online], 27 sierpnia 2019.
  56. ↑ Dave Mosher, SpaceX may 'cannibalize' its first Mars rocket-ship prototype in Elon Musk's race to launch Starship, [w:] Business Insider [online], 7 sierpnia 2019 [dostęp 2019-08-27].
  57. ↑ Unbelievable!!! SpaceX Starship MK1 Explodes! At Boca Chica, Texas, [w:] YouTube [online], 20 listopada 2019.
  58. ↑ SpaceX Boca Chica - Starship SN1 cryo proof test failure - Feb 28, 2020, [w:] YouTube [online], 28 lutego 2020.
  59. ↑ SpaceX's latest Starship prototype passes big tank pressure test - Mar 10, 2020, [w:] space.com [online] [dostęp 2020-08-14] (ang.).
  60. ↑ SpaceX's Starship SN3 prototype fails cryogenic proof test, [w:] YouTube [online], 3 kwietnia 2020.
  61. ↑ SpaceX Starship SN4 passes key test, Elon Musk says, [w:] CNN [online] [dostęp 2020-04-27] (ang.).
  62. ↑ SN4 Static Fire, [w:] YouTube [online] [dostęp 2020-05-06] (ang.).
  63. ↑ Eksplozja Starshipa SN4 po teście statycznym, [w:] Spacex.com.pl [online] [dostęp 2020-05-30] (pol.).
  64. ↑ Lot Starshipa SN5 zakończony sukcesem, [w:] Spacex.com.pl [online] [dostęp 2020-08-05] (pol.).
  65. ↑ Podskok Starshipa SN6, [w:] kosmonauta.net [online] [dostęp 2020-09-05] (pol.).
  66. ↑ Lot Starshipa SN8 przeprowadzony [online], Spacex.com.pl, 10 grudnia 2020 [dostęp 2020-12-31].
  67. ↑ Starship SN8 12.5km Successful Test Flight - Full Livestream - YouTube [online], youtube.com [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  68. ↑ Starship | SN8 | High-Altitude Flight Test - YouTube [online], youtube.com [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  69. ↑ a b Starship | SN9 | High-Altitude Flight Test - YouTube [online], youtube.com [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  70. ↑ Starship SN10 Static Fire - YouTube [online], youtube.com [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  71. ↑ Starship | SN10 | High-Altitude Flight Test - YouTube [online], youtube.com [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  72. ↑ Boom! SpaceX Starship SN10 explodes shortly after landing - YouTube [online], youtube.com [dostęp 2024-04-25] (pol.).
  73. ↑ SpaceX fires up Starship SN11 prototype to prep for test flight this week (ang.)
  74. ↑ Starship SN11 aiming for Friday launch – Super Heavy BN1 rollout to follow (ang.)
  75. ↑ ValleyCentral:SpaceX conducts static fire test ot SN11 rocket ahead of expected launch Friday (ang.)
  76. ↑ Starship SN11 Single Engine Static Fire (Raptor SN46) (ang.)
  77. ↑ Starship SN15 Static Fire and ULA Launches NROL-82 on Delta IV Heavy. [dostęp 2021-05-05].
  78. ↑ Starship SN15 Static Fire #2. [dostęp 2021-05-05].
  79. ↑ [Starship...] [online], Twitter [dostęp 2021-05-05] (ang.).
  80. ↑ Starship | SN15 | High-Altitude Flight Test. [dostęp 2021-05-05].
  81. ↑ Starship Flight Test [online] [dostęp 2023-04-20].
  82. ↑ Starship Flight Test. [dostęp 2023-04-20].
  83. ↑ SpaceX Twitter [online] [dostęp 2023-12-21].
  84. ↑ SpaceX Twitter [online] [dostęp 2023-12-29].
  85. ↑ SpaceX Twitter [online] [dostęp 2023-12-29].
  86. ↑ SpaceX Twitter [online] [dostęp 2024-03-25].
  87. ↑ SpaceX Twitter [online] [dostęp 2024-03-27].
  88. ↑ [A pressurant...] [online], Twitter [dostęp 2023-04-17] (ang.).
  89. ↑ Starship Flight Test. [dostęp 2023-04-17].
  90. ↑ Starship-Super Heavy (Prototype) | Orbital Test Flight [online], nextspaceflight.com [dostęp 2023-04-22] (ang.).
  91. ↑ Starship's Second Flight Test [online], 24 marca 2024 (ang.).
  92. ↑ a b Krzysztof Kanawka, Trzeci lot Starshipa [online], Kosmonauta.net, 14 marca 2024 [dostęp 2024-03-23] (pol.).
  93. ↑ Will Robinson-Smith, SpaceX launches Starship on the third flight test of the program – Spaceflight Now [online], spaceflightnow.com, 14 marca 2024 [dostęp 2024-03-23] (ang.).
  94. ↑ Jeff Foust, SpaceX investment in Starship approaches $5 billion [online], SpaceNews, 26 maja 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  95. ↑ Eric Berger, Elon Musk, Man of Steel, reveals his stainless Starship [online], Ars Technica, 29 września 2019 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  96. ↑ Michael Sheetz, Lora Kolodny, SpaceX set to join FAA to fight environmental lawsuit that could delay Starship work [online], CNBC, 22 maja 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  97. ↑ Michael Sheetz, Lora Kolodny, SpaceX set to join FAA to fight environmental lawsuit that could delay Starship work [online], CNBC, 22 maja 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  98. ↑ Michael Sheetz, SpaceX to spend about $2 billion on Starship this year, as Elon Musk pushes to reach orbit [online], CNBC, 30 kwietnia 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  99. ↑ Micah Maidenberg, Elon Musk Expects SpaceX to Spend Around $2 Billion on Starship Rocket This Year, „WSJ” [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  100. ↑ As Artemis Moves Forward, NASA Picks SpaceX to Land Next Americans on Moon - NASA [online] [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  101. ↑ SpaceX Awarded $1.15 Billion Contract to Build NASA's Second Lunar Lander [online], Yahoo News, 17 listopada 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  102. ↑ Joey Roulette, NASA suspends SpaceX’s $2.9 billion moon lander contract after rivals protest [online], The Verge, 30 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  103. ↑ Michael Sheetz, Bezos' Blue Origin loses NASA lawsuit over SpaceX $2.9 billion lunar lander contract [online], CNBC, 4 listopada 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  104. ↑ NASA Selects Blue Origin as Second Artemis Lunar Lander Provider - NASA [online] [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  105. ↑ SpaceX Awarded $1.15 Billion Contract to Build NASA's Second Lunar Lander [online], Yahoo News, 17 listopada 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  106. ↑ Sandra Erwin, SpaceX wins $102 million Air Force contract to demonstrate technologies for point-to-point space transportation [online], SpaceNews, 19 stycznia 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  107. ↑ Michael Sheetz, SpaceX adding capabilities to Starlink internet satellites, plans to launch them with Starship [online], CNBC, 19 sierpnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  108. ↑ Thomas Burghardt, After NASA taps SpaceX's Starship for first Artemis landings, agency looks to on-ramp future vehicles [online], NASASpaceFlight.com, 20 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  109. ↑ NASA Awards SpaceX Second Contract Option for Artemis Moon Landing - NASA [online], 15 listopada 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  110. ↑ Jason Rainbow, Sky Perfect JSAT picks SpaceX’s Starship for 2024 satellite launch [online], SpaceNews, 18 sierpnia 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  111. ↑ Mike Wall, SpaceX's Starship to launch 'Starlab' private space station in late 2020s [online], Space.com, 31 stycznia 2024 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  112. ↑ SpaceX moon mission billionaire reveals who might get a ticket to ride Starship [online], CNET [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  113. ↑ Michael Sheetz, Billionaire astronaut Jared Isaacman buys more private SpaceX flights, including one on Starship [online], CNBC, 14 lutego 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  114. ↑ Michael Sheetz, Elon Musk says SpaceX's Starship rocket will launch 'hundreds of missions' before flying people [online], CNBC, 1 września 2020 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  115. ↑ Donald Goldsmith, Martin J. Rees, The end of astronauts: why Robots are the future of exploration, Cambridge, Massachusetts: The Belknap Press of Harvard University Press, 2022, ISBN 978-0-674-25772-6 [dostęp 2024-05-23].
  116. ↑ Loren Grush, Elon Musk’s future Starship updates could use more details on human health and survival [online], The Verge, 4 października 2019 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  117. ↑ United States Government Accountability Office, Crewed Moon Landing Faces Multiple Challenges [online], gao.gov, listopad 2023 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  118. ↑ Ars Staff, SpaceX beginning to tackle some of the big challenges for a Mars journey [online], Ars Technica, 3 czerwca 2019 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  119. ↑ Eric Berger, Rocket Report: Super Heavy rolls to launch site, Funk will get to fly [online], Ars Technica, 2 lipca 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  120. ↑ Federal Aviation Administration, Final Programmatic Environmental Assessment for the SpaceX Starship/Super Heavy Launch Vehicle Program at the SpaceX Boca Chica Launch Site in Cameron County, Texas [online], Federal Aviation Administration, czerwiec 2022 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  121. ↑ a b c Final Programmatic Environmental Assessment for the SpaceX Starship/Super Heavy Launch Vehicle Program at the SpaceX Boca Chica Launch Site in Cameron County, Texas. 2022-06. [dostęp 2023-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-16)]. (ang.).
  122. ↑ Justin Davenport, New Raptor Factory under construction at SpaceX McGregor amid continued engine testing [online], NASASpaceFlight.com, 16 września 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  123. ↑ Thomas Burghardt, New permits shed light on activity at SpaceX’s Cidco and Roberts Road facilities [online], NASASpaceFlight.com, 6 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-23] (ang.).
  124. ↑ Eric Berger, Rocket Report: SpaceX to build huge launch tower, Branson sells Virgin stock [online], Ars Technica, 16 kwietnia 2021 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  125. ↑ a b Joey Roulette: SpaceX faces NASA hurdle for Starship backup launch pad. Reuters, 2022-06-13. [dostęp 2024-05-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-06-22)]. (ang.).
  126. ↑ Chris Bergin, Focus on Florida - SpaceX lays the ground work for East Coast Starship sites [online], NASASpaceFlight.com, 22 lutego 2022 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  127. ↑ a b Stephen Clark, SpaceX wants to take over a Florida launch pad from rival ULA [online], Ars Technica, 18 lutego 2024 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
  128. ↑ SpaceX chce zbudować nowy kompleks startowy dla Starshipa w KSC [online], SpaceX.com.pl, 16 grudnia 2021 [dostęp 2024-05-24] (pol.).
  129. ↑ Mike Wall, FAA to conduct new environmental review for SpaceX's Starship operations in Florida [online], Space.com, 10 maja 2024 [dostęp 2024-05-24] (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Starship&oldid=73850094”