Zakkur
Zakkur, Zakur (aram. zkr[1], akad. mZa-ku-ri[2]) – władca aramejskich królestw Hamat i Luasz, najprawdopodobniej uzurpator, panujący na przełomie IX i VIII w. p.n.e.
Informacje o władcy[edytuj | edytuj kod]
Zakkur wymieniany jest po raz pierwszy w inskrypcji na asyryjskiej steli (tzw. stela z Antakya) odkrytej przypadkowo w 1968 roku nad Orontesem, mniej więcej w połowie drogi pomiędzy tureckimi miastami Antakya i Samandağ[3]. Inskrypcja ta dotyczy wyznaczenia nowej granicy pomiędzy królestwem Hamat, władanym przez Zakkura, a królestwem Bit-Agusi, władanym przez Attar-szumki. W imieniu asyryjskiego króla Adad-nirari III arbitrażem i ustaleniem przebiegu granicy zajął się jego turtannu (głównodowodzący wojsk) Szamszi-ilu[2]. Zakkur nazywany jest w inskrypcji „Hamatytą”, a Attar-szumki „synem Hadrama”[2]. Brak wzmianki o ojcu Zakkura skłonił niektórych uczonych do postawienia tezy, iż był on najprawdopodobniej uzurpatorem na tronie Hamat[4]. Powstanie steli datowane jest na 807/806 r. p.n.e.[4]
Sam Zakkur pozostawił po sobie stelę, którą odnaleziono w 1903 roku na stanowisku Tell Afis w Syrii. W umieszczonej na steli inskrypcji w języku aramejskim opisuje on przyłączenie do Hamat królestwa Luasz oraz swe zwycięstwo nad koalicją siedemnastu królów, których armia, pod przywództwem Ben-Hadada III z królestwa Damaszku, obległa go wcześniej w mieście Hazrak (Hatarikka), stolicy Luasz. Swe ocalenie i zwycięstwo przypisuje on boskiej interwencji, choć zdaniem uczonych prawdziwym jego wybawwcą była najprawdopodobniej armia asyryjska[5]. Wydarzenia opisane w inskrypcji Zakkura miały miejsce najprawdopodobniej w 796 r. p.n.e.[6]
Stela Zakkura[edytuj | edytuj kod]
Stela Zakkura odnaleziona została w 1903 roku na stanowisku Tell Afis (starożytne Hazrak[7] lub Apisz[8]) w Syrii, ok. 25 mil na południowy zachód od Aleppo. Na steli znajdowało się przedstawienie reliefowe ukazujące najprawdopodobniej Iluwera, boga opiekuńczego Hazrak/Apisz[8]. Do czasów współczesnych zachowała się jednak tylko dolna część płaskorzeźby wraz z podstawą, na której wyryta została inskrypcja w języku aramejskim. Inskrypcja ta zaczyna się na przedniej stronie steli i ciągnie na stronie lewej, mocno uszkodzonej (ok. 30 linijek tekstu brakuje)[8]. Na prawej, również mocno uszkodzonej stronie steli, zachowały się jedynie dwie linijki tekstu[8].
Treść inskrypcji[edytuj | edytuj kod]
Strona przednia[edytuj | edytuj kod]
- (1) „[St]ela Zakkura, króla [Ha]ma[t] i Luasz, ustawiona dla Iluwera, [jego boga.]
- (2) [Ja] jestem Zakkur, król Hama[t] i Luasz. Ja jestem skromnym człowiekiem, ale
- (3) Baalszamajn [dał] mi [zwycięstwo] i stał ze mną. Baalszam[ajn] uczynił mnie królem [nad]
- (4) [Ha]zrak. Wtedy Bir-Hadad (tj. Ben-Hadad III), syn Chazaela, król Aramu (tj. Damaszku), utworzył przeciwko mnie sojusz
- (5) sied[emn]astu króló[w]: Bir-Hadad i jego armia, Bir-Gusz[9] i jego armia,
- (6) [król] Que i jego armia, król Umq i jego armia, król Gurgum
- (7) i] jego [armi]a, król Sam’al i jego armia, król Miliz [i jego armia, król]
- (8) [... i jego armia, król ... i jego armia - razem] siedem[nastu]
- (9) z ich armiami. Wszyscy ci królowie rozpoczęli oblężenie Hazr[ak].
- (10) Wznieśli mur wyższy od muru Hazr[ak]. Wykopali rów głębszy od [jego] fos[y].
- (11) Ale ja wzniosłem ręce do Baalszamajna i Baalszamaj[n] odpowiedział mi [i]
- (12) Baalszamajn [powiedział] do mnie [przez] proroków i przez jasnowidzów [i]
- (13) Baalszamajn [rzekł]: 'Nie l[ęk]aj się, bo to ja uczyniłem [ciebie] królem [i ja
- (14) s]tanę z [tobą] i ja wybawię cię od wszystkich [tych królów którzy]
- (15) rozpoczęli oblężenie przeciwko tobie!' Wtedy Baalszamajn powiedział do mn[ie ...]
- (16) [ws]zyscy ci królowie którzy rozpoczęli [oblężenie przeciwko tobie ...]
- (17) [ ... ] i ten mur, któr[y ... ]”
Lewa strona[edytuj | edytuj kod]
- (ok. 30 linijek tekstu brakuje)
- (1) „[ ... ] Hazrak ... [ ... ]
- (2) [ ... ] dla rydwanów [i] jazdy
- (3) [ ... ] jego król w jego środku, ja
- (4) [wzniosłem] Hazrak i [ja] dodałem
- (5) [do niego] cały region
- (6) [ ... ] i [ja] us[tanowi]łem [me] panowanie
- (7) [ ... ]
- (8) te twierdze na całym [mym] teryto[rium].
- (9) [Wtedy odbudo]wałem świątynie bogów na ca[łym]
- (10) mym [terytorium] i odbudowałem [ ... ]
- (11) Apisz i [ ... ]
- (12) [ ... ] świątynię [ ... ]
- (13) [i] ustawiłem przed I[luwerem]
- (14) tę stelę i zapisa[łem]
- (15) [na] niej dokonania mych rąk. [Ktokolwiek]
- (16) usunie dok[onania
- (17) rąk] Zakkura, króla Hama[t i Lu]asz,
- (18) ze steli, i ktokol[wiek]
- (19) [us]unie tę stelę sprzed
- (20) I]luwera i zabierze ją [z]
- (21) jej [mie]jsca, lub ktokolwiek wyśle [ ... ]
- (22) [ ... ]
- (23) [ ... Baal]szamajn i I[luwer ... ]
- (24) i Szamasz i Szahar
- (25) [ ... ] i bogow[ie] niebio[s]
- (26) [i bogow]ie ziemi i Baal[ ... ]
- (27) [ ... ] człowieka i [ ... ]
- (28) [ ... ]”
Prawa strona[edytuj | edytuj kod]
- (ok. 30 linijek brakuje od góry)
- (1) „[ ... ]
- (2) [ ... ] imię [Za]kkura i imię [jego syna ... ]”[10]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Nissinen M., Machinist P., Prophets..., s. 204.
- ↑ a b c Lipiński E., The Aramaeans..., s. 283.
- ↑ Lipiński E., The Aramaeans..., s. 282.
- ↑ a b Lipiński E., The Aramaeans..., s. 284.
- ↑ hasło Zakur, [w:] Leick G., Who’s Who..., s. 180.
- ↑ Lipiński E., The Aramaeans..., s. 225.
- ↑ Lipiński E., The Aramaeans..., s. 256.
- ↑ a b c d Nissinen M., Machinist P., Prophets..., s. 203.
- ↑ Chodzi tu najprawdopodobniej o Attar-szumki, króla Bit-Agusi; Hawkins J.D., Luhuti, w: Reallexikon der Assyriologie, tom VII (Libanukšabaš-Medizin), Walter de Gruyter, Berlin - New York 1987–1990, s. 159.
- ↑ Nissinen M., Machinist P., Prophets..., s. 205-207.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Lipiński E., The Aramaeans: Their Ancient History, Culture, Religion, Peeters Publishers, 2000.
- Nissinen M., Machinist P., Prophets and Prophecy in the Ancient Near East, Society of Biblical Literature, 2003.
- hasło Zakur, [w:] Leick G., Who’s Who in the Ancient Near East, London and New York 2002, s. 180.