Łódzka wypożyczalnia książek
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres | |
| Data założenia | |
| Data likwidacji |
2011 |
Położenie na mapie Polski  | |
| 51,76725°N 19,45708°E/51,767250 19,457080 | |
.jpg)
Łódzka Wypożyczalnia Książek – prywatna biblioteka znajdująca się w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 82, działająca w latach 1898-2011.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Bibliotekę formalnie założyły w 1898 r. Janina Kaplińska i Klaudyna Szopska. Z dużym prawdopodobieństwem można uznać, że rzeczywistym zleceniodawcą był Bronisław Rogowski, działacz PPS i zesłaniec, który na taką działalność nie dostałby zezwolenia władz[1]. W połowie 1899 r. założycielki sprzedały bibliotekę Helenie Rogowskiej, siostrze Bronisława[2], który faktycznie kierował firmą wraz z żoną Katarzyną. Pierwotnie mieściła się ona przy ul. Dzielnej 3 (dziś ul. Narutowicza), Rogowscy wkrótce przenieśli firmę do lokalu przy ul. Andrzeja 5 (dziś ul. Struga), gdzie działała do XXI w. Rogowscy, wyjeżdżając w 1907 r., odstąpili interes siostrom Felicji i Halinie Pieńkowskim[3], które prowadziły wypożyczalnię do II wojny światowej. W latach 1932–1937 w bibliotece pracowała zasłużona łódzka bibliotekarka Apolonia Michalska.
Wojna przyniosła bibliotece straty, Halina Pieńkowska zginęła pod kołami samochodu, Felicję Pieńkowską wysiedlono, a zbiory biblioteczne wywieziono. Okres wojny przetrwały tylko książki, które posiadali przedwojenni abonenci. W 1945 r. Pieńkowska zaczęła odzyskiwać księgozbiór, weszła w spółkę z Domicellą Iwasieczko i w maju tego roku biblioteka została ponownie otwarta. W chwili otwarcia dysponowała 5000 woluminów. Głównym problemem biblioteki po wojnie było zajmowanie książek przez cenzurę. W sierpniu 1953 r. władze podjęły decyzję o likwidacji placówki, ale w reakcji na te plany, Julian Tuwim, czytelnik wypożyczalni w latach dziecięcych, napisał list, dzięki któremu biblioteka nie została zlikwidowana. List ten był przez lata przechowywany w wypożyczalni. W 1957 r. zmarła Felicja Pieńkowska, w 1964 Domicella Iwasieczko, zaś prowadzenie instytucji przejęła jej siostrzenica, Danuta Burska[1]. Ok. 2000 r. czytelnia miała ponad 200 abonentów. W 2004 r. kamienica przy ul. Struga zmieniła właściciela, z powodu wysokiego czynszu placówkę przeniesiono do oficyny przy ul. Piotrkowskiej 82. W wyniku przeprowadzki liczba abonentów spadła: w 2010 r. było ich 40, rok później – 30. To doprowadziło do ostatecznej likwidacji placówki w końcu 2011 r. Przed likwidacją wypożyczalnia posiadała 10 000 książek.
Stan biblioteki[edytuj | edytuj kod]
- 1907 – 11 000 woluminów
- 1929 – 30 000 woluminów
- 1939 – ok. 25 000 woluminów (część utracono z powodu rządowej cenzury)
- 1945 – 5000 woluminów
- 2010 – 18 000 woluminów
Pracownicy[edytuj | edytuj kod]
- Bronisław, Katarzyna, Helena Rogowscy (1898–1907)
- Halina Pieńkowska (1907–1939)
- Felicja Pieńkowska (1907–1957)
- Apolonia Michalska (1932–1937)
- Domicella Iwasieczko (1945–1964)
- Danuta Burska (1964–2011)
Księgozbiór[edytuj | edytuj kod]
Rogowscy zakładając wypożyczalnię zdobywali księgozbiory w twardych oprawach (takie zachowały się aż do kresu istnienia biblioteki). Każda książka miała czarną oprawę i płócienne grzbiety na których złotą farbą olejną stemplowano numery. W księgozbiorze znajdowały się powieści m.in. Lema, Hugo, Dostojewskiego, Szekspira. Biblioteka posiadała też Ostatnie dni Pompejów z 1800 r. W czasie II wojny światowej księgozbiór został wywieziony. Po zakończeniu wojny ówczesna właścicielka, Felicja Pieńkowska odzyskała zaledwie 5000 woluminów, które posiadali przedwojenni abonenci. W latach 50. XX w. bibliotece groziła likwidacja, księgozbiór cenzurowano, a nawet wyrywano w niektórych książkach strony, które mówiły o przedwojennej arystokracji. Regały zapełniały też romanse (m.in. harlequiny) oraz PRL-owskie kryminały. Dużą część zajmowała beletrystyka, literatura młodzieżowa, oraz zdobyte przez Rogowskiego książki popularnonaukowe. W końcu znalazły się też książki współczesne.
Opłaty za korzystanie z wypożyczalni w okresie zaborów wynosiły: 1 rubel zastawu za każdą wypożyczoną książkę, oraz od 25 do 40 kopiejek za tom (w zależności od liczby wypożyczonych pozycji); w przypadku książek naukowych opłata wynosiła od 22,5 do 30 kopiejek za tom[4]. Tuż przed likwidacją abonament miesięczny wynosił 32 zł[5].
Lokale i budynki[edytuj | edytuj kod]
- 1898–1899: ul. Dzielna 3 (dziś Narutowicza)
- 1899–2004: ul. A. Struga 5
- 2004–2011: ul. Piotrkowska 82
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b Kaczyński 2010 ↓.
- ↑ Konieczna 1989 ↓, s. 27.
- ↑ Konieczna 1989 ↓, s. 28.
- ↑ Konieczna 1989 ↓, s. 39-40.
- ↑ RS: Najstarsza łódzka wypożyczalnia książek znika po 113 latach. lodz.naszemiasto.pl, 2011-12-22. [dostęp 2023-05-09].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Łukasz Kaczyński. 40 zł za metr...kultury. „Tygiel Kultury”. 4-6, 2011. Łódź: Dom Literatury w Łodzi. ISSN 1425-8587.
- Jadwiga Konieczna. Biblioteki łódzkie przełomu XIX i XX wieku (1890-1918). „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum”. 1, 1989. Uniwersytet Łódzki. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. ISSN 0860-7435.
- Łukasz Kaczyński. Łódź: Wyrok na stuletnią wypożyczalnię. „Dziennik Łódzki”, 2010-01-15. Łódź. ISSN 0867-4639. [dostęp 2023-05-09].