Śremski Dobosz
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Miejsce | |
| Typ obiektu | |
| Projektant | |
| Data odsłonięcia |
15 listopada 1925, |
| Data likwidacji |
11 września 1939 |
Położenie na mapie Śremu  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu śremskiego  | |
Położenie na mapie gminy Śrem  | |
 52°05′53,94″N 17°01′31,14″E/52,098317 17,025317
| |
Śremski Dobosz – pomnik Powstańców Wielkopolskich 1918/1919 znajdujący się w śremskim Parku Miejskim im. Powstańców Wielkopolskich[1].
Okres międzywojenny[edytuj | edytuj kod]
Decyzja o budowie w Śremie pomnika upamiętniającego powstanie wielkopolskie, w którym aktywny udział wzięli również śremianie (walczący w tzw. batalionie śremskim), zapadła w 1923 r., kiedy to powołano komitet ds. budowy pomnika. Autorem projektu był rzeźbiarz Władysław Marcinkowski, który w swoim projekcie zdecydował się ukazać zryw powstańczy w postaci dobosza w mundurze wojsk wielkopolskich, wzywającego do walki. Pomnik został odsłonięty 15 listopada 1925 r. jako "Pomnik Powstańców i Wolności" na rynku w Śremie, gdzie stał do wybuchu wojny. W okresie międzywojennym władze miasta traktowały pomnik jako ważny instrument krzewienia patriotyzmu i wychowania młodzieży, zwłaszcza harcerzy, którzy składali tu przyrzeczenie harcerskie, pełnili wartę honorową i organizowali zbiórki. Rzeźba Dobosza pełniła też ważną rolę w życiu działającej w Śremie Szkoły Podoficerskiej Piechoty dla Małoletnich nr 2[2], której elewi w rocznicę wybuchu powstania 27 grudnia odbywali pod nią uroczysty apel, a także spotykali się pod nią po powrocie z manewrów i fotografowali z odwiedzającymi ich rodzinami.
Po wybuchu II wojny światowej, 8 września 1939 r. do Śremu wkroczył Wehrmacht, który m.in. likwidował wszelkie narodowe pamiątki. 11 września zrzucono z cokołu statuę dobosza. W marcu 1944 władze okupacyjne zdecydowały o przetopieniu dobosza. Granitowy cokół pomnika uratowali pracownicy gazowni zatapiając w bagnach w starorzeczu Warty (na obrzeżu parku miejskiego)[3].
Odbudowa pomnika[edytuj | edytuj kod]
W 1959 r. trzej oficerowie śremskiej jednostki wojskowej, mjr Ryszard Komorowski[4], mjr Kazimierz Kotewicz i por. Marek Jakubowski, przy pomocy starszych mieszkańców Śremu, odnaleźli miejsce zatopienia cokołu i wydobyli go. Został on ustawiony w parku miejskim. W dniu 27 lipca 1961 r. z inicjatywy Powiatowego Komitetu Ochrony Pamięci Pomników Walk i Męczeństwa oraz Zarządu Powiatowego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na cokole odsłonięto rzeźbę z brązu przedstawiającą Wielkopolski Krzyż Powstańczy[1].
Po kilku latach zdecydowano odtworzyć pierwotny wygląd pomnika. Rekonstrukcji zniszczonej w 1939 r. rzeźby dokonał poznański rzeźbiarz Jerzy Sobociński na zlecenie Powiatowego Komitetu Ochrony Pomników Walki i Męczeństwa. Replika Dobosza na oryginalnym cokole została uroczyście odsłonięta, przy okazji odbywających się Dni Ziemi Śremskiej,14 czerwca 1969 r. przez Mariana Dominiczaka[5], ówczesnego I sekretarza KP PZPR w Śremie. W tym samym roku park otrzymał nową nazwę Parku Miejskiego im. Powstańców Wielkopolskich[1]. Zdjęty z cokołu Wielkopolski Krzyż Powstańczy zaginął, na balustradzie przy wejściu do parku umieszczono jego kopię[6].
Czasy obecne[edytuj | edytuj kod]
Co roku 27 grudnia po mszy w intencji powstańców są pod nim składane kwiaty i zapalane znicze. W latach 1972–2006 pod pomnikiem spotykali się też przedwojenni absolwenci Szkoły Podoficerskiej Piechoty dla Małoletnich nr 2, którzy w Śremie spotykali się na zjazdach koleżeńskich. Pomnik jest również miejscem odbywania innych uroczystości, organizowanych głównie przez władze miasta i Towarzystwo Miłośników Ziemi Śremskiej.
Śremski Dobosz, przez wielu regionalistów uważany za najładniejszy pomnik powstania wielkopolskiego[7]. Stał się również inspiracją ustanowienia przez Zarząd Główny Towarzystwa Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 w Poznaniu nagrody honorowej „Dobosz Powstania Wielkopolskiego”[8] – statuetki będącej miniaturą śremskiego pomnika – co roku wręczanej osobom zasłużonym dla popularyzacji i kultywowania pamięci powstania[3]. Do 2008 r. uhonorowano nią 51 osób. W dniu 21 września 2007 r. Śrem i pomnik Dobosza były miejscem spotkania wszystkich laureatów nagrody, a w pobliżu pomnika zasadzono dąb upamiętniający to wydarzenie.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c Zbigniew Szmidt (red.), Zachowanie lokalnego dziedzictwa - pomniki i tablice pamiątkowe w regionie śremskim, Śrem: Unia Gospodarcza Regionu Śremskiego - Śremski Ośrodek Wspierania Małej Przedsiębiorczości, 2019, s. 156-157, ISBN 978-83-953504-0-5.
- ↑ Andrzej B Kaźmierczak, Franciszek Matuszkowiak, Szkoła Podoficerska Piechoty dla Małoletnich nr 2 w Śremie 1931-1939, Śrem: Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, 1989.
- ↑ a b Adam Podsiadły, Pomnik dobosza powstańca w Śremie, „Kronika Wielkopolski” (4), 2008, s. 117-122, ISSN 0137-3102.
- ↑ Danuta Płygawko, Adam Podsiadły, Ewa Bąk, Słownik biograficzny Śremu, Śrem: Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy im. H. Święcickiego, 2008, s. 156-157, ISBN 978-83-916617-8-9, OCLC 297709006.
- ↑ Adam Podsiadły, Ewa Bąk, Słownik biograficzny Śremu. Cz. 2, Śrem: Biblioteka Publiczna im. Heliodora Święcickiego, 2020, s. 63-66, ISBN 978-83-951845-2-9, OCLC 1183357813.
- ↑ Zbigniew Szmidt (red.), Zachowanie lokalnego dziedzictwa - pomniki i tablice pamiątkowe w regionie śremskim, Śrem: Unia Gospodarcza Regionu Śremskiego - Śremski Ośrodek Wspierania Małej Przedsiębiorczości, 2019, s. 158, ISBN 978-83-953504-0-5.
- ↑ Zbigniew Szmidt, Atrakcje turystyczne Ziemi Śremskiej : Śrem, Brodnica, Dolsk, Książ Wielkopolski, Poznań: Wielkopolski Ośrodek Promocji i Informacji, 2001, s. 13, ISBN 83-910942-7-8.
- ↑ Dobosz – Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918/1919 [online] [dostęp 2023-02-04] (pol.).
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Henryka Socha, Śremski Dobosz – historia i dzień współczesny, w: „Gazeta Śremska”, nr 11/12/2008, s. 2-3.
- Zbigniew Szmidt, Śrem, Poznań, 1994, s. 39-40.
- Zbigniew Szmidt, Atrakcje turystyczne Ziemi Śremskiej, Śrem, 2001, s. 13.
- Dzieje Śremu, red. Marek Rezler, Poznań, 2003, s. 222.