5 złotych 1927 Nike
| |||
| Dane podstawowe | |||
| Emitent | |||
|---|---|---|---|
| Nominał |
5 złotych | ||
| Rocznik |
1927 | ||
| Emisja | |||
| Mennica |
Mennica Państwowa | ||
| Nakład |
bez napisu PRÓBA
z napisem PRÓBA
| ||
| Projektant | |||
| Opis fizyczny | |||
| Masa |
18,4 g (srebro) | ||
| Średnica |
33 mm | ||
| Materiał | |||
| Rant |
z napisem | ||
| Stempel | |||
| Uwagi |
moneta próbna kolekcjonerska
| ||
5 złotych 1927 Nike – próbna moneta okresu złotowego II Rzeczypospolitej, przygotowana jako propozycja wzoru monety pięciozłotowej po zmianie systemu monetarnego z 5 listopada 1927 r[1][2][3].
Istnieją monety z napisem „PRÓBA”, jak i bez napisu. Na monetach z napisem „PRÓBA” umieszczono również znak mennicy w Warszawie, natomiast na egzemplarzach bez napisu nie ma takiego znaku[3].
Rys historyczny[edytuj | edytuj kod]
Po załamaniu waluty polskiej w 1926 r., w oparciu o zaciągniętą pożyczkę zagraniczną, 13 października 1927 r. wydano rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej o stabilizacji złotego, a 5 listopada 1927 r., również rozporządzeniem prezydenta, zmieniono ustrój pieniężny kraju, wprowadzając między innymi[4]:
- monetę srebrną (Ag500) o nominale 2 złote, średnicy 27 mm, masie 10 gramów – zastępującą będącą w obiegu dwuzłotówkę o tych samych parametrach, z tym że wybitą w stopie próby 750,
- monetę srebrną (Ag750) o nominale 5 złotych, średnicy 33 mm i masie 18 gramów – zastępującą w rzeczywistości nigdy niewprowadzoną do obiegu pięciozłotówkę o średnicy 37 mm, masie 25 gramów, w srebrze stopu 900.
Wprowadzenie nowych parametrów monety pięciozłotowej zainicjowało opracowanie przez Mennicę Państwową nowego wzoru tego nominału[3].
W drugim dziesięcioleciu XXI w. spośród wszystkich monet próbnych II Rzeczypospolitej[5] znana jest jedna próbna pięciozłotówka 1927, autorstwa Edwarda Wittiga, z rewersem jak dla wprowadzonego rozporządzeniem Ministra Skarbu z 6 lipca 1928 obiegowego wzoru tego nominału oraz oryginalnym rysunkiem awersu[3][2].
Edward Wittig zaprojektował oba awersy. Na każdym z nich orzeł w koronie jest generalnie zgodny z wzorem godła państwa opracowanym przez Zygmunta Kamińskiego i wprowadzonym w grudniu 1927 r. (Dz.U. z 1927 r. nr 115, poz. 980), z tym że na próbnej monecie z 1927 r. orzeł jest większy, a napis „ZŁOTYCH” wygięto w lekkim łuku[6].
Awers[edytuj | edytuj kod]
Na tej stronie umieszczono godło – orła w koronie, poniżej data – „1927”, z obu stron przy łapach cyfra „5”, poniżej wygięty w lekkim łuku napis „ZŁOTYCH”, dookoła otok z kreseczek[3].
Rewers[edytuj | edytuj kod]
Na tej stronie umieszczono postać Nike ze wzniesioną ręką, kroczącą po chmurach, w półkolu u góry napis: „RZECZPOSPOLITA POLSKA”, na niektórych monetach u dołu nad chmurami z lewej strony napis PRÓBA, a z prawej – herb Kościesza – znak mennicy w Warszawie, na samym dole na chmurach po prawej stronie stóp Nike – monogram E W, dookoła otok z kreseczek[3][7].
Rant[edytuj | edytuj kod]
Wklęsły napis: „SALUS REIPUBLICAE SUPREMA LEX” (pol. dobro Rzeczypospolitej najwyższym prawem)[3].
Opis[edytuj | edytuj kod]
Umieszczoną na rewersie postaci kroczącej bogini zwycięstwa Edward Wittig skopiował z projektu pomnika Wolności i Zwycięstwa, który miał stanąć w Gdyni[8].
Na monetach próbnych z 1927 r., na których umieszczono znak mennicy, znajduje się on z prawej strony postaci Nike, inaczej niż na wprowadzonych w następnym roku monetach obiegowych[6].
Monetę wybito na krążkach o średnicy 33 mm, w dwóch wersjach[3]:
- z napisem „PRÓBA” i znakiem mennicy na rewersie,
- bez napisu „PRÓBA” i znaku mennicy na rewersie.
Z napisem „PRÓBA” wybito w srebrze 81 sztuk, masa 18,4 grama.
Bez napisu „PRÓBA” wybito w:
- srebrze 20 sztuk,
- brązie 100 sztuk, masa 16 gramów.
Odmiany[edytuj | edytuj kod]
Znane są również bicia monety[3]:
- z napisem „PRÓBA” w brązie, masa 16,44 grama, nakład nieznany, nienotowana w obrocie kolekcjonerskim,
- z napisem „PRÓBA” w srebrze bita stemplem lustrzanym, masa 18,44 grama, nakład nieznany, nienotowana w obrocie kolekcjonerskim,
- bez napisu „PRÓBA” w miedzi, masa 15,934 grama, nakład nieznany, nienotowana w obrocie kolekcjonerskim.
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
- monety próbne II Rzeczypospolitej
- 2 złote 1927
- 5 złotych wzór 1928 Nike
- 5 złotych 1930 Wizyta w Brukseli
- 5 złotych
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765–1965, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1970, s. 179–180.
- ↑ a b Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 172, 191, ISBN 83-912223-4-9.
- ↑ a b c d e f g h i Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 170–173, ISBN 978-83-87355-65-4.
- ↑ Władysław Terlecki, Mennica Warszawska 1765–1965, Polskie Towarzystwo Archeologiczne, Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy Imienia Ossolińskich, 1970, s. 179.
- ↑ Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 16–60, 64–278, ISBN 978-83-87355-65-4.
- ↑ a b Janusz Parchimowicz, Monety Rzeczypospolitej polskiej 1919 – 1939, wyd. pierwsze, Szczecin: Nefryt, 2010, s. 40–41, 170–173, ISBN 978-83-87355-65-4.
- ↑ Czesław Kamiński, Ilustrowany katalog monet polskich 1916–1975, wyd. IV poprawione i uzupełnione, Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1976, s. 76.
- ↑ Jerzy Chałupski, Specjalizowany katalog monet polskich XX i XXI w. część druga II Rzeczpospolita Generalne Gubernatorstwo 1918-1945, wyd. pierwsze, Sosnowiec 2008, s. 191, ISBN 83-912223-4-9.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- J. Parchimowicz Monety Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939, Nefryt, Szczecin, wydanie I, ISBN 978-83-87355-65-4.